Persbericht
PERS-2003-209
Den Haag, 16 september 2003
Veranderingen nú voorkomen langdurige sanering
In de Miljoenennota 2004 presenteert minister Gerrit Zalm van Financiën forse maatregelen waarmee een langdurig saneringsproces voorkomen moet worden. De Nederlandse economie staat er structureel slechter voor dan enkele jaren geleden gedacht. Ervaringen uit de jaren zeventig en tachtig laten
zien dat niet of laat ingrijpen leidt tot een langdurig en pijnlijk saneringsproces. Ook de komende vergrijzing vraagt om alertheid. Het kabinet kiest daarom voor economische structuurversterking door de arbeidsparticipatie te verhogen. Daarnaast moeten de overheidsfinanciën op orde blijven.
De Nederlands economie
De Nederlandse economie maakt op dit moment de sterkste inzinking sinds begin jaren 80 door. Sinds 2001 groeit de economie nauwelijks meer: gemiddeld wordt in 2001-2003 een economische groei van 0,5% gehaald. Groeiverwachtingen zijn herhaaldelijk neerwaarts bijgesteld. In de Miljoenennota 2004
wordt uitgegaan van een economische groei van 0% in 2003 en 1% in 2004. Deze economische neergang heeft grote gevolgen voor de werkgelegenheid en de overheidsfinanciën. In de eerste helft van dit jaar kwamen er per maand 14 duizend werklozen bij. In 2004 dreigt de werkloosheid op te lopen tot 540
duizend personen. Voor de rijksoverheid zorgt de neergang voor teruglopende inkomsten. De inkomstenraming voor 2004 is ruim 10 miljard euro neerwaarts bijgesteld.
De economische malaise in Nederland is sterker dan in andere Europese landen. Dit wordt voor een belangrijk deel verklaard door een verslechtering van onze concurrentiepositie. In de periode 1997-2004 stijgen de arbeidskosten per eenheid product waarschijnlijk 10% meer dan die van de concurrenten
uit het eurogebied.
Economische structuurversterking
Verbetering van de concurrentiepositie maakt matiging van de arbeidskosten noodzakelijk. Waar de overheid direct invloed heeft, neemt zij haar verantwoordelijkheid. De arbeidsvoorwaardenruimte voor de publieke sectoren is beperkt. Het minimumloon en de daaraan gekoppelde uitkeringen worden
eveneens gematigd. Het kabinet doet een beroep op de sociale partners om dit voorbeeld te volgen door ook de lonen te matigen.
Daarnaast moet het aantrekkelijker worden om een baan te zoeken, te vinden en te houden. Het kabinet wil de arbeidsparticipatie bevorderen. Daarom vinden veranderingen in de sociale zekerheid plaats waardoor de armoedeval wordt verkleind. In de WAO komt centraal te staan wat mensen nog wel kunnen
in plaats van wat mensen niet meer kunnen. De WW wordt aangescherpt en de decentralisatie van bijstand en reïntegratiebudgetten wordt doorgezet. Verder wordt de fiscale faciliëring van VUT- en prepensioen vanaf 2005 beëindigd.
Administratieve lasten
Ook wil het kabinet de arbeidsproductiviteit verhogen. Daarom worden belemmeringen voor bedrijven verminderd. Het kabinet wil daarom in deze kabinetsperiode de administratieve lasten voor bedrijven met een kwart verlagen. Volgend jaar wordt begonnen met een forse vereenvoudiging van de
regelgeving voor het woon-werkverkeer. Ingewikkelde rittenadministraties behoren hierdoor tot het verleden.
Houdbare overheidsfinanciën
In veel opzichten is de huidige situatie vergelijkbaar met die van de jaren 80. Net als toen verslechtert de concurrentiepositie in enkele jaren met 10% en verslechtert de arbeidsinkomenquote snel. Achteraf gezien werd toen te laat ingegrepen met als gevolg dat in de jaren 80 een langdurig
saneringsproces moest plaatsvinden. Een dergelijk proces wil het kabinet voorkomen door nu wel tijdig in te grijpen en geen rekening door te schuiven naar de toekomst. Daarbij vraagt de komende vergrijzing om een solide budgettair beleid. Nederland moet in 2007 uitkomen op een EMU-saldo dat zicht
biedt op een begrotingsoverschot en daarmee op schuldaflossing. Daarom is naleving van Europese begrotingsafspraken niet alleen voor 'Brussel' maar ook voor Nederland zelf van groot belang.
Begroting 2004
De afspraken in het hoofdlijnenakkoord en het aanvullend pakket leiden in 2004 tot 5,7 miljard euro aan ombuigingen en 1,4 miljard euro aan intensiveringen. De lasten worden in 2004 per saldo met 1,2 miljard euro verzwaard. Belangrijkste ombuigingsposten zijn de arbeidsvoorwaarderuimte, het
bevorderen van de arbeidsparticipatie en de beperking van overheidssubsidies. De investeringen worden gedaan in infrastructuur, zorg, kennis en veiligheid. Het pakket lastenverzwaringen is gericht op het bevorderen van de arbeidsparticipatie en een evenwichtige koopkrachtontwikkeling.
Tabel: Maatregelen 2004 vanaf Miljoenennota 2003*; in miljarden euro
2004
w.v. HA+AP
Ombuigingen
-10,9
-5,7
w.v. Verantwoorde arbeidsvoorwaardenruimte
-1,3
-0,9
w.v. Bevorderen arbeidsparticipatie
-3,1
-1,1
w.v. Buitenland en asiel
-0,8
-0,4
w.v. Beperken bureaucratie en regelgeving
-1,0
-0,5
w.v. Beperken overheidssubsidies en vergroten profijtbeginsel
-1,9
-1,2
w.v. Beheerste ziektenkosten
-1,7
-1,4
w.v. Overig
-1,2
-0,3
Intensiveringen
3,9
1,4
w.v. Kennis
0,5
0,2
w.v. Veiligheid
0,5
0,2
w.v. Mobiliteit en bereikbaarheid
0,5
0,3
w.v. Zorg
1,3
0,4
w.v. Overig
1,2
0,3
Lastenontwikkeling
-1,2
-1,5
* De tabel omvat de maatregelen uit Strategisch akkoord, de Miljoenennota 2003, het Hoofdlijnenakkoord en de additionele maatregelen zoals beschreven in deze Miljoenennota. De kolom 'nieuw' omvat alleen maatregelen van het huidige kabinet.
Uitwerking maatregelen op EMU-cijfers
Het EMU-saldo komt volgend jaar uit op -2,3%. Door de maatregelen uit het Hoofdlijnenakkoord en aanvullend pakket blijft het EMU-saldo onder de afgesproken signaalwaarde van -2,5%. Zonder maatregelen van dit en het vorige kabinet zou het EMU-saldo ruim uitkomen boven de 3% BBP. Het structurele
saldo EMU-saldo komt volgend jaar uit op -0,7%. Dit saldo is gelijk aan het saldo zoals vermeld in het Stabiliteitsprogramma.
Tabel : EMU-saldo zonder en met beleid 2003-2007; in % BBP
2003
2004
2005
2006
2007
EMU-saldo zonder beleid
-3,0%
-3,8%
-3,8%
-3,0%
-2,9%
Effect pakket Strategisch Akkoord1
+0,7%
+0,6%
+0,5%
+0,5%
+0,5%
Effect Hoofdlijnenakkoord
0,0%
+0,6%
+1,3%
+1,2%
+1,3%
Effect Aanvullend beleidspakket Miljoenennota 2004
0,0%
+0,3%
+0,4%
+0,4%
+0,5%
Actueel EMU-saldo
-2,3%
-2,3%
-1,6%
-0,9%
-0,6%
Structureel EMU-saldo
-1,3%
-0,7%
-0,5%
-0,3%
-0,5%
1) Inclusief aanvullend beleidspakket Miljoenennota 2003
Ministerie van Financiën