Ministerie van Buitenlandse Zaken

Aan de Voorzittervan de TweedeKamerderStaten-Generaal

Binnenhof4

Den Haag


- Directie Azië en Oceanië

Afdeling Oost Azië

Bezuidenhoutseweg 67

Postbus 20061

2500 EB Den Haag


Datum


- 30 september 2003

Behandeld

DAO/OA en DVB/NN


Kenmerk

DAO/OA-577/03

Telefoon


- 070-348 42 24


Blad


- 1/1

Fax


- 070-348 53 23


Bijlage(n)


---


Betreft


- Uw verzoek inzake Noord-Korea


---

Naar aanleiding van het verzoek van de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken d.d. 2 september jl. met kenmerk 03-BuZa-46, informeer ik u graag over de situatie in Noord-Korea.

Nucleair programma-

In mijn brief d.d. 21 februari 2003 inzake de actuele situatie met betrekking tot Noord-Korea (TK 28600 V, nr. 55) berichtte ik u reeds dat een verontrustende situatie was ontstaan rond het nucleaire programma van Noord-Korea. Zo had Noord-Korea op 10 januari 2003 aangegeven uit het NPV te treden en had men de 5 megawatt nucleaire reactor in Yongbyon weer opgestart.

Het blijft erg moeilijk de feiten rondom het nucleaire programma van Noord-Korea van de retoriek te onderscheiden. Sinds het land aankondigde uit het NPV te treden, geeft Noord-Korea tegenover derden duidelijk te kennen dat het zich het recht op kernwapens voorbehoudt. Het heeft ook bij herhaling aangegeven een "krachtige afschrikking" (zonder deze te specificeren) nodig te achten om de VS van een 'pre-emptive strike' te weerhouden. Tijdens besprekingen tussen China, de VS en Noord-Korea, die van 23-25 april 2003 in Peking plaatsvonden, zou Noord-Korea tegenover de VS hebben gesteld reeds over kernwapens te beschikken (op basis van plutonium) en bovendien de opwerking van 8.000 gebruikte brandstofstaven bijna te hebben afgerond. Hoewel de VS er vanuit gaat dat Noord-Korea reeds langer over één of twee kernwapens beschikt (op basis van eind jaren tachtig geproduceerd plutonium), valt niet met zekerheid te zeggen of de claims van Noord-Korea op dit moment op waarheid berusten dan wel deel zijn van de politiek van nucleaire chantage die het land gebruikt om de VS onder druk te zetten. In ieder geval wordt het door weinig deskundigen reëel geacht dat Noord-Korea reeds zover gevorderd zou zijn met het opwerken van de nucleaire brandstofstaven.

De EU heeft op diverse momenten Noord-Korea opgeroepen zijn escalatiepolitiek te beëindigen en zijn nucleaire programma te staken. Hoewel juridisch onduidelijk is of Noord-Korea nog wel partij is bij het NPV, blijft de EU van mening dat het land nog altijd gebonden is aan zijn waarborgenovereenkomst met het IAEA en weer in het reine dient te komen met zijn verdragsverplichtingen onder het NPV. Door middel van directe démarches in Pyongyang, door middel van verklaringen in het kader van het IAEA en in een brief van het Italiaanse EU-voorzitterschap aan de Minister van Buitenlandse Zaken van Noord-Korea heeft de EU haar ernstige bezorgdheid uitgesproken en Noord-Korea opgeroepen zijn kernwapenprogramma "zichtbaar, verifieerbaar en onomkeerbaar" te ontmantelen. De EU blijft eveneens tegenover Noord-Korea duidelijk maken dat de nucleaire crisis geen bilaterale aangelegenheid tussen Noord-Korea en de VS is, maar wereldwijde repercussies heeft, doordat het de integriteit van het NPV en daarmee het multilaterale nucleaire non-proliferatieregime aantast, de regionale stabiliteit op het Koreaans Schiereiland bedreigt en doordat de Noord-Koreaanse capaciteiten op het gebied van massavernietigingswapens en ballistische raketten een onacceptabel proliferatierisico inhouden ook in relatie tot terrorisme.

KEDO-

De werkzaamheden van KEDO (Korean Peninsula Energy Development Organisation) in Noord-Korea liggen reeds geruime tijd stil. Een formeel besluit tot opschorten van het lichtwaterreactorenproject is nog niet genomen. Thans wordt nagegaan wat de politieke, juridische en financiële consequenties zijn van een dergelijk besluit. De regering is van mening dat KEDO als organisatie in ieder geval zo lang mogelijk in stand moet worden gehouden, opdat de organisatie bij een verhoopt snelle uitkomst van de lopende onderhandelingen een rol kan spelen.

Internationale inspanningen-

Wat de onderhandelingen over de kwestie Noord-Korea in internationaal verband betreft, kan worden vermeld dat sinds de vorige rapportage (TK 28600 V, nr. 55) de VS begin april een poging heeft gedaan deze zaak in de Veiligheidsraad aan de orde te stellen. China en de Russische Federatie waren echter van mening dat dit contraproductief zou werken. Vervolgens hebben onder Chinees gastheerschap eind april 2003 de eerdergenoemde besprekingen plaats gevonden tussen de VS en Noord-Korea. Bij die gelegenheid heeft Noord-Korea voorstellen gedaan die onder meer inhielden dat de VS een aantal concessies zou moeten doen, zoals het geven van een veiligheidsgarantie en het normaliseren van de betrekkingen, terwijl de Noord-Koreaanse garanties over het ontmantelen van het nucleair programma pas in een later stadium zouden worden gegeven.

Ondanks deze weinig flexibele opstelling van Noord-Korea bleek het mogelijk het gesprek voort te zetten. Bovendien bleek bij deze eerste ronde dat China bereid was een actieve en nuttige rol te spelen bij de besprekingen. Het is een belangrijk gegeven dat China het faciliteren van de onderhandelingen op zich heeft genomen en daarmee zijn betrokkenheid toont. China is vervolgens ook naar voren gekomen als de drijvende kracht achter het overleg tussen de zes partijen (Noord-Korea, VS, China, Zuid-Korea, Japan, Rusland) te Beijing van 27 ­ 29 augustus jl. inzake Noord-Korea.

Het overleg heeft in concreto weinig opgeleverd, maar er zijn lichtpuntjes. Het multilaterale kader van de onderhandelingen is nu een gegeven, en dat is een winstpunt ten opzichte van de vorige ronde, toen Noord-Korea nog insisteerde op bilaterale gesprekken. Hoewel het niet tot een formele slotverklaring is gekomen, heeft de Chinese Vice-minister Wang Yi zes punten aangegeven waarop de partijen zich verder kunnen concentreren: het streven naar een vreedzame oplossing van de nucleaire kwestie, een atoomwapenvrij Koreaans schiereiland, het adresseren van de veiligheidsbehoefte van Noord-Korea, het afzien van escalerende stappen, het handhaven van de dialoog en het voortzetten van de onderhandelingen.

Tijdens en na de onderhandelingen zijn er verschillende negatieve geluiden uit Noord-Korea geweest, onder meer de aankondiging dat het land een kernproef zou houden bij de herdenking van het 55-jarig bestaan alsmede verklaringen ter rechtvaardiging van het bezit van atoomwapens als enig effectief middel om de agressie van de VS te weerstaan. De Noord-Koreaanse ambassadeur in Rusland verklaarde dat verdere onderhandelingen zinloos waren.

Hierbij moet worden bedacht dat Noord-Korea in internationale contacten regelmatig conflicterende signalen afgeeft die erop gericht lijken de prijs van een vreedzame oplossing voor de VS en de internationale gemeenschap zo hoog mogelijk op te drijven. Het regime heeft echter tot op heden afgezien van stappen die het onderhandelingsproces wezenlijk zouden kunnen schaden. De herdenking van het 55-jarig bestaan van Noord-Korea is rustig verlopen: de aangekondigde kernproef en de door verschillende deskundigen verwachte presentatie van een lange afstandsraket zijn uitgebleven. Een datum voor een nieuwe ronde van onderhandelingen is nog niet vastgesteld; er wordt gesproken over november 2003.

Nederland en de EU zijn vooralsnog niet rechtstreeks betrokken bij de onderhandelingen, maar spelen wel een actief ondersteunende rol. De meeste contacten tussen de EU en Noord-Korea verlopen via de hoofden van de Europese missies in Pyongyang (VK, Duitsland, Zweden). De EU streeft naar het zenden van een missie op hoog niveau maar een en ander is afhankelijk van garanties over het niveau waarop deze delegatie wordt ontvangen. Tijdens mijn recente bezoek aan Beijing heeft Minister van Buitenlandse Zaken Li Zhaoxing toegezegd dit punt te bepleiten bij de Noord-Koreaanse machthebbers. Aangeduid is ook dat de EU een rol kan spelen bij de implementatie van een te bereiken akkoord, vooral op economisch en humanitair terrein.


- De Minister van Buitenlandse Zaken,

mr. J.G. de Hoop Scheffer


---