Informatie voor de pers. Vrije Universiteit Amsterdam.
19/06/2003
---
Gemeenten verwaarlozen integriteitsbeleid
EMBARGO TOT 25 JUNI, 12.00 UUR !
Het is nog niet al te best gesteld met het integriteitsbeleid in
Nederlandse gemeenten. Dat blijkt uit een onderzoek dat
bestuurskundigen van de Vrije Universiteit Amsterdam hebben
uitgevoerd. Professor Hans van den Heuvel en zijn collega professor
Leo Huberts publiceren hun bevindingen in het boek Integriteitsbeleid
van gemeenten, dat op 25 juni bij uitgever Lemma in Utrecht
verschijnt.
Steeds vaker worden politici, bestuurders en ambtenaren achtervolgd
door verhalen over bonnetjes, subsidies, gesjoemel met
bestemmingsplannen, vriendjespolitiek, het aannemen van geschenken of
diensten en het bevoordelen van familie of relaties. Het lijkt wel of
het openbaar bestuur tot op het bot verrot is. Juist op lokaal niveau
is het gevaar van corruptie het grootst, omdat daar het contact tussen
bestuur en samenleving het meest intensief , direct en soms
verstrengeld is.
Zeventien gevorderde studenten Bestuurskunde hebben het
integriteitsbeleid van evenzoveel Nederlandse gemeenten onder de loep
genomen. Zij inventariseerden de maatregelen en strategieën die de
gemeenten hanteren om belangenverstrengeling en corruptie te voorkomen
en analyseerden organisatiecultuur en personeelsbeleid van de
gemeenten. Elke student onderzocht aan de hand van een
onderzoeksprotocol een gemeente.
De onderzochte gemeenten zeggen zich van het belang van een integer
functionerende organisatie bewust te zijn, maar als het aankomt op het
scheppen van een doeltreffend en veelzijdig integriteitsbeleid, geven
veel gemeenten niet thuis, zo constateren de onderzoekers. Men
verschuilt zich achter de hoge werkdruk, de rompslomp die het invoeren
en onderhouden van een integriteitsbeleid met zich meebrengt en achter
het motief dat er zich in de gemeentelijke organisatie geen
integriteitschendingen voordoen. Een actief integriteitsbeleid is niet
nodig en de bestaande regels voldoen, zo luidt vaak het excuus.
Slechts iets meer dan de helft van de onderzochte gemeenten beschikt
voor de ambtelijke dienst over een gedragscode.
Ook functieroulatie en mobiliteit in het kader van het
integriteitsbeleid worden nauwelijks in praktijk gebracht, slechts in
eenderde van de onderzochte gemeenten. Op het naleven van de
huisregels ziektemeldingen, verlofdagen, het gebruik van het
kopieerapparaat, e-mail en internet voor persoonlijke doeleinden - is
weinig controle. Bij het aannemen van nieuw personeel wordt weinig
aandacht aan het integriteitsaspect besteed. Ofschoon algemeen bekend
is dat diploma"s en getuigschriften op juistheid moeten worden
gecontroleerd, laat tweederde van de onderzochte gemeenten dit in goed
vertrouwen achterwege. Een protocol voor het in dienst nemen van
personeel, waarin onder meer staat voorgeschreven dat met de kandidaat
over de integriteit van de organisatie en over integer handelen van
gedachten wordt gewisseld, dat een bewijs omtrent het gedrag wordt
gevraagd en getuigschriften op echtheid worden gecontroleerd, is niet
voorhanden. Ten slotte wordt in het onderzoek geconstateerd dat bij
geen van de onderzochte gemeenten op centraal niveau een register van
integriteitschendingen wordt bijgehouden.
De auteurs Van den Heuvel en Huberts zetten in hun boek de
instrumenten die passen binnen een systematisch integriteitsbeleid op
een rij en laten zien hoe integriteitsbesef tot een vanzelfsprekend
onderdeel van de organisatiecultuur kan worden gemaakt.
Prof.dr. Hans van den Heuvel is hoogleraar Beleidswetenschap en prof.dr. Leo Huberts hoogleraar Politiestudies en veiligheidsvraagstukken; beiden zijn verbonden aan de Faculteit der Sociale Wetenschappen van de Vrije Universiteit te Amsterdam.