Expositie Jan Sirks, Rotterdam in etsen
ROTTERDAM, 20031105 -- Graanelevatoren temidden van zee- en binnenschepen onder een grauwe lucht op de deinende golfjes van de Maashaven zijn door de kunstenaar Sirks meesterlijk in beeld gebracht en naast ander werk te zien in de Archiefwinkel op de Coolsingel 91 te Rotterdam van 4 november 2003 tot en met 31 januari 2004.Het Gemeentearchief Rotterdam heeft een grote collectie topografisch historische werken. Hierdoor weten wij wat er vroeger op een bepaalde plek stond en gebeurde, want Rotterdam is in de loop van de twintigste eeuw erg veranderd. Wie kan zich nog herinneren hoe het vorige stadhuis aan de Kaasmarkt er in 1908 uitzag? Door Rotterdamse locaties zowel in het verleden als heden vast te leggen op prenten, tekeningen en foto's ontstaat een compleet beeld van de geschiedenis van een dynamische stad. Deze dynamiek van de grote stad heeft tijdens het interbellum een groot aantal kunstenaars geïnspireerd. Hun beeld van de stad probeerden ze gekleurd door hun eigen visie en geladen met hun emoties herkenbaar weer te geven. Dit is precies de reden waarom het gemeentearchief van hetzelfde stadsgezicht meerdere afbeeldingen bewaard. Iedere kunstenaar geeft zijn eigen kijk op de werkelijkheid. De kunstenaars zelf hadden voornamelijk economische motieven; zij maakten hun stadsgezichten voor de liefhebbers die graag een schilderij van hun woonplaats aan de muur wilden hebben. Het grafisch kunstwerk was betaalbaar en kon, wanneer de kwaliteit van de etsen achteruitging door bijvoorbeeld zonlicht en vocht, na verloop van tijd worden vervangen door een ander werk. Gelukkig zijn ondanks deze vervangbaarheid toch veel stadsgezichten bewaard gebleven, waaronder het werk van de graficus Jan Sirks (1885 - 1938).
Jan Sirks werd op 23 februari 1885 in Rotterdam geboren als de derde zoon van Aletta Oostveen en Laurens Sirks, beambte bij de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij. Al op jonge leeftijd bleek Jan over een opmerkelijk talent voor tekenen te beschikken. In 1915 hield hij in Utrecht zijn eerste tentoonstelling. Uit zijn keuze blijkt zijn veelzijdigheid: er waren etsen van dieren, stadsgezichten, landschappen en bosgezichten. Als rechtgeaard Rotterdammer had hij zich bovendien laten inspireren door de oude binnenstad en de drukte op de rivier en langs de waterkant. Sirks gaf blijk van een voorliefde voor de sleperspaarden. Deze bonkige dieren, die zware sleperskarren trokken waarmee vrachten van en naar de havens werden gebracht, komen vooral in zijn vroege werk regelmatig voor. Sirks bleef werken aan zijn ontwikkeling, naast monochrome etsen en olieverfschilderijen maakte hij houtsneden, aquarellen en kleuretsen. In Sirks' ogen was de ets een volwaardige vorm van kunst. Volgens hem kon een belangrijk etswerk niet gemaakt worden door een kunstenaar die het etsen als een bijzaak van het schilderen opvatte.
Etstechniek
Een ets is het resultaat van een bepaald drukprocédé, de zogenaamde diepdruk. Een ets wordt gemaakt door een koperplaat onder verhitting aan één zijde te bedekken met een laagje (zuurbestendige) bijenwas vermengd met pek en asfalt. Dit laagje wordt vervolgens beroet. In de zwartgewalmde 'etsgrond' tekent de kunstenaar met een etsnaald de voorstelling. Al tekenend wordt het koper in de uitgestoken groeven zichtbaar. Daarna wordt de plaat uitgebeten door deze met een verdund zuur te begieten, of erin onder te dompelen. In het laatste geval is de onderkant eerst met vernis afgedekt. Het zuur tast de koperplaat aan op die plaatsen waar de etsgrond door de etsnaald is verwijderd. Daar ontstaan diepe of ondiepe groeven. Etsers werkten oorspronkelijk alleen met lijntjes. Schaduwpartijen werden door arceringen, vaak gekruist, in brede etslijnen weergegeven. Dan wordt de plaat geïnkt. Bij het drukken wordt de inkt uit de groeven gezogen. Zo komt de voorstelling op het papier te staan. Dit vertoont een drukrand die typisch is voor het diepdrukprocédé. Soms laat de kunstenaar aan de oppervlakte van de plaat op bepaalde plaatsen een dunne inktlaag achter. Deze levert in de afdruk een toon op.
Jan Sirks heeft een respectabel oeuvre opgebouwd. Hoewel autodidact, was hij een zeer knap etser, die algemeen erkend werd. Hij was één van de weinige Rotterdammers die in de kunstwereld een goed bestaan heeft gehad. Sirks schilderde, aquarelleerde, tekende en etste de havens van Rotterdam, sleperspaarden, stadsgezichten en landschappen. Zijn werk onderscheidde zich door een originele compositie, sfeervolle tekening, knappe stofuitdrukking en een vaste greep op zijn objecten. Zijn romantisch realistische stijl laat genoeg te raden over, zodat zijn etsen spannend blijven.
In het kader van deze expositie verschijnt eind november, van de hand van Aad Knops, een monografie met een catalogusoverzicht van de door Jan Sirks gemaakte etsen. Deze publicatie wordt uitgegeven door Van Spijk Art Projects B.V., Den Haag. De Archiefwinkel is open van maandag tot en met zaterdag van 11.00 tot 17.00 uur.
Vrij toegang. Belt u voor meer informatie op 010 2434673 / 567.
Ingezonden persbericht