MEDILUX BV
Doorbraak onderzoek gezonde kantoorverlichting op TU/e
In het Kennis Centrum Buildings & Systems TNO-TU/e (KCBS) op de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e) zijn in het afgelopen jaar belangrijke doorbraken bereikt in het onderzoek naar, en de ontwikkeling van gezonde kantoorverlichting. Het wordt nu mogelijk om verlichting te introduceren die ons niet alleen goed laat zien op het werk, maar die ook een positieve bijdrage levert aan ons prestatievermogen en algemeen welzijn. De huidige kantoorverlichtingsnormen zijn uitsluitend gebaseerd op de visuele eisen van de mens. In de laatste 2 decennia was al duidelijk geworden dat licht via het oog (oculair licht) veel meer doet dan de mens in staat te stellen te zien. Oculair licht stuurt bijv. onze biologische klok in de hersenen, die op haar beurt een reeks van periodieke processen stuurt (bijvoorbeeld ons dagelijkse slaap-waak ritme), die van wezenlijk belang zijn voor het welzijn en functioneren van de mens. Daarnaast geeft oculair licht een aantal directe effecten, ook wel biologische stimulatie genoemd. In de laatste paar jaar is ontdekt dat er speciale, niet-visuele receptoren in het oog zijn met aparte zenuwverbindingen naar onze hersenen .
In een lopend promotieonderzoek van Drs. G. Gornicka is een doorbraak bereikt in het onderzoek naar gezonde kantoorverlichting. Voor het eerst is aangetoond dat personen die tijdens normale kantooruren (8.00-17.00 uur) moeten werken bij de minimaal voorgeschreven verlichtingsniveau s volgens Nederlandse normen (200 lux op het bureau) in de loop van de dag een verandering in hersenactiviteit vertonen t.o.v. personen die de hele dag bij een hoog, biologisch stimulerend verlichtingsniveau (2000 lux op het bureau) werken. In het verleden is vaker onderzoek gedaan naar effecten van lage en hoge lichtniveau s op aspecten als alertheid, prestatievermogen en welbevinden. Hiervoor moesten proefpersonen op gezette tijden vragenlijsten invullen (subjectieve testen) hoe zij zich voelden en (objectieve) psychotechnische testen doen die bijv. reactiesnelheid en cognitieve prestatie meten. Het probleem met deze meetmethodes is dat de test zelf de proefpersoon activeert waardoor deze (tijdelijk) beter kan presteren. Hierdoor worden mogelijke verschillen tussen de lage en hoge lichtniveau's gemaskeerd en de statische significantie verkleind. In samenwerking met het instituut Kempenhaeghe, gespecialiseerd in slaap-waak-stoornissen en epilepsie, is in de proeven van mevrouw Gornicka naast de gebruikelijke meetmethodes ook de hersenactiveit continue geregistreerd (EEG). De eerste, voorlopige analyse van de alertheidsstadia, gedurende langdurige kantoortaken, laat zien dat in de donkere conditie (200 lux op het bureau, 100 lux op het oog) het aantal doezel periodes drastisch toeneemt in de loop van de dag (gemiddeld een factor 50), terwijl in de lichte conditie (2000 lux op bureau, 1100 lux op het oog) er geen significante verandering optreedt. Tevens blijkt dat er meer wisselingen in de verschillende alertheidsstadia voorkomen in de donkere conditie als in de lichte. In de donkere conditie neemt het aantal wisselingen in de middag met ruim 40% toe terwijl in de lichte conditie er zelfs sprake is van een lichte afname s middags (15%). Sommige van de traditionele subjectieve en objectieve psychotechnische testen laten ook verschillen zien.
Het wegzakken in de middag is inmiddels ook op andere wijze uit een grootschalig veldonderzoek van Ir. M. Aries aangetoond. Zij heeft, als onderdeel van haar promotie- onderzoek in de periode april-mei 2003 in 10 kantoorgebouwen gemeten dat slechts op 10% van de werkplekken aan het raam lichtniveau s aanwezig zijn die voldoende biologische stimulatie zouden kunnen geven. Op werkplekken die niet aan een raam gesitueerd zijn worden deze niveau s bij lange na niet gehaald. Bij deze lichtniveaus geeft twee derde van de respondenten (333 personen)aan in de middag momenten van vermoeidheid of verminderde alertheid te hebben. Als dit zich voordoet proberen de ondervraagden hun alertheid te verhogen met niet- productieve activiteiten zoals eten/drinken, wandelen, roken of praten. Voor het eerst is er nu een wetenschappelijke basis en verklaring voor de effecten van biologische lichtstimulatie in een kantooromgeving.
Omdat in de periode april-mei de daglichtbijdrage aanzienlijk is zal in de donkere periode van oktober-maart meer dan 95% van de kantoorbevolking, zo n 2 miljoen mensen, in ons land in feite in biologische duisternis werken. Daarbij kan worden verondersteld, dat het ziekteverzuim toe- en de productiviteit afneemt. In de voorstudie Gezond Licht op Kantoor van de TU/e (Rapport nr. 02.49.L, sept. 2002) is becijferd dat hierdoor alleen in de kantoorsector een economische schade ontstaat van 2 miljard Euro. Omdat er nog eens 2 miljoen mensen in andere gebouwen werken (ziekenhuizen, fabrieken, scholen etc.) waar de lichtcondities niet beter zullen zijn komt de totale schade op 4 miljard Euro. Het maatschappelijk en economisch belang is derhalve groot (het individuele, emotionele belang is hierbij voor het gemak buiten beschouwing gelaten).
Een gezamenlijk voorstel van TNO, Technische Universiteit Eindhoven, de Medische Faculteiten van de Universiteiten van Leiden en Amsterdam, Achmea, Philips en SOLG (Stichting Onderzoek Licht en Gezondheid) voor een grootschalige praktijkproef met gezonde kantoorverlichting, kwam in 2002 helaas niet voor overheidssubsidie in aanmerking. SOLG heeft daarom in haar Bestuursvergadering van 24 september 2003 besloten een gezamenlijk onderzoeksvoorstel (40 K Eur) van het KCBS en Philips Lighting voor 50% te subsidiëren naast een bijdrage van Philips Lighting van 50%. In dit onderzoek zullen experimentele TL lampen gebruikt worden die bij een verlichtingsniveau van 500 lux op het oog door hun speciale spectrum dezelfde biologische stimulatie zouden geven als de gangbare TL lampen bij 2000 lux (1100 lux op het oog). Als dit inderdaad blijkt te werken dan kan gezonde kantoorverlichting op grote schaal en snel toegepast worden zonder dat hierdoor het energieverbruik noemenswaardig hoeft te stijgen. Een unieke win-win situatie!!!