094-Nanotechnologen krijgen Körberprijs voor moleculaire motor
onderzoek met spannend toekomstperspectief
Datum: 21 augustus 2003
Voor een onderzoeksvoorstel om een nanomachine te ontwikkelen,
ontvangt een internationaal team van wetenschappers de Körber European
Science Award 2003. Het team bestaat uit prof. dr. Niek F. van Hulst
(Universiteit Twente), prof. dr. Ben L. Feringa (Rijksuniversiteit
Groningen), prof. dr. Martin Möller (Rheinisch-Westfälischen
Technischen Hochschule, Aken) en prof. dr. Justin E. Molloy (National
Institute for Medical Research, Londen). De Körberprijs wordt 8
september 2003 uitgereikt in Hamburg. Aan de prijs is een bedrag van
750.000 euro verbonden.
In het onderzoekvoorstel wordt niet van een machine gesproken, maar
van een `walker'. Het voorbeeld uit de natuur voor deze walker is het
motor-eiwit myosine, een biomolecuul dat zich bij het samentrekken van
een spier over de spiervezels voortbeweegt. De nano-walker die het
team wil ontwikkelen, zal worden aangedreven worden door licht. De
walker moet aan- en uitgezet kunnen worden, van richting kunnen
veranderen en in staat zijn om zich in een aangegeven richting over
een oppervlakte te verplaatsen. "Nanotechnologie is inmiddels
volwassen genoeg om individuele moleculen zichtbaar te maken en hun
gedrag in de tijd te volgen," zegt de Twentse natuurkundige Van Hulst.
"De uitdaging nu is om de moleculen actief aan te sturen onder
condities die relevant zijn voor toepassingen."
Allereerste stappen
De walker zal een heel andere motor worden dan de moleculaire
propeller-motor die de onderzoeksgroep van de Groningse chemicus
Feringa in 1999 ontwikkelde. Feringa: "Dat was een rotatiemotor,
terwijl dit een lineaire motor moet worden, iets dat zich voortbeweegt
met een soort pootjes."
Een machientje of voertuig van nanoformaat zou bijvoorbeeld medicijnen
door het lichaam kunnen vervoeren of behulpzaam kunnen zijn bij
onderzoek binnenin een cel. "In de toekomst zal zoiets mogelijk zijn,"
zegt Feringa. "Daar ben ik van overtuigd. Maar dat is wel de verre
toekomst. Waar we nu mee bezig gaan, zijn echt niet meer dan de
allereerste stappen." Ook Van Hulst benadrukt dat het onderzoek nog in
de startfase zit. "Vooralsnog zouden we al heel blij zijn als ons
moleculair lopertje zijn eerste stapjes maakt".
Specialisaties
De leden van het team hebben in de afgelopen jaren op verschillende
terreinen ervaring opgedaan met nanotechnologie. Feringa publiceerde
in 1999 in het wetenschappelijk blad Nature de ontdekking van een
molecuul dat zich onder invloed van licht gedraagt als een soort
propeller. Hij is daarmee de uitvinder van de eerste door licht
aangedreven nanomotor. Van Hulst is gespecialiseerd in het met licht
manipuleren van moleculen, Möller weet veel over binding van moleculen
aan oppervlakten en Molloy doet onderzoek aan myosines.
Spannend perspectief
De Körberprijs wordt uit gereikt door de Körberstichting in Hamburg.
Behalve voor wetenschap zijn er ook Körberprijzen voor kunst en
cultuur. Feringa: "Er zit dus een maatschappelijke component bij. Dat
vind ik het aardige eraan. Het is een prijs voor fundamenteel
onderzoek, maar het is wel onderzoek met een spannend
toekomstperspectief. Het heeft de belofte in zich om nieuwe
technologie aan te dragen voor de maatschappij van morgen."
Noot voor de pers
Meer informatie:
* prof.dr. B.L. Feringa, tel. (050) 363 4278 of (050) 363 4235,
e-mail: b.l.feringa@chem.rug.nl
* prof. dr. N.F. van Hulst, tel. (053) 489 3172 of (053) 3805,
e-mail: n.f.vanhulst@tnw.utwente.nl
Zie ook: www.stiftung.koerber.de
Rijksuniversiteit Groningen