Het najaarsakkoord en de WAO: FNV-leden niet goed geïnformeerd

Arbeidsongeschikten zijn de grote verliezer wanneer het najaarsakkoord van kabinet, werkgevers en werknemers definitief wordt. Dat akkoord bevestigt een beleid waarin niet de aanpak van de arbeidsongeschiktheid en het aanpassen van werk voorop staat, maar een keiharde aanpak van het inkomen van arbeidsongeschikten. Dit gaat gepaard met onvoldoende en zelfs misleidende informatie over wat arbeidsongeschikten in Nederland te wachten staat. De uitslag van de ledenraadpleging van de FNV zou legitiem zijn wanneer de leden goed geïnformeerd hun stem hadden kunnen uitbrengen. Daar was wat de WAO betreft echter geen sprake van. Daardoor konden de FNV-leden niet weten hoe ernstig de negatieve gevolgen, niet alleen van de regeringsplannen maar ook van het SER-akkoord met betrekking tot de WAO, zullen zijn en hoe weinig positiefs op dit punt in het najaarsoverleg is bereikt. Hieronder de voorlichting en de feiten.

Voorlichting FNV:

"Gedeeltelijk arbeidsongeschikten houden recht op een minimumuitkering. Het inkomen van de partner speelt geen rol. De mate van arbeidsongeschiktheid wel."

Werkelijke gevolgen najaarsakkoord:

Wanneer de FNV met minimumuitkering bedoelt een zeer lage uitkering dan klopt deze voorlichting. Wanneer met een minimumuitkering wordt bedoeld een uitkering op het niveau van het sociaal minimum, dan klopt deze voorlichting niet.

Ø Werkloze gedeeltelijk arbeidsongeschikten ontvangen voor het gedeelte dat ze arbeidsongeschikt zijn nu nog een WAO-uitkering van 70% van hun oude loon, waarbij het gezinsinkomen zonodig met een toeslag wordt aangevuld tot het sociaal minimum (zonder vermogenstoets). In plaats daarvan komt volgens het najaarsakkoord 70% van het minimumloon maal het arbeidsongeschiktheidspercentage. Dit ligt per definitie beneden bijstandsniveau. Bij een arbeidsongeschiktheidspercentage van 45% zal de uitkering naar schatting zo'n ¤ 340 netto per maand bedragen. Voor iemand met een partner met een eigen inkomen of uitkering is dat slechter dan de huidige regeling, maar beter dan niets. Maar wie geen of onvoldoende partnerinkomen heeft moet bij de gemeente (aanvullende) bijstand aanvragen. Daarvoor moet wel eerst vermogen uit bijvoorbeeld eigen huis en/of spaargeld grotendeels opgemaakt worden. Het is bovendien te verwachten dat door de geplande strengere keuringscriteria de arbeidsongeschiktheispercentages bij gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid veel lager uit zullen vallen dan nu.

Ø Werknemers die 15% of meer arbeidsongeschikt verklaard zijn ontvangen tot nu toe een (gedeeltelijke) WAO-uitkering. Deze grens wordt flink verhoogd. Volgens de plannen die met het najaarsakkoord bevestigd zijn krijgen mensen die minder dan 35% arbeidsongeschikt verklaard worden geen enkele uitkering op grond van hun arbeidsongeschiktheid. Het is bovendien te verwachten dat door de geplande strengere keuringscriteria veel meer gedeeltelijk arbeidsongeschikten dan nu voor minder dan 35% arbeidsongeschikt verklaard zullen worden.

Voorlichting FNV:

"WAO-keuring wordt strenger, maar minder vergaand dan het kabinet aanvankelijk voorstelde. Herkeuring blijft."

Werkelijke gevolgen najaarsakkoord:

Het kabinet heeft op het punt van de keuringsregels geen enkele concessie gedaan. Wel wordt hierover nog een advies aan de SER gevraagd, maar dit advies telt voor het kabinet alleen mee als het leidt tot de door de regering gewenste drastische daling van het aantal nieuwe WAO-uitkeringen tot minder dan 25.000 per jaar.

Ø De WAO-plannen die door het najaarsakkoord zijn bevestigd leiden tot afschaffing van de WAO voor de meeste nieuwe arbeidsongeschikten. Bij arbeidsongeschiktheid wordt een WAO-uitkering een uitzondering, slechts weggelegd voor een kleine groep die voldoet aan extreem strenge criteria voor 'volledige duurzame arbeidsongeschiktheid'. Deze criteria moeten zo streng worden dat zelfs veel mensen die volledig arbeidsongeschikt zijn er niet aan zullen voldoen. Zij kunnen, net als de gedeeltelijk arbeidsongeschikten, alleen rekenen op enige inkomenszekerheid boven bijstandsniveau wanneer ze nog voldoende kunnen werken én erin slagen werk te krijgen.

Ø Het kabinet houdt vast aan het plan om medisch te beoordelen of iemand 'duurzaam volledig arbeidsongeschikt' is met behulp van een negatieve lijst met ziektes. Op deze lijst komen ziektes te staan waarvan men aanneemt dat 'normaal gesproken' werken (gedeeltelijk) mogelijk blijft of herstel binnen twee jaar mogelijk is. Mensen met een ziekte die op deze 'zwarte lijst' staat krijgen zeer waarschijnlijk geen WAO-uitkering, hoe slecht zij er ook aan toe zijn. De minister negeert daarmee de kritiek van deskundigen op dit plan. Ten eerste kan van de meeste ziektes absoluut niet betrouwbaar voorspeld worden wat het verloop van de ziekte, laat staan wat het verloop van de arbeidsongeschiktheid zal zijn. Ten tweede kan dezelfde ziekte bij verschillende mensen heel verschillende gevolgen hebben, ook voor de (on)mogelijkheden om te werken.

Minister De Geus heeft officieel nog geen concrete ziektes voor de zwarte lijst genoemd. Eerder is wel een aantal ziektes genoemd als kandidaat voor deze lijst, namelijk overspannenheid, burn-out, persoonlijkheidsstoornissen, lage rugklachten en bepaalde vormen van reuma. En verder ME/CVS, RSI, het post-whiplash-syndroom, bekkeninstabiliteit en fibromyalgie. Waarschijnlijk zullen nog veel meer ziektes op de lijst terechtkomen.

Ø In het najaarsakkoord leggen de vakcentrales zich neer bij de regeringsplannen om, anders dan het SER-akkoord, ook alle huidige arbeidsongeschikten hun bestaande rechten af te nemen en onder het nieuwe stelsel te brengen.

Ø De strengere keuringscriteria voor nieuwe én huidige arbeidsongeschikten worden voor een deel al ingevoeren per 1 juli 2004 en voor de rest vanaf 1 januari 2006.

Voorlichting FNV:

"Verhoging WAO-uitkering gaat -onder voorwaarden- in per 2006. Wettelijke maatregelen aanvullende ziektewetuitkeringen zijn van de baan."

"CAO-partijen zullen vrijwillig afzien van aanvullende uitkering in het tweede ziektejaar."

Werkelijke gevolgen najaarsakkoord:

Voor deze verhoging moet een hoge prijs worden betaald:

Ø Deze verhoging gaat alleen door wanneer het aantal nieuwe WAO-ers daalt tot minder dan 25.000. Het middel om deze daling te realiseren wordt gezien in een zodanige aanscherping van de keuringsregels dat het overgrote deel van de arbeidsongeschikten niet als volledig en duurzaam arbeidsongeschikt wordt beschouwd (zie hierboven). Dit betekent dat zeer veel arbeidsongeschikten uitgesloten zullen worden van een WAO-uitkering, of die nu 70 of 75% is.

Ø Een extra voorwaarde is dat niet in CAO's geregeld mag worden dat de loondoorbetaling van 70% in het tweede ziektejaar wordt aangevuld. Daardoor gaat iedereen die langer dan een jaar door ziekte niet kan werken 30% in inkomen achteruit. Of dit nu wettelijk wordt vastgelegd óf dat de vakbonden er vrijwillig van af zien, het gevolg voor langdurig zieken en arbeidsongeschikten is hetzelfde: een inkomensdaling in het tweede ziektejaar van 30%.

Ø Het WAO-gat, het verschil tussen de tijdelijke WAO-aanvangsuitkering van 70% (straks dus misschien 75%) en de veel lagere vervolguitkering, blijft bestaan.

Kortom, de weg naar een ministelsel, waarin gebroken wordt met een redelijke inkomensverzekering bij arbeidsongeschiktheid, wordt hiermee definitief ingeslagen. De bondsraden kunnen nu kiezen: het akkoord bevestigen of de oogkleppen afdoen en zich afvragen of de vakbeweging wel medeplichtig moet willen zijn aan zo'n a-sociaal beleid.

Ynske Jansen

Groningen

Voorzitter Steungroep ME en Arbeidsongeschiktheid

Berlageweg 64

9731 LK

Groningen

Tel 050 5035853

ynskejansen@home.nl