117-Informatie over veiligheid medicijnen voor kinderen nogal eens gebrekkig
Datum: 24 september 2003
Een aanzienlijk deel van alle kinderen staat vanaf de conceptie tot
hun volwassenheid bloot aan geneesmiddelen, constateert Eric Schirm.
Hij bracht in kaart wat het geneesmiddelgebruik is van aanstaande
vaders, van moeders tijdens de zwangerschap, de bevalling en de
periode van borstvoeding en tot slot van de opgroeiende kinderen zelf.
Een belangrijk probleem is dat van veel medicijnen niet bekend is of
ze wel of niet schadelijk zijn voor kinderen. Schirm promoveert op 3
oktober 2003 aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Op tweejarige leeftijd heeft maar liefst 81 procent van de kinderen
een of meer geneesmiddelen gebruikt, stelde Schirm vast. Daarbij zijn
antibiotica met afstand de meestgebruikte middelen. Onder kinderen van
0 tot 19 jaar neemt het gebruik van 'stimulantia' (waaronder Ritalin
dat wordt toegepast bij ADHD) sterk toe, net als in de VS. Maar
terwijl in Amerika 2,8 procent van de kinderen stimulantia gebruikt,
is dat percentage in ons land tien keer lager.
Niet geregistreerd
Bij 40 procent van de middelen die kinderen gebruiken is de
productinformatie over veilig gebruik door kinderen gebrekkig, aldus
Schirm. Soms worden kinderen niet eens genoemd in de bijsluiter, in
andere gevallen ontbreekt een duidelijke leeftijdsafbakening. Het gaat
hier met name om geneesmiddelen die door de apotheek zelf zijn bereid
en daarom niet geregistreerd zijn (unlicensed), en daarnaast om
geregistreerde geneesmiddelen waarvan de veiligheid alleen voor
volwassenen is vastgesteld (off-label). Het is niet per se zo dat deze
geneesmiddelen onveilig voor kinderen zijn, maar dat zou volgens
Schirm wel moeten worden geëvalueerd. Daarnaast zou in de
productinformatie van elk geneesmiddel duidelijk moeten worden
aangegeven of het middel door kinderen gebruikt kan worden of niet.
Ongeschikte toedieningsvormen
Niet alleen de onzekerheid over veiligheid en effectiviteit van
unlicensed en off-label geneesmiddelen is een probleem, er blijkt ook
sprake van een gebrek aan geschikte toedieningsvormen. In vergelijking
met middelen die wel voor kinderen geregistreerd zijn, zijn er van
unlicensed en off-label geneesmiddelen vaak geen drankjes beschikbaar
voor de jongste kinderen (in plaats van tabletten), en is de laagst
verkrijgbare dosis vaak te sterk.
Risico via vader
In het half jaar voor de conceptie gebruikt een derde van de
verwekkers minstens één geneesmiddel. Meestal gaat het om pijnstillers
of antibiotica, maar zelfs van op het oog onschuldige middelen voor
kleine kwaaltjes is het niet altijd zeker dat deze geen risico vormen
voor een eventuele baby, aldus Schirm. Er is namelijk vrijwel geen
onderzoek voorhanden naar de effecten van het geneesmiddelgebruik door
vaders op hun latere kinderen. De promovendus beveelt aan de risico's
te bestuderen door in de bestaande registratie van kinderen met
aangeboren afwijkingen meer aandacht te besteden aan
geneesmiddelgebruik door vaders. Nu gebeurt dat in vergelijking met
moeders slechts in beperkte mate.
Bevalling zonder pijnstillers
Zwangere vrouwen passen hun geneesmiddelengebruik aan, constateerde
Schirm. De voorzichtigheid met schadelijke middelen en middelen
waarvan het effect onbekend is, is aan de ene kant gunstig voor het
kind, maar kan ongewenst zijn wanneer medicatie voor de moeder echt
nodig is. Hij beveelt aan om meer onderzoek te doen naar middelen die
mogelijk nodig zijn tijdens zwangerschap, maar waarvan nog niet
duidelijk is of ze veilig zijn voor het ongeboren kind. Tijdens de
bevalling blijken kinderen aan zeer weinig geneesmiddelen te worden
blootgesteld. Eén van de oorzaken daarvan is het zeer geringe gebruik
van pijnstillers bij bevallingen in Nederland.
Borstvoeding
Ook bij het geven van borstvoeding zijn vrouwen voorzichtig met
geneesmiddelen, terwijl dat nogal eens ten onrechte is, volgens
Schirm. Borstvoedende vrouwen gebruiken minder vaak geneesmiddelen dan
moeders die dat niet doen: sommigen stopten met hun geneesmiddel.
Anderen staakten de voeding om het kind te beschermen. Maar veel
geneesmiddelen komen slechts in zeer lage concentraties in moedermelk
terecht en kunnen daarom wel veilig gebruikt worden. Schirm beveelt
aan om bij het stimuleren van borstvoeding ook aandacht te besteden
aan het omgaan met medicijnen.
Curriculum vitae
Eric Schirm (Groningen, 1972) studeerde farmacie aan de RUG. Hij
verrichtte er zijn promotieonderzoek bij de bij de basiseenheid
Sociale Farmacie, Farmaco-epidemiologie en Farmacotherapie en binnen
het onderzoeksinstituut GRIP (Groningen Research Institute of
Pharmacy) en de onderzoeksschool GUIDE (Groningen University Institute
for Drug Exploration). Schirm promoveert tot doctor in de wiskunde en
natuurwetenschappen bij mw. prof.dr. L.T.W. de Jong-van den Berg. De
titel van het proefschrift luidt: Drug exposure from conception till
adulthood.
Noot voor de pers
Voor nadere informatie: drs. E. Schirm, tel. (050)363 82 04/75 76,
e-mail: e.schirm@farm.rug.nl (werk)
Rijksuniversiteit Groningen