Socialistische Partij
Begrotingsbehandeling Verkeer & Waterstaat: geen visie en geen daadkracht
05-11-2003 * In de Tweede Kamer wordt deze week de begroting van het
ministerie voor Verkeer & Waterstaat behandeld. De regering komt met
schijnoplossingen voor de problemen in het wegverkeer, schenkt nog
minder aandacht aan het openbaar vervoer en laat de waterwegen verder
vervallen.
De bijdrage van Arda Gerkens:
Arda Gerkens Voorzitter. Een begrotingsbehandeling, zeker een
behandeling van een begroting met zoveel rigoureuze bezuinigingen, is
ook een moment voor bezinning. Een moment waarop wij stil behoren te
staan bij de keuzes die moeten worden gemaakt en bij de motivering
ervan.
Ook onze fractie stond stil. We stonden stil in de file, stil op het
spoor en wij lagen stil voor de sluis. Of we zaten stil te wachten bij
een bushokje waar nooit meer een bus passeerde. En met ons stond een
groot deel van Nederland stil.
Dat brengt mij bij de twee grootste Nederlandse knelpunten voor
Verkeer en Waterstaat, de gestremde mobiliteit en de deplorabele
toestand van onze infrastructuur.
Ook bij dat punt moeten wij zeker stilstaan, het achterstallig
onderhoud van spoor, wegen en vaarwegen. Op de vaarwegen is de
toestand zelfs heel erg. De minister vertelde dat is overwogen enkele
vaarwegen helemaal te sluiten. Ik vind dat ernstig. Ik begrijp daarom
niets van de extra uitgaven voor de wegverbreding. We bouwen toch ook
geen uitbouw aan ons huis als het dak op instorten staat?
Ik verwachtte een begroting met visie. Een begroting waarin wellicht
soms pijnlijke en politiek betwistbare keuzen worden gemaakt, maar in
ieder geval een begroting waar beweging in zit, beweging als het gaat
om betrouwbare waterwegen, betrouwbaar spoor en betrouwbare
rijkswegen. Dat is deze begroting echter niet.
De begroting van Verkeer en Waterstaat past wat dat betreft goed in
het gehele regeringsbeleid, dat zich kenmerkt door een schrijnend
gebrek aan visie. Dat beleid heeft echter tot gevolg dat wij met zijn
allen nog vaster komen te staan.
Als wij mensen het openbaar vervoer in kunnen krijgen, breken wij dat
af. Als we mensen het openbaar vervoer in moeten houden, jagen we ze
eruit.
Zelfs de tijdelijke verlichting door de verbreding van snelwegen zal
van korte duur zijn, omdat de versoepeling van de regelingen voor
woon- en werkverkeer mensen in staat stelt verder van hun werk te gaan
wonen. Het onderhoud dat wordt gepleegd, is minimaal. Pappen en
nathouden en verder praatjes voor de vaak.
Mijn fractie wordt niet vrolijk van dit beleid. Omdat ik nog niet
geïnterrumpeerd ben, wachten de coalitiepartijen waarschijnlijk een
mooi moment af om naar de microfoon te lopen en mij te vertellen dat
er echt meer geld naar het spoor en de vaarwegen gaat. Wat wil de SP
dan nog meer? Ik zal u het antwoord geven.
De SP wil meer.
Wij willen meer geld voor het spoor, omdat er meer nodig is, wil het
spoor zijn laatste aantrekkingskracht niet verliezen. Er moet worden
gestopt met de bezuinigingen op het stads- en streekvervoer. De
waterwegen moeten worden versterkt, zodat we kunnen doorgaan met de
modal shift. Last but not least, mensen: laten wij het fietsen serieus
blijven stimuleren. Het is toch te absurd dat zoveel ouders hun kroost
tegenwoordig naar school of de crèche brengen! Nederland moet zijn
fietscultuur niet loslaten, maar omarmen. Voor de volksgezondheid,
maar zeker voor de gezondheid van onze kinderen: laten wij gaan
fietsen.
Uit de media verneem ik dat de minister de kilometerheffing wil
invoeren. Over de invulling daarvan moeten wij nog een flink robbertje
vechten, want de SP is geen voorstander van tolwegen. Wat gaat de
minister concreet doen aan de ongebreidelde groei van het Nederlandse
wagenpark? Waar stallen we de auto' s die wij straks allemaal hebben?
In mijn straat is geen plaats voor twee auto's per huishouden, laat
staan drie. En mijn straat is niet de enige. Het is aan de minister om
daar krachtig beleid op te zetten, of openlijk te zeggen dat Nederland
straks vol staat met blik, zowel op de snelwegen als in de wijken. Dan
weten we waar wij aan toe zijn.
De SP steunt de enorme uitgaven aan asfalt niet. Wij vragen aandacht
voor maatregelen die de groei van het aantal autokilometers remmen.
Mijn inzet bij deze begrotingsbehandeling is dan ook, te voorkomen dat
er onomkeerbare visieloze besluiten worden genomen.
Daarmee kom ik gelijk op het spoor. In plaats van een status quo --
die voor mij al onacceptabel is -- glijden de NS verder af. Dat is
precies wat de minister zegt, niet te willen. Zij zegt dat er
voldoende geld is voor een zogeheten stand still, maar ProRail geeft
heel andere informatie. Wil de minister hier nog eens tot in detail op
ingaan? Kan zij bovendien ingaan op berichten dat uit het herstelplan
spoor ook schoonmaakbeurten en onderhoud van de Betuwelijn, die
gelukkig nog niet gebruikt wordt, worden betaald? Ik noem ook de
geldteruggaveregeling. Als dit allemaal uit dit herstelplan betaald
moet worden, snap ik heel goed dat er weinig hersteld kan worden.
Ik wil ook graag de geruststelling voor de 1 miljoen dagelijkse
treinreizigers dat er voldoende wordt geïnvesteerd om
spoorstaafbreuken en andere onveilige situaties te voorkomen. Verder
is het absurd dat de verbetering van het spoor geen serieuze aandacht
krijgt, terwijl er wel geld wordt uitgetrokken voor meer asfalt. Dit
zal ertoe leiden dat in 2007, als de kilometerheffing er is, nog
steeds een hoop reizigers op de perrons op de vertraagde treinen staan
te wachten. Dat lijkt mij niet goed.
Vanmorgen waren er de berichten dat de NS wil schrappen in de
dienstregeling.
Voor mij is dit eens te meer het bewijs dat wij de trein terug moeten
pakken, dus de verzelfstandiging terug moeten draaien. Hoe krijgen wij
de reizigers terug in de trein?
De SP heeft al een aantal knelpunten genoemd, maar zij vraagt de
minister welk beleid zij hierop wil ontwikkelen en hoe zij dat wil
uitvoeren.
Er is een aantal projecten op de lange baan geschoven. Ik denk hierbij
onder andere aan het Randstadspoor en de spoortunnel in Delft. Het
verbaast mij dat veel gemeenten niet geïnformeerd zijn door de
minister. Dat is toch niet netjes, vooral niet als je al een
handtekening hebt gezet, zoals in sommige gevallen is gebeurd.
Het viel mij ook op dat in geen van de gevallen is gekeken naar
noodzakelijk onderhoud. Is er bij de keuze voor het achterstallig
onderhoud voor het spoor wel stilgestaan bij de vraag waar er
nieuwbouw komt? Of worden er soms nieuwe rails en bovenleiding
aangelegd op een plek waar de hele boel over vijf jaar op de schop
gaat?
Dat zou onacceptabele kapitaalvernietiging zijn. Ik wil hierover graag
duidelijkheid.
In de periode tot 2010 komen er anderhalf miljoen auto's bij. De
minister stimuleert deze ontwikkeling en ik schrik ervan. Het aantal
kilometers dat mensen met de auto reizen, zal dan ook toenemen. De
minister reageert hierop door nog meer wegen te verbreden.
Dat lijkt misschien wel slim beleid, maar het is een domme,
milieuonvriendelijke en mensonvriendelijke keuze. Ik wil hier niet
voorbijgaan aan de voortdurende ergernis van mensen die in een file
staan, maar laten wij dan ook echt beleid ontwikkelen, zodat degenen
die een auto moeten gebruiken ook kunnen rijden en de anderen een
serieus alternatief kunnen vinden in het openbaar vervoer. Meer asfalt
leidt tot meer autogebruik. Wij willen dan ook geen extra asfalt tot
er gebruiksremmende maatregelen zijn genomen. Daarbij hoort ook een
stevige investering in het openbaar vervoer.
In januari nog hebben wij een enquête gehouden onder de
treinreizigers, waarbij veel mensen aangaven, uit pure nood de
aanschaf van een auto te overwegen. Volgens het blad RAI Voorrang ziet
92% van de Nederlanders het verbeteren van het OV als een goede
oplossing voor de fileproblematiek. Waarom wil de minister haar beleid
niet herzien? Waarom houdt zij zich Oost-Indisch blind voor de wensen
van het publiek?
De effecten van de bezuinigingen op het stads- en streekvervoer worden
steeds duidelijker. Klachten zijn hoorbaar uit een scala van
vervoersregio's.
Duidelijk is dat de bezuinigingen niet zijn op te vangen door
efficiencywinsten. Het NEA-rapport is helder: er zal gesneden moeten
worden in de dienstverlening en de reizigers worden de dupe. Waarom
past de minister de efficiencykorting op het ziekteverzuim generiek
toe? Is de minister bereid, te onderzoeken hoe het stads- en
streekvervoer weer een nieuwe impuls kan krijgen? Het stimuleren van
busvervoer kan effecten hebben, zo bleek uit proeven met goedkoop OV,
bijvoorbeeld de piekbus in Apeldoorn. Klampt deze minister zich vast
aan de paarse spelregels van Wet personenvervoer 2000 of heeft zij lef
en durft zij deze innovatie een serieuze impuls te geven?
Openbaar vervoer behoort ook veilig te zijn. Naast de technische
veiligheid heb ik het dan over de sociale veiligheid. De oplossing
voor de toenemende onveiligheid moet komen van de NS en de overheid.
Het aanvalsplan sociale veiligheid OV is wat ons betreft nog veel te
mager. Komt de minister nog met een aanvulling op het plan, vooral ook
omdat wij allerlei nieuwe berichten horen op dit gebied? Ik wil
hierbij ook mijn steun geven aan de CDA-fractie, zoals ik al eerder
zei, die bij monde van de heer Verhagen tijdens de algemene
beschouwingen te kennen gaf, meer spoorwegpolitie te willen, 200 fte
in plaats van de nu beloofde 51. Ik vraag de CDA-fractie of zij
hiermee alleen goede sier wil maken of dat wij straks op een heldere
motie mogen rekenen.
Dan het bevoordelen van de lease-auto en tegelijkertijd het benadelen
van het zakelijk gebruik van de privé-auto, een onnavolgbare logica,
onbegrijpelijk. Absurder nog is het gehele woon-werkverkeer behandelen
als zakelijk verkeer. Als werkgevers dat zouden gaan doen, zou de
arbeidsproductiviteit een dramatische sprong omlaag maken. Misschien
kan de minister uitleggen hoe dit past in haar beleid. Natuurlijk
zullen wij bij de bespreking van het belastingplan hier nog op
terugkomen.
De SP wil andere keuzes maken. Stimuleer de fietscultuur in plaats van
de autocultuur.
Fietsen is gezond en milieuvriendelijk en een uitstekende manier om je
te verplaatsen, maar dan moet je wel je fiets kunnen stallen, want dat
is vaak een ramp. Veel stallingen moeten vernieuwd worden.
Fietsenstallingen moeten vernieuwd worden, maar het project ruimte
voor de fiets staat droog. De Fietsersbond en een aantal wethouders
spreken nu al hun zorg uit over het geldgebrek voor dit project. Is de
minister nog van plan, te bekijken of dit tekort van 75 mln weggewerkt
kan worden? Bovendien bevreemdt het mij dat het stallen van fietsen
onder het hoge BTW-tarief valt. Is het niet logischer om dat stallen
juist onder het lage tarief te laten vallen? Verder kan het gebruik
van de fiets ook nog op een aantal andere gebieden gestimuleerd
worden. Ik denk hierbij bijvoorbeeld aan het opzetten van een
landelijke routeplanner voor de fiets. Is de minister bereid om te
onderzoeken of een dergelijk project haalbaar en kansrijk is?
Natuurlijk is er niet alleen mobiliteit over land, maar ook over
water. De achtereenvolgende regeringen waren hier enkel in woord
voorstander van, maar gaven hun geld liever uit aan de Betuweroute dan
aan de binnenvaart. Deze regering trekt voor beide geld uit.
Ik waardeer deze verandering van beleid, maar constateer ook dat het
de binnenvaart voorlopig niet helpt. Dat moet echt anders. Vaarwegen
zijn de stiefkinderen van onze infrastructuur. Nu is de
binnenvaartsector geen harde schreeuwer. Hij vraagt steeds maar weer
bescheiden bedragen. Voor het komende jaar heeft hij slechts 35 mln
euro extra nodig om ervoor te zorgen dat de kwaliteit van onze
waterwegen niet verder achteruitglijdt en dat er geen stremmingen
ontstaan. De minister van Financiën zei altijd: zo'n bedrag vind ik in
de plooien van mijn broekzak. Ik wil deze minister vragen of zij eens
in haar broekzak wil zoeken. Zij mag overigens ook in haar handtas
zoeken.
Ik heb met mijn amendement op dit gebied getracht haar een handreiking
te doen.
Graag hoor ik een reactie.
Ik hoor dat de minister een proef wil doen met 3-TEU vrachtwagens die
in heel Nederland gaan rijden. Hier snap ik dus niks van. Dat kan
ervoor zorgen dat 30% van de binnenvaart teruggaat naar de weg. Tien
van de twintig terminals zouden gesloten worden en dat kost heel veel
arbeidsplaatsen. Ik wil de minister vragen mij gerust te stellen en te
zeggen dat de 3-TEU trucks geen nadelige gevolgen zullen hebben voor
de modal shift.
Natuurlijk is water niet alleen om over te varen. De afgelopen zomer
hebben we weer gemerkt hoe onmisbaar water is. De maatschappelijke
discussie over de positie van de waterschappen is deze zomer
opgebloeid. Ik ben er blij mee dat de PvdA hierover al in haar
bijdrage heeft gesproken. Ik wil mij daarbij aansluiten.
Concluderend vraagt de SP om niet alleen te kijken naar de
bereikbaarheid en de congestie, maar ook aandacht te schenken aan
leefbaarheid en milieu, niet alleen gehoor te geven aan ergernissen,
maar visie en lef tonen om de gedurfde keuzes voor de toekomst te
maken.
Ik concludeer dat hier een magere begroting ligt met als essentie
pappen en nathouden, met een beetje geld voor dit en misschien wat
centen voor dat, maar zeker geen daadkracht en geen oplossingen voor
onze mobiliteitsproblemen.