Ministerie van Buitenlandse Zaken

- Aan de Voorzitter van de TweedeKamerderStaten-Generaal

Binnenhof4

Den Haag


- Directie Westelijk Halfrond
Afdeling Noord-Amerika

Bezuidenhoutseweg 67

Postbus 20061

2500 EB Den Haag


Datum


- 22 september 2003

Behandeld

Taco Westerhuis


Kenmerk


- DWH/NM-186/03

Telefoon


- 070 - 348 62 67


Blad


- 1/1

Fax


- 070 - 348 57 48


Bijlage(n)


- 2


- te.westerhuis@minbuza.nl


Betreft


- Uw verzoek inzake het verslag van de reis van de Minister-President en de Minister van Buitenlandse Zaken aan Washington-

Graag - bied ik u hierbij- , mede namens de Minister-President, de reactie aan op uw verzoek van - 2 september 2003 met kenmerk 03-BuZa-47 inzake - het verslag van de reis aan Washington van 2 en 3 september 2003.

De Minister van Buitenlandse Zaken,

Mr. J.G. de Hoop Scheffer-

Verslag van het bezoek van Minister-President Balkenende en Minister van Buitenlandse Zaken De Hoop Scheffer aan Washington op 2 en 3 september 2003-

Inleiding
Op 2 en 3 september jl. bezochten de Minister-President en ik Washington voor gesprekken met President Bush, leden van de Amerikaanse regering, de National Security Council, het State Department en het Pentagon. Daarnaast werd van gedachten gewisseld met Congresleden, vertegenwoordigers van 'denktanks' en van het in de VS aanwezige Nederlandse bedrijfsleven. De Minister-President gaf een inleiding bij het American Enterprise Institute over economisch beleid en discussieerde daarover met de genodigden, waaronder de voormalig voorzitter van de Council of Economic Advisors van het Witte Huis. Centraal onderdeel van het bezoek vormde de ontbijtbijeenkomst op 3 september met de Amerikaanse president, in het bijzijn van Vice President Cheney, Secretary of State Powell en National Security Advisor Dr Rice.

Tijdens het bezoek werd opnieuw duidelijk hoezeer '9/11' het Amerikaanse veiligheidsdenken heeft beïnvloed. Afschrikking en indamming zijn niet langer de kernwoorden; er is in Amerikaanse ogen een pro-actieve benadering nodig. Ik heb in dit verband gewezen op de "perception gap" tussen de VS en andere landen ten aanzien van terroristische dreiging. Er bestaat grote waardering bij de Amerikaanse regering voor de steun die van ons land is ontvangen in de strijd tegen terreur. Verschillende gesprekpartners spraken uitdrukkelijk hun erkentelijkheid uit.

Zoals bekend maken de Amerikaanse en de Nederlandse regeringen zich grote zorgen over de verwoestingen die HIV/AIDS aanricht in Afrika. Minister-President Balkenende en President Bush hebben afgesproken de krachten te bundelen in de strijd tegen de epidemie. Bezien wordt of vanuit het Amerikaanse 'Emergency Plan for AIDS Relief' en het Nederlandse Actieplan tot meer complementariteit en effectiviteit kan worden gekomen in een aantal landen. Daartoe is een 'Cooperation Plan' opgesteld (bijgevoegd).

Irak
Het onderwerp Irak werd onder andere besproken met President Bush, Vice President Cheney, Secretary Powell en Deputy Secretary of Defense Wolfowitz, maar ook met leden van het Congres (Lugar en Frist). De President vergeleek de huidige situatie met die van Duitsland na WO II. Wij hebben gepleit voor een grotere rol voor de Verenigde Naties op meerdere terreinen ­ veiligheid, politiek en economisch. De nieuwe ontwerp Veiligheidsraadresolutie moet het mogelijk maken andere landen nauwer bij oplossingen te betrekken. De toespraak van President Bush tijdens de AVVN zal vanuit dit oogpunt interessant zijn. Bij de gesprekken sloten Amerikaanse partners desgevraagd een toekomstige NAVO-rol niet uit. Ten aanzien van de wederopbouw van Irak wezen zij op de enorme inspanningen die nodig zijn. De Minister-President en ik hebben ook gewezen op het belang van een 'level playing field' bij het contracteren van buitenlandse bedrijven in Irak. In een reactie hierop stelde Vice President Cheney dat hij geen reden zag waarom Nederlandse bedrijven hierbij niet betrokken zouden kunnen zijn.

Midden-Oosten-

De speech van President Bush, uitgesproken in mei te Krakow, en de rede van NSA Dr. Rice in Texas in augustus, geven in grote lijnen nog steeds het Amerikaanse standpunt inzake het Midden-Oosten weer. Amerikaanse gesprekspartners bepleitten een gedachtewisseling tussen de VS en Europa over de beste benadering van de regio in bredere zin. Wellicht is het mogelijk een discussie daarover te starten tijdens het Nederlands voorzitterschap van de EU. Een organisatie met een structuur als de OVSE zou hierbij een nuttige rol kunnen spelen, aldus verschillende Amerikaanse gesprekspartners. Er is al sprake van voorzichtige contacten tussen de OVSE en organisaties in de regio, waaronder de Organisatie van Islamitische landen.

Specifiek ten aanzien van het Israelisch-Palestijnse conflict bestond aan beide zijden de vrees dat het vredesproces zal ontsporen, nu het staakt-het-vuren niet wordt nageleefd. De VS hoopten op een harde Europese aanpak van Hamas ­ hetgeen zoals u weet inmiddels een feit is. De Amerikaanse president gaf aan bereid te zijn om druk uit te oefenen op Israel. Het is echter ook aan de Palestijnse Autoriteit om met nieuwe initiatieven te komen. Een ontmoeting tussen de Israelische en Palestijnse leiders en besprekingen tussen Europese regeringsleiders en Premier Sharon zouden van belang zijn om weer vaart in het proces te krijgen. Beide zijden waren het er over eens dat er diverse stappen denkbaar zijn die de veiligheid van Israel niet compromitteren, maar die een belangrijk psychologisch effect zouden kunnen hebben op de Palestijnen. Daartoe behoren onder andere verbetering van de levensomstandigheden in de Palestijnse gebieden, ontmanteling van nederzettingen, onder andere in Gaza, en het stoppen van de bouw aan het 'veiligheidshek'.

Transatlantische betrekkingen
Ten aanzien van transatlantische betrekkingen met de Europese Unie werd door de Minister-President en mij gesteld dat de Unie internationaal haar verantwoordelijkheid moet nemen. De zichtbare meningsverschillen naar aanleiding van Irak zijn slecht geweest voor alle partijen, inclusief de VS. De intentie bestaat om tijdens het Nederlandse voorzitterschap van de EU veel aandacht te besteden aan afstemming tussen de EU en de VS. Er zijn tal van buitenlands-politieke terreinen waarop de Unie een rol kan spelen, inclusief het Midden-Oosten.

Europees veiligheidsbeleid
Van Amerikaanse zijde bestaat begrip voor de wens van een Europees veiligheidsbeleid, maar Washington ziet dit toch graag geschieden in nauwe samenhang met de NAVO. De Amerikaanse partners toonden zich, mede in het licht van Berlijn-plus, zeer kritisch over het Belgisch-Frans-Duits-Luxemburgse initiatief ("Pralinengipfel") en het aldaar gedane voorstel voor een EU HQ in Tervuren. Ik heb aangegeven dat er naar mijn mening geen sprake is van een crisis, doch wel van verschillen van inzicht ten aanzien van de relatie tussen Europa (EU) en de VS. Nederland zal bij de Intergouvernementele Conferentie alert zijn op versterking van het EVDB in harmonie met de transatlantische relatie (NAVO).

Nederland wil een serieus debat over de Europese veiligheidsstrategie, ook met de VS, in relatie tot de VS 'National Security Strategy'. Amerikaanse partners verwelkomen het document van Solana en steunen de gedachte van afstemming tussen de EU en de VS.

NAVO
Overeenstemming bestaat over de NAVO als hoeksteen van de Transatlantische veiligheidsrelatie. Het vertrouwen groeit dat binnen afzienbare tijd kan worden gesproken van een succesvol hervormde en verbeterde NAVO. De NAVO rol in Afghanistan was nog niet zo lang geleden ondenkbaar geweest. Het bondgenootschap is cruciaal en flexibel gebleken. Veel waardering bestaat in de VS voor de opstelling van Nederland en de Nederlandse strijdkrachten; een voorbeeld van "bringing something real to the table".

Afghanistan
Bij verschillende gesprekspartners bleek bereidheid tot nadenken over uitbreiding van het ISAF-mandaat. Het in ISAF onderbrengen van (de) 'Provicial Reconstruction Teams' is niet onbespreekbaar. Wel moet dat reële voordelen (m.n. meer troepen) opleveren. Ook de relatie met 'Operation Enduring Freedom' moet zorgvuldig worden bezien.

OVSE
Zorgen werden door beide zijden uitgesproken over ontwikkelingen ten aanzien van Moldavië. President Bush zal naar verwachting de kwestie bespreken bij de eerstvolgende ontmoeting met zijn Russische ambtsgenoot, waarbij het thema 'frozen conflicts' op de agenda staat. Daaronder vallen onder andere naast Moldavië/Transdnjestrië ook Abchazië (Georgië) en Tsjetsjenië. De Moldavië-problematiek zal door de Amerikaanse en Nederlandse ministers van Buitenlandse Zaken in hun bilaterale gesprekken met ambtgenoten en marge van de AVVN worden opgebracht. Ten aanzien van Tsjetsjenië wordt getracht het proces in OVSE-kader op de rails te houden. Ook werd een mogelijke OVSE-betrokkenheid bij de training van Irakese politie in Europa besproken.

Mensenhandel vormt een schrijnend humanitair probleem, en krijgt gelukkig steeds meer aandacht aan beide zijden van de oceaan. Tijdens een speciaal belegde hoorzitting van de OVSE-commissie van het Amerikaanse Congres met de 'Chairman in Office' heb ik hieraan uitvoerig aandacht besteed. Daarnaast werden de conferentie inzake antisemitisme en Centraal-Azië besproken, alsmede de rol van de Parlementaire Assemblee en de versterking van haar werkrelatie met de OVSE.

Arjan Erkel
Aandacht werd gevraagd en verkregen voor het lot van Arjan Erkel. President Bush is gevraagd in zijn contacten met de Russische President Poetin zich in te zetten voor de zaak en ook tijdens de gesprekken met Assistant Secretary of State, Elizabeth Jones en met Dan Fried (National Security Council) is de situatie van de Nederlander besproken. Gesprekspartners toonden begrip voor het belang van hun mogelijke bemoeienis terzake.

Economische relaties
Tijdens een gesprek met leidinggevenden van Nederlandse bedrijven in de VS en Congresleden werden het Amerikaanse investeringsklimaat, handelspolitiek (aanloop naar Cancun) en verschillen in economisch beleid besproken. Zorgen werden overgebracht over beperkende regulering, importheffingen, concurrentieproblemen in de VS en de mogelijkheden voor het Nederlandse bedrijfsleven om deel te nemen aan de reconstructie van Irak.

Bij verschillende gelegenheden zijn de bezwaren van de Nederlandse regering ter tafel gebracht ten aanzien van de 'Buy American'-bepaling in de voorgestelde defensiebegroting, ook gerelateerd aan het Joint Strike Fighter-programma. De Amerikaanse regering heeft inmiddels naar het Congres een krachtig signaal afgegeven dat deze bepaling niet zal worden geaccepteerd.

Afrika
Minister-President Balkenende en President Bush hebben afgesproken de krachten te bundelen in de strijd tegen AIDS. Overeenstemming werd bereikt over een 'Cooperation Plan' waarin de eerste stappen voor samenwerking zijn beschreven. Bezien wordt of vanuit het Amerikaanse 'Emergency Plan for AIDS Relief' en het Nederlandse Actieplan met nauwere samenwerking tot meer complementariteit en effectiviteit kan worden gekomen. Inschakeling van het bedrijfsleven - als voorbeeld dient Heineken's project in Ghana - vormt onderdeel van het Amerikaans-Nederlandse samenwerkingsplan.

Non-proliferatie en de multilaterale regimes
Met een aantal (huidige en voormalige) beleidsfunctionarissen wisselde ik van gedachten over non-proliferatie en het belang van effectieve multilaterale instellingen. Hierbij kwam ter sprake dat een cultuuromslag nodig is. Internationaalrechtelijke mogelijkheden - bepaald door precedenten, maar (nog) niet aangepast aan 'post 9/11' - kunnen worden uitgebouwd om tegemoet te komen aan de nieuwe uitdagingen. Het 'Proliferation Security Initiative' en uitbouw van de exportcontroleregimes vormen goede voorbeelden daarvan. De VS zijn in de ogen van de regering onmisbaar in ieder effectief multilateraal systeem. Een specifiek probleem daarbij is dat landen als India en Pakistan zich verschuilen achter de VS-positie als het gaat om deelname aan het Alomvattend Kernstopverdrag.

Noord-Korea en Iran
De regimes in Noord-Korea en Iran blijven volgens de VS op nucleair gebied onverantwoordelijk gedrag vertonen. Noord-Korea staat geïsoleerd, maar er bestaat hoop dat het zes-landen-overleg resultaten oplevert. Onze gesprekspartners gaven aan ten aanzien van Iran vooral te hopen op veranderingen van binnen uit.

Turkije
Het proces van toetreding tot de EU van Turkije heeft altijd warme Amerikaanse belangstelling. Ik heb aankondiging gedaan van de reis van de Minister-President en mijzelf naar Turkije, en nadruk gelegd op twee belangrijke hordes: de regeling van de Cyprus-problematiek en de politieke rol van het leger in Turkije. De VS maakt zich zich eveneens zorgen over de opstelling van de legertop ten aanzien van EU-toetreding.

U.S.-Netherlands AIDS Cooperation Plan

The U.S. and the Kingdom of the Netherlands are two of the leading HIV/AIDS donors in sub-Saharan Africa. UNAIDS lists the Netherlands as the fourth largest HIV/AIDS donor and the U.S. as the largest HIV/AIDS donor in 2002.

The U.S. and the Netherlands agree on the severity of the AIDS crisis -- both for the epidemic's immediate human toll and for its impact on Africa's future.

The U.S. and the Netherlands recognize that success in fighting AIDS will require more and better coordination among donor and recipient governments, international organizations, non-governmental organizations (NGOs) and the private sector.

To demonstrate their commitment to a coordinated approach, the U.S. and the Netherlands agree to cooperate on HIV/AIDS prevention, treatment and care at the country level in two initial target countries: Rwanda and Ghana. At a later stage joint efforts might be explored in other countries, including Ethiopia, Zambia and Sudan.

This cooperation agreement is the first step of a joint plan of action in which the U.S. and the Netherlands will seek to coordinate their HIV/AIDS programs and jointly work, where possible, in one or more of the following areas:


1. Winning Commitments/Mobilizing Political Leadership: using various means to persuade political and non-governmental leaders to support the fight against AIDS.


2. Partner With the Business Sector: looking for ways to support, replicate and scale up business sector HIV/AIDS programs, such as those developed by Heineken, and joint efforts with multi-national and national companies in Ghana.


3. Intensify and Mobilize Support for the Development of New Preventive Technologies, by investing in the development of new preventive technologies, such as an AIDS vaccine and microbicides, and clinical trials.


4. Strengthening National Aids Commissions.


5. Care for Orphans and Vulnerable Children in selected countries.


6. Sudan: after signing of the peace agreement, work cooperatively to support the development of a comprehensive national AIDS strategy as an integral part of efforts for reconstruction and rebuilding social cohesion.

Additional Points

This initiative is an example of two major donors in agreement about the potential benefits that coordination brings to the victims of the AIDS epidemic.

The plan would complement the work the U.S. and Netherlands are performing jointly at the international and multilateral level with the Global Fund to Fight AIDS, TB, and Malaria, the United Nations Joint Programme on AIDS, and at the International AIDS Vaccine Initiative.

The cooperation plan will involve NGOs, faith-based and community-based organizations, and national and regional governments as appropriate.

The initiative will coordinate and synchronize with efforts of other donors and partners, including the Global Fund.

It will intersect with and complement President's Emergency Plan for AIDS Relief, but does not represent a Dutch "buy-in" to the plan.

We hope that this initiative can serve as a model and multiplier for additional cooperative arrangements between partners in the fight against AIDS.


---

maandag 22 september 2003