woensdag 9 juli:
Onbekend steenhuis ontdekt
Tijdens archeologische opgravingen aan Westerseweg 2 te Groningen is
een deel van de grondverbetering van een tot nu toe onbekend steenhuis
aangetroffen. Een grondverbetering is een in dit geval met klei
gevulde sleuf waarop ooit metselwerk heeft gestaan. Het steenhuis is
in ongeveer de 13^de eeuw gebouwd en mat vermoedelijk 10 bij 7 meter
buitenwerks. Het zal boven een kelder 2 verdiepingen met een kap
hebben gehad. Het heeft oorspronkelijk op een podium gestaan, omgeven
door een dubbele gracht. Binnen deze grachten ligt in de regel een
tweede podium, waarop bijgebouwen en schuren staan.
In de 16^de eeuw is het steenhuis vervangen door een zogenaamd
Gronings Langhuis, een langgerekte boerderij, waarbij het dak van het
voorhuis uitsteekt boven het flauwe dak van de schuur. Van deze
boerderij is de met afbraakpuin van het steenhuis gevulde
funderingssleuf aangetroffen.
De derde boerderij ter plaatse is gebouwd in 1857. De staat van deze
kop-hals-romp-boerderij (met een hoge Friese schuur) is echter zeer
slecht; restauratie is niet mogelijk. Om die reden laat de eigenaar,
de familie Elzinga, dit en volgend jaar een nieuwe boerderij bouwen.
De vierde op deze plek.
Steenhuizen, in Friesland stinzen genaamd, worden gezien als een soort
kasteeltjes op de klei. De torenachtige bouw, de grachten, het doet
denken aan verdedigbare bolwerkjes. Deze vondst geeft aanleiding om
die kijk te nuanceren. Westerseweg 2 maakt deel uit van een reeks
omgrachte boerderijen op podia, die zich tot Bedum uitstrekt. Ze
liggen op ruime, maar constante afstand van de Wolddijk. Die dijk
wordt gezien als de as van waaruit het achterliggende land in de
Middeleeuwen is ontgonnen. Van tenminste twee van die terreinen is
bekend dat zich daar een steenhuis heeft bevonden: het terrein van de
voormalige borg Alma te Bedum en een opgegraven terrein onder de
nieuwe wijk De Hunze te Groningen. Naar het zich laat aanzien is het
niet onmogelijk dat de huidige karaktaristieke boerderijreeks is
voorafgegaan door een reeks minstens zo karakteristieke steenhuizen.
Een rij steenrode torentjes in een vlak tamelijk boomloos landschap.
Het steenhuis met twee podia en dubbele gracht zou als het ware de
cataloguswoning voor de beter gesitueerde landeigenaar en landbouwer
uit de 13^de eeuw geweest kunnen zijn.
Blijft over de vraag waar de bakstenen voor de bouw van talloze
steenhuizen vandaan komen. Die zijn waarschijnlijk ter plekke
gebakken. De plaatselijke klei is geschikt voor baksteenproductie (de
"omgevallen" schoorsteenpijp bij Hornbach markeerde de laatste
steenbakkerij), via de Hunze en vaarten kan turf worden aangevoerd,
evenals schelpen.
De opgravingen worden uitgevoerd door medewerkers van de Dienst
Ruimteljke Ordening en Economische Zaken van de Gemeente Groningen,
samen met vrijwilligers van de Stichting Monument en Materiaal uit
Groningen.
Gemeente Groningen