Commentaar CNV Publieke Zaak op de Kabinetsplannen - 16 december 2003.
Eigentijds werkgeverschap: ambtenaren en zorg op de nullijn
In het beleidsprogramma 2004-2007 van het kabinet Balkenende-2 is
economisch herstel door middel van forse meerjarige loonmatiging het
belangrijkste speerpunt. De economische groei blijft uiterst beperkt
en zit onder het Europees gemiddelde. De werkloosheid gaat richting de
555.000 personen. Het Kabinet vindt om die reden gigantische
bezuinigingen noodzakelijk om de BV Nederland er bovenop te helpen.
Van iedereen worden offers gevraagd. Het algemene bezuinigingspakket
in de Miljoenennota raakt alle burgers hard in de portemonnee met name
door verslechteringen in de sociale zekerheid en op de ziektekosten.
Verder doet het kabinet een poging vroegpensioen- en vutregelingen
onmogelijk te maken waardoor oudere werknemers worden gedwongen
langer, tot 65 jaar, door te werken.
Daarnaast liggen kabinetsvoornemens bij de Tweede Kamer op tafel om
vier jaar lang 1 procent extra op de inkomens in de collectieve sector
(overheid en zorg) te korten. De overheid geeft met de politieke pet
op in de rol van werkgever het voorbeeld in de verwachting dat de
marktsector zich bij deze grote versobering aansluit. CNV Publieke
Zaak wijst deze aanpak faliekant af.
Een alternatief voor deze opgelegde loonmatiging is een nationaal
sociaal akkoord tussen het kabinet, werkgevers en bonden. Deze optie -
een solidaire inkomensontwikkeling - is door de manoeuvre van het
kabinet daags voor Prinsjesdag (15 september) om de bonden twee jaar
lang bevriezing van de inkomens te vragen zonder daar concreet iets
tegenover te stellen onhaalbaar.
Ambtenaren en werknemers bij zorg- en welzijnsinstellingen krijgen met
een korting van 1 procent op de verwachte loonstijging in de
marktsector (volgens het Centraal Planbureau gemiddeld 1,5 procent )
een 4 jaar durende substantiële matiging opgelegd. Met de effecten van
onder meer hogere pensioenpremies die deels voor rekening van
werknemers komen (met ingang van 1 januari 2004) wordt de nullijn
bereikt. De ruimte voor het op peil houden van arbeidsvoorwaarden is
in de ogen van het kabinet feitelijk nihil. Secundaire
arbeidsvoorwaarden worden geharmoniseerd en vereenvoudigd. Ook het
vroegpensioen wordt aangepakt. De komende jaren wordt door het kabinet
niet gekoppeld.
CAO-overleg
CNV Publieke Zaak vindt het bevriezen van de salarissen voor
werknemers bij de overheid en in de zorg onaanvaardbaar. Van een
CAO-overleg is geen sprake doordat de overheid haar rol om als
werkgever open en reëel overleg met de vakbonden te voeren negeert.
Het kabinet schaadt het imago van de overheid als werkgever met
inbegrip van haar positie op de arbeidsmarkt.
CNV Publieke Zaak vindt deze weg `terug naar af' kortzichtig omdat de
overheid ook de komende jaren vanwege de vergrijzing een grote
behoefte heeft aan goed opgeleid personeel. Per jaar stromen 32.000
werknemers uit wegens onder andere pensionering of het verrichten van
zorgtaken.
Naast de nullijn wordt het budget voor incidentele beloningen in de
collectieve sector (voor gratificaties en bevorderingen) bijna de
helft teruggebracht (met 0,2 procent tot 0,3 procent van de loonsom
per jaar). Volgens het kabinet is dit marktconform.
Efficiency en bureaucratie
Het kabinet heeft in de periode 2004-2007 voor de collectieve sector
grote bezuinigingsbedragen ingeboekt door verbetering van de
efficiency en het terugdringen van de bureaucratie. Eerder is een
grote taakstellingsoperatie bij de rijksoverheid aangekondigd als
gevolg waarvan duizenden arbeidsplaatsen worden geschrapt. De
onzekerheid over de invulling bestaat nog steeds. De Raad van State
stelt in haar advies over de Rijksbegroting terecht dat de overheid
eerst duidelijkheid moet scheppen over de taken die moeten worden
uitgevoerd. Het gevaar zit erin dat afstoting van taken leidt tot het
scheppen van duurdere voorzieningen elders.
CNV Publieke Zaak wijst er daarnaast op dat het zonder visie schrappen
van arbeidsplaatsen tot een verdere verhoging van de werkdruk leidt.
De minister van BZK wil de afslanking van het aantal ambtenaren
bewerkstelligen door te trachten met de bonden toch nog
overeenstemming te bereiken over een `verantwoord sociaal statuut'.
Ook wil de minister een interdepartementale voorziening inrichten voor
herplaatsing van medewerkers uit delen van het Rijk waar afslanking
plaatsvindt.
Modernisering overheid
Het kabinet vindt dat de organisatie van de rijksdienst en de
dienstverlening richting burger beter moet worden. Ook wil het kabinet
regelgeving saneren (deregulering) en het toezicht op afstand
plaatsen. Burgers en private instellingen moeten meer zelf regelen.
Ook de bestuurlijke relaties en de verantwoordelijkheden tussen Rijk,
Provincies en Gemeenten moeten worden gemoderniseerd. Helaas volgt
hier geen boter bij de vis. Op zijn vroegst in het najaar biedt het
Kabinet de Tweede Kamer een programma Modernisering Overheid aan. Bij
deze operatie worden alle ministeries, uitvoeringsorganisaties en
medeoverheden betrokken. Prestatievergelijking moet een aanzet geven
tot prestatieverbetering. De vraag is of de plannen nu echt zichtbaar
worden.
Oudere werknemers
Het kabinet wil een grotere arbeidsdeelname van ouderen in de
leeftijdscategorie 55-64 jaar. Ouderen moeten langer aan de slag
blijven door het gebruik maken van prepensioen- en vutregelingen te
ontmoedigen en uitstroom via WAO en WW met verslechteringen te
bemoeilijken. In de afgelopen jaren zijn de pensioenregelingen al
aangepast om de betaalbaarheid van pensioenen in de toekomst veilig te
stellen en deeltijdpensionering te combineren met langer doorwerken.
Nu maakt het kabinet de prepensioenregelingen feitelijk onmogelijk. De
overheid toont zich daardoor niet betrouwbaar. CNV Publieke Zaak vindt
bovendien dat dit beleid kansen voor jongeren op werk belemmert. De
minister van BZK heeft, gelet op de noodzakelijke evenwichtige
personeelsopbouw in de sector Rijk, overigens al wel besloten om
oudere werknemers een premie te geven als zij de ambtelijke dienst
vroegtijdig willen verlaten. Deze maatregel maakt het mogelijk (denk
aan het banenverlies dat is aangekondigd) dat jongeren ook in deze
sector kunnen blijven werken en verder perspectief wordt geboden.
Voor 57,5 jarigen en ouder die werkloos worden wil het kabinet de
sollicitatieplicht weer ingevoerd zien, te beginnen met mensen die
recente werkervaring hebben. Het kabinet zegt de productiviteit te
willen bevorderen met prestatiegerichte beloning, scholing en
verbeteringen in technologie, in werkprocessen en in het management.
Het ziekteverzuim bij de overheid en in de zorg moet verder worden
teruggebracht.
CNV Publieke Zaak vindt het onacceptabel om ouderen te dwingen aan het
werk te blijven. Dat leidt tot demotivatie, ziekte en niet tot
verbetering van de arbeidsproductiviteit. Beter is dat het kabinet met
een creatief positief ouderenbeleid bereikt dat blijven werken
aantrekkelijker wordt dan vervroegd uittreden. CNV Publieke Zaak vindt
het voornemen van het kabinet om naast forse versoberingen op het
pensioen met ingang van 2005 de huidige regeling flexibel uittreden
(FPU) voor werknemers bij de overheid te verslechteren onaanvaardbaar.
De overheid wil niet meer meebetalen aan deze regeling door de
aftrekbaarheid van de premies voor de financiering van deze
uitkeringen, die op 1 januari 2005 al zijn ingegaan, te schrappen. Ook
wil het kabinet de in CAO's nog bestaande bovenwettelijke uitkeringen
bij ziekte en arbeidsongeschiktheid vereenvoudigen en versoberen.
Levensloopregeling
In 2004 komt er een levensloopregeling waarmee werknemers perioden van
onbetaald verlof financieel kunnen overbruggen. Vanaf 63 jaar is 50
procent deeltijdpensioen en 50 procent werken mogelijk.Ten opzichte
van de huidige verlofspaarregeling kent de levensloopregeling ruimere
mogelijkheden. Het spaarloon blijft naast de levensloopregeling
bestaan. Het kabinet wil in 2004 10.000 meer plaatsen van kinderopvang
hebben dan eind 2002 (de capaciteit is dan ruim 182.500 plaatsen). In
2005 gaat de nieuwe Wet basisvoorziening kinderopvang in. In 2004
wordt de fiscale aftrek voor werkgevers die hun personeel kinderopvang
bieden verruimd.
Door convenanten af te sluiten met regionale partners moeten
herintredende vrouwen aan betaald werk worden geholpen (in 2005:
50.000 herintreedsters). De jeugdwerkloosheid wordt aangepakt door het
realiseren van 40.000 leer-werkplekken bij de overheid en in het
bedrijfsleven. Extra energie steekt het kabinet in fraudebestrijding
met een landelijk netwerk van interventieteams die controles
uitvoeren. De Arbeidsinspectie krijgt er 80 inspecteurs bij die zich
gaan richten op illegale tewerkstelling. De capaciteit van de Sociale
Inlichtingen en Opsporingsdienst (SIOD) wordt opnieuw uitgebreid.
Ambtelijke status
Het kabinet kondigt in het kader van de normalisatie van de
arbeidsverhoudingen opnieuw aan te onderzoeken of de ambtelijke status
kan worden opgeheven. CNV Publieke Zaak trekt sterk in twijfel of met
afschaffing van de bijzondere rechtspositie van de ambtenaar het imago
van de overheid verbetert en de positie op de arbeidsmarkt gunstiger
wordt. De wijze waarop nu met de botte bijl op de ambtenaren wordt
bezuinigd toont namelijk aan dat van normale arbeidsverhoudingen geen
sprake is.
Het kabinet wil in de Ambtenarenwet een aantal kernbeginselen van
integriteit opnemen. Overheden worden verplicht een gedragscode op te
stellen en integriteitsbeleid te voeren. Het afleggen van
verantwoordelijkheid hierover aan de medezeggenschap en het politiek
vertegenwoordigend orgaan is hiervan onderdeel.
WIW/ID-banen
Het kabinet wil met ingang van 2004 het budget voor WIW/ID-banen
opnemen in het flexibel reïntegratiebudget van de gemeenten krachtens
de nieuwe Wet werk en bijstand (WWB). Het staat de gemeenten vrij om
nieuwe voorzieningen voor terugkeer van deze groep mensen naar de
arbeidsmarkt in te zetten of gesubsidieerde arbeid aan te bieden. De
170 miljoen euro van het najaarsoverleg 2002 voor het regulier maken
van ID-banen (in- en doorstroombanen) wordt verdeeld over 2003-2005
omdat de realisatie later plaatsvindt dan verwacht.
Magazine CNV Publieke Zaak
Veel meer informatie over de Miljoenennota en de maatregelen die van
belang zijn voor de leden van CNV Publieke Zaak is te lezen in het
Prinsjesdagnummer van Magazine CNV Publieke Zaak dat op 27 september
a.s. verschijnt. Het hoofdbestuur organiseert drie regionale
bijeenkomsten om met de kaderleden over de kabinetsplannen en de
gevolgen daarvan te discussiëren, conclusies te trekken en tevens de
actiebereidheid te peilen. De kaderleden worden schriftelijk voor deze
bijeenkomsten uitgenodigd.
---
Centrum voor Arbeidsverhoudingen