Drie jaar high-techbedrijf -kostprijs, arbeid en mineralenbalans-
PraktijkRapport 30
Auteurs: A. van der Kamp, A.G. Evers, B. Hutschemaekers
Inleiding
De inkomensdaling in de melkveehouderij vormde een belangrijke
aanleiding voor onderzoek op het gebied van kostprijsbeheersing. Op de
Waiboerhoeve heeft dit geleid tot het opzetten van twee
systeembedrijven: het lagekostenbedrijf en het high-techbedrijf.
Middels resultaten van het onderzoek op deze bedrijven worden
handvatten met betrekkingtot bedrijfsopzet en bedrijfsmanagement
aangereikt aan melkveehouders die ingepast kunnen worden in de eigen
bedrijfsvoering.
Het high-techbedrijf heeft als doelstelling: realisatie van een lage
kostprijs per kg melk (34 eurocent, oftewel 75 guldencent) via een
hoge productiviteit per ha en per man-uur en bij een goede
diergezondheid en dierwelzijn. Daarnaast kent het bedrijf een aantal
randvoorwaarden, zoals een maximale arbeidsinzet door de veehouder van
gemiddeld 50 uur per week, voldoen aan de geldende Minas-verliesnormen
en zelfvoorzienend in ruwvoer. Het high-techbedrijf kent de volgende
algemene uitgangspunten:
* Melken gebeurt met een automatisch melksysteem (één-box-systeem)
* Streven naar maximalisatie van de capaciteit van het
één-box-systeem
* De dieren zijn het gehele jaar binnen gehuisvest; er wordt geen
beweiding toegepast
* Het bedrijf is gesloten (geen aanvoer van vee)
* Het bedrijf voldoet aan alle wettelijke eisen en alle door de
sector opgelegde eisen zoals KKM
* Een bedrijfsmanagementsysteem ondersteunt de bedrijfsboer in de
bedrijfsvoering
Kostprijs
De kostprijs geeft een beeld van de rentabiliteit en de
bedrijfseconomische duurzaamheid van de bedrijfsvoering. Het
high-techbedrijf realiseerde in de periode 1999 - 2001 een gemiddelde
kostprijs van 39,3 eurocent per kg afgeleverde melk. Dit is ruim 5
eurocent boven de kostprijsdoelstelling van 34 eurocent. Belangrijkste
oorzaak hiervoor is dat het melkquotum van 800.000 kg niet werd
volgemolken. De totale kosten worden hierdoor verdeeld over minder
kilogrammen dan oorspronkelijk begroot. Oorzaken voor het niet
volmelken van het quotum zijn onder andere de opbouw van de veestapel
in 1999 (d.w.z. het gewenste aantal koeien was nog niet aanwezig) en
een virusinfectie onder het vee in 2001. Daarnaast vielen de
opbrengstprijzen van het vee de afgelopen jaren tegen.
De toegerekende kosten zijn hoger dan begroot; dit geldt met name voor
de voerkosten en de veekosten. Ondanks veel loonwerk en weinig eigen
arbeid heeft het high-techbedrijf hogere bewerkingskosten per kg melk
dan vergelijkbare praktijkbedrijven. Ook hier geldt dat het niet
volmelken van het bedrijfsquotum van grote invloed is geweest op de
resultaten. Het is van groot belang om de melklevering in de toekomst
te verhogen wanneer het high-techbedrijf dezelfde kostprijs wil
behalen als praktijkbedrijven met vergelijkbare omvang; deze toename
in afgeleverde melk dient plaats te vinden zonder dat de voerkosten en
de veekosten per kg afgeleverde melk toenemen.
Arbeid
De kostprijs in de melkveehouderij bestaat voor circa 65-75 % uit niet
toegerekende kosten; ruim 40 % van de niet toegerekende kosten betreft
de post arbeid. De bedrijfsvoering op het high-techbedrijf is gericht
op het terugdringen van de niet toegerekende kosten en vooral de
arbeidskosten. Als doelstelling voor de arbeidsinzet op het
high-techbedrijf geldt een werkweek van 50 uur (2600 uur per jaar).
Dit wordt algemeen gezien als een sociaal verantwoorde werkweek binnen
de veehouderij in Nederland en is in het algemeen veel minder dan
veehouders op praktijkbedrijven realiseren.
De doelstelling van het high-techbedrijf ten aanzien van arbeid is in
2001, met gemiddeld 48,4 uur arbeid per week, gehaald. De arbeidsinzet
in 2001 is met circa 2 uur per week gedaald ten opzichte van 2000. De
gemiddelde arbeidsinzet per week varieerde in 2001 op het
high-techbedrijf van 38 tot 70 uur. Door het gebruik van een
automatisch melksysteem op het high-techbedrijf is de arbeidsinzet
anders dan op bedrijven die op een traditionele manier melken. Op het
high-techbedrijf ligt het accent minder op fysieke aspecten (vooral
het dagelijks terugkerende melken van de dieren), maar juist op
`management aspecten'. De fysieke belasting is op het high-techbedrijf
relatief laag. De dagindeling op het high-techbedrijf verschilt sterk
van die op `gangbare bedrijven' door grotere inzet van automatisering.
Dit komt vooral door het gebruik van het automatisch melksysteem en de
inzet van een voer- en melkautomaat voor de kalveren. Op bedrijven
zonder automatisch melksysteem ligt de dagindeling vast door de
melktijden. Op het high-techbedrijf hoeft men geen rekening te houden
met vaste melktijden. Uiteraard kent ook het high-techbedrijf wel
dagelijks terugkerende activiteiten. Veel automatisering en de inzet
van loonwerk zorgen op het high-techbedrijf voor een lage
arbeidsinzet. Welke arbeidsstrategie past op een bedrijf is sterk
afhankelijk van de situatie en het type ondernemer.
Mineralenbalans
Het high-techbedrijf kent naast de kostprijsdoelstelling een aantal
randvoorwaarden, waaronder het voldoen aan de eindnormen van Minas. Op
het high-techbedrijf is er bewust voor gekozen om dit stapsgewijs in
te vullen en jaarlijks de dan geldende `actuele' Minas-verliesnormen
te realiseren. Op het high-techbedrijf wordt zo veel mogelijk
geprobeerd om de normen te realiseren zonder mest af te voeren van het
bedrijf en zonder ruwvoer aan te kopen.
Waren de verliesnormen in 1999 voor stikstof en fosfaat voor het
high-techbedrijf nog respectievelijk 254 kg en 40 kg per ha, in 2003
zijn ze verlaagd naar 150 kg N per ha en 22 kg P2O5 per ha. Gedurende
de periode 1999 - 2001 voldeed het high-techbedrijf steeds aan de dan
geldende Minasverliesnormen voor stikstof en fosfaat. Het
stikstofoverschot bedroeg in genoemde reeks van jaren respectievelijk
249, 193 en 213 kg per ha, terwijl de stikstofverliesnorm voor het
bedrijf respectievelijk 254, 229 en 213 kg was. Het fosfaatoverschot
volgens Minas bedroeg respectievelijk 20, 13 en 11 kg per ha, terwijl
de fosfaatverliesnorm respectievelijk 40, 35 en 25 was.
In de toekomst kan het stelsel van mestafzetovereenkomsten voor het
high-techbedrijf kostprijsverhogend werken. Het resultaat van het
Nederlandse derogatieverzoek in Brussel heeft hierop grote invloed. De
Minas-balansen voor 1999- 2001 laten zien dat het fosfaatoverschot
voor het high-techbedrijf geen problemen oplevert. Ook voor de
toekomst lijkt de eindnorm haalbaar. Het halen van de eindnorm voor
stikstof lijkt minder makkelijk. In 2001 is ternauwernood aan de norm
van 213 kg N per ha voldaan, terwijl de eindnorm in 2003 daalt naar
150 kg N per ha wanneer de verhouding grasland/maïsland niet wijzigt.
Er zijn wel mogelijkheden om het stikstofverlies volgens Minas verder
te beperken en een forse stap richting de eindnorm van 150 kg N per ha
te zetten. Mochten diverse maatregelen op het gebied van de
mineralenhuishouding onverhoopt onvoldoende effect sorteren, dan kan
het overschot worden verkleind door de randvoorwaarden
`zelfvoorziening voor ruwvoer' en `geen mest afvoeren' op te geven.
High-techbedrijf in de toekomst
De visie voor het high-techbedrijf is voor de periode 2003 - 2006 is
als volgt: het high-techbedrijf is een eenmansbedrijf met een
intensieve bedrijfsvoering (per ha en per arbeidskracht), waar ca.
800.000 kg melk wordt afgeleverd met een duurzame en gezonde
veestapel. De arbeidsinzet beperkt zich tot ca. 50 uren per week
(sociaal verantwoorde arbeidsinzet). Er wordt voldaan aan de
Minas-verliesnormen. Ook in de fase 2003 - 2006 is voor het
high-techbedrijf de kostprijs leidend; handhaving van de kostprijs op
het niveau van de afgelopen jaren is daarbij vooralsnog het doel. Er
is echter ruimte voor het inpassen van high-tech elementen die (nog)
niet bijdragen aan kostprijsreductie. In dat geval worden de kosten
van dergelijke high-tech elementen afzonderlijk inzichtelijk gemaakt.
Wilt u het hele praktijkrapport lezen? Dat kan. Bestel
praktijkrapport 30 hier voor de prijs van EUR 16.51 (excl BTW) .
Rundvee praktijkrapport 30: Drie jaar high-techbedrijf -kostprijs,
arbeid en mineralenbalans- - 2003 - 50 pagina's
Oudste praktijkrapport Vorige praktijkrapport Overzicht alle
praktijkrapporten Volgende praktijkrapport Nieuwste praktijkrapport
---
© Praktijkonderzoek - Animal Sciences Group - Wageningen UR. Laatst
bijgewerkt: 21-07-2003 13:03.
Mail vragen en opmerkingen over de Praktijkonderzoek Website naar:
webmaster.po.asg@wur.nl
Praktijkonderzoek Veehouderij