DORDRECHTS MUSEUM

Dordrechts Museum: overzichtstentoonstelling Willem Witsen (1860 -1923)

Dordrecht, 28 juli 2003

Het Dordrechts Museum presenteert vanaf 17 augustus tot en met 16 november 2003 de overzichtstentoonstelling Willem Witsen (1860-1923) - Stemmingen. Het is voor het eerst dat er zo uitgebreid aandacht wordt besteed aan deze schilder die hoort bij de generatie van de Amsterdamse School en bij het tijdsbeeld van de schilders van Tachtig. Onder het omvangrijke oeuvre zijn zowel schilderijen, aquarellen en tekeningen als etsen en fotos te vinden. Het meest opvallend in Witsens werk is zijn fascinatie voor sfeerbeelden. In het Gemeentearchief Amsterdam is van 15 augustus tot en met 26 oktober 2003 Witsen en Amsterdam - 1860-1923 te zien, een tentoonstelling die in nauwe samenwerking met het Rijksmuseum is gerealiseerd.

Willem Witsen
De kunstenaar van stemmingen, hield van de mistige sfeer van het Londen aan de Theems en de verstilde stadsbeelden van het ongerepte Amsterdam en Dordrecht. Hij was eveneens een begaafd etser. Vooral in aquatint kon hij de genuanceerde sfeerbeelden op een meesterlijke wijze op de plaat vastleggen. Een ander talent van hem was dat van portrettist. Als fotograaf wist hij al vanaf 1891 zijn personages in ongedwongen poses neer te zetten. Aan de hand van verschillende themas geeft het Dordrechts Museum een overzicht van dit gevarieerde oeuvre.

Ewijkshoeve 1882 - 1887
Aanvankelijk werkt Witsen in de traditie van de Haagse School. Witsen woont dan op Ewijkshoeve bij Lage Vuursche, het buiten van de familie. Het is een ontmoetingsplaats van schilders, musici en schrijvers. Onder invloed van de Franse kunst, maar ook geïnspireerd door Anton Mauve legt hij het buitenleven vast: houtsprokkelaars, de herder met zijn kudde en heiwerkers. Witsen schildert zijn figuren in deze tijd graag groot en zet ze in tegenlicht, ten dele zeer realistisch, maar ook schetsmatig en met expressieve verfstreken .

Amsterdam 1887 - 1888
In zijn eerste atelier in Amsterdam aan de Oude Schans, maakte Witsen zijn tekeningen, etsen en schilderijen van de Montelbaanstoren, die hij zó vanuit zijn raam kon zien. Hij gebruikte de compositie precies zoals die door zijn raam werd ingekaderd. Het schilderij Montelbaanstoren uit 1887 markeert Witsens overstap van Ewijkshoeve naar de stad. Het is de opmaat voor zijn stemmige Londense stadsgezichten. Witsen was vooral in het begin van deze stedelijke periode, betrokken bij het tijdschrift De Nieuwe Gids, dat in 1885 als spreekbuis was opgericht voor een nieuwe garde van kunstenaars: de Tachtigers. Schrijvers en schilders als Van Eeden, Kloos en Verwey, Veth en Karsen en evenzo Witsen publiceerden er hun denkbeelden over literatuur en kunst en zetten zich af tegen de vorige generatie. Hun motto luidde: lart pour lart.

Londen 1888 - 1891
In Londen, waar Witsen ruim twee jaar verblijft, pakt hij het thema stadsgezicht volledig op. Uit zijn werk spreekt een bijzondere aandacht voor de melancholie van de stad. In brieven aan zijn geliefde in Holland schrijft Witsen: n eenheid van donkere grijzen en zacht mooi licht - n stemming van ernstige zware mooiheid ... maar heerlijk rijk en vòl .... . De schilderijen van Witsen krijgen de voor zijn werk zo kenmerkende donkere tint in gedempte kleurtonen en een sterke contrastwerking tussen licht en donker.

Ede, Rotterdam, Dordrecht ,Amsterdam 1893 - 1903 Terug in Nederland gaat Witsen na zijn huwelijk in Ede wonen. Vooral de boerenwoningen in de sneeuw leveren een serie wintergezichten op die tot de beste van zijn oeuvre horen. Witsen maakt hier, net als in Londen, gebruik van het licht van de sneeuw tegen de donkere hoekige boerderijen. Amsterdam blijft als inspiratiebron zijn hele kunstenaarsloopbaan trekken. Er ontstaan stadsgezichten, vooral gelegen rond de Oude Schans, de Montelbaanstoren en Uilenburg. In 1897 gaat Witsen naar Rotterdam en tussen 1898 en 1900 bezoekt hij Dordrecht veelvuldig. Witsen zoekt in de door hem uitgekozen steden rust, verstilling en tijdloosheid. Hij ontwijkt de bruisende drukte van de groeiende stad van zijn tijd en trekt zich bij wijze van spreken terug in het verleden. Vanuit een roeiboot maakt Witsen schetsen van de onderhuizen aan de Voorstraatshaven. Zo ontstaat een serie van dertien etsen en vijftien aquarellen.

Venetië en andere reizen, 1914 - 1922
Naar aanleiding van een reis naar Venetië in 1914 maakt Witsen aquarellen, etsen en schilderijen.
In 1915 gaat hij naar San Francisco om de Nederlandse afdeling van de Panama-Pacific-International Exposition in te richten, een wereldtentoonstelling georganiseerd ter gelegenheid van de opening van het Panamakanaal. Een aantal etsen en olieverfstudies van het rotsachtige landschap in Californië is nu een blijvende herinnering. Op uitnodiging vertrekt Witsen in 1922 naar Indonesië. Hij is er onder de indruk van het landschap rond Buitenzorg en legt dit vast in landschapsetsen. Ook het karakteristieke van de Javaanse bevolking is in een serie etsen terug te zien. Belangrijk en eervol voor hem was de opdracht om het portret van de gouverneur-generaal te schilderen.

Portretten en bloemstillevens, circa 1916 - 1923 Portretten schildert Witsen, naast het stadsgezicht, zijn hele leven. De vele portretten van bevriende kunstenaars en schrijvers maken duidelijk hoe hij zich temidden van deze vriendenkring ontwikkelde. Al in de tijd van Ewijkshoeve onstaan portretten van Jacob van Looy, Mauve, Maurits van der Valk, Albert Verweij. In de vroege jaren negentig komen Willem Kloos, Hein Boeken en Frans Erens herhaaldelijk voor. Ook de fotos van bijvoorbeeld Charles van Deventer en Karsen kenmerken zich door een grote directheid en sfeerweergave. Omstreeks 1916 neemt hij er nog een onderwerp bij: kleurige bloemstillevens in aquarel en olieverf.

Activiteitenprogramma
Rondom de tentoonstelling in Dordrecht is er een activiteitenprogramma. Bezoekers kunnen ervaren hoe Witsen de Voorstraatshaven schilderde. Met de fluisterboot wordt een rondvaart door de haven gemaakt waarbij de achterkanten van de huizen goed zichtbaar zijn. Ook is er een VVV-Witsen arrangement. Daarnaast zijn er speciale Witsen-rondleidingen voor kinderen en volwassen. De eerste zondag van september is het thema van het kunstrondje Dordt: Witsen en stadsgezichten. Omdat Witsen nauw verbonden was met de literaire Beweging van Tachtig en het tijdschrift De Nieuwe Gids is er een dichtersdag georganiseerd. Op www.dordrechtsmuseum.nl staat meer informatie.

Publicaties
Bij de expositie verschijnt de monografie: Willem Witsen 1860-1923, Schilderijen, tekeningen, prenten, Uitgeverij THOTH. Ook verschijnen twee wandel/vaarboekjes door Witsens geliefde steden Amsterdam en Dordrecht: Willem Witsen, Wandelen en varen door Dordrecht rond 1900 en Willem Witsen, Drie wandelingen door Amsterdam rond 1900, uitgegeven door THOTH. Tenslotte staat het leven in en rond het Witsenhuis centraal in Het Huis aan het park, geschiedenis van het Witsenhuis aan het Amsterdamse Oosterpark.

Noot aan de redactie
Voor meer informatie en beeldmateriaal kunt u contact opnemen met Vincent van de Kerk,
Pr en Marketing.
Telefoon : (078) 648 21 48
Mobiel : 06 51 53 91 50
Fax : (078) 614 17 66
E-mail : v.vande.kerk@dordrecht.nl

28 jul 03 09:50