08-10-2003
Koninklijke/Shell Prijs 2003 voor prof. dr. Niek Lopes Cardozo
(Persbericht Shell Nederland)
Prof.dr. Niek J. Lopes Cardozo Den Haag - De Koninklijke/Shell Prijs
2003 wordt woensdag 12 november aanstaande uitgereikt aan prof. dr.
Niek J. Lopes Cardozo, hoofd kernfusieonderzoek aan het FOM-instituut
voor plasmafysica Rijnhuizen (Nieuwegein) en hoogleraar aan de
Technische Universiteit Eindhoven. Lopes Cardozo ontvangt de prijs uit
handen van Job Cohen, burgemeester van Amsterdam. De uitreiking is in
het Shell Research and Technology Centre, Amsterdam.
De Koninklijke/Shell Prijs gaat elk jaar naar een wetenschapper die
zich verdienstelijk heeft gemaakt met onderzoek op het gebied van
duurzame ontwikkeling en energie. De prijs bestaat uit een bedrag van
100.000 euro en het beeldje 'Il Dottore' van kunstenaar Eric Claus.
Een onafhankelijke jury, bestaande uit vertegenwoordigers van de
Koninklijke Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen en de
Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, heeft professor
Lopes Cardozo voor deze prijs voorgedragen. De Koninklijke/Shell Prijs
wordt dit jaar voor de 44ste keer uitgereikt.
De jury omschrijft Lopes Cardozo als een creatief plasmafysicus van
groot internationaal kaliber. Hij heeft met zijn fundamentele
onderzoek een belangrijke bijdrage geleverd om kernfusie als mogelijk
nieuwe energiebron praktisch toepasbaar te maken.
Bij kernfusie worden twee lichte atoomkernen versmolten tot één
zwaardere, een proces waarbij veel energie vrijkomt. Het doel van het
onderzoek naar kernfusie is om het fusieproces zodanig te beheersen
dat de vrijkomende energie nuttig kan worden gebruikt, bijvoorbeeld om
elektriciteit op te wekken of waterstof te genereren. Als dit doel
wordt bereikt, is fusie een schone en veilige energiebron, waarvan de
brandstof overal eenvoudig voorhanden is en voor miljoenen jaren
toereikend.
Het onderzoek is zover gevorderd dat het demonstratieproject ITER,
waarin Europa de toonaangevende partij is en waarin verder de VS,
Japan, Rusland, China en Korea deelnemen, een fusievermogen van zo'n
500 MW moet gaan leveren. Over de bouw van ITER wordt in de komende
maanden definitief beslist.
Fusie vindt plaats bij een temperatuur van 150 miljoen graden, in een
brandende plasmavlam. Om te zorgen dat deze hete vlam niet in contact
komt met het metalen reactorvat wordt het plasma opgesloten met behulp
van magneetvelden. Een van de grootste problemen bij het ontwikkelen
van een fusiereactor is het optreden van turbulentie in het plasma.
Dit verhoogt de warmteverliezen uit het hete plasma, wat de
doelmatigheid van de reactor sterk vermindert. Het werk van Lopes
Cardozo en zijn medewerkers spitste zich toe op de relatie tussen het
optreden van turbulentie en de zogenaamde geometrische resonanties van
het opsluitende magneetveld. Daarbij is met een elegant experiment
aangetoond hoe turbulente lagen in het plasma samenhangen met een hele
reeks van zulke resonanties.
Ook de inzet van de winnaar om met de vermaarde 'Fusion Road Show'
leerlingen te doordringen van de noodzaak van duurzame ontwikkeling en
energie staat vermeld in het juryrapport. De 'Fushion Road Show' is
een interactieve show met veel live demonstraties, waarin het publiek
kennismaakt met fusie-energie. De show, vooral gericht op middelbare
scholieren, is in 1999 ontwikkeld, en is sindsdien meer dan vijftig
keer opgevoerd, onder meer in Paradiso (Amsterdam).
Stichting Koninklijke/Shell Prijs
De Stichting Koninklijke/Shell Prijs stelt sinds 1960 prijzen
beschikbaar ter bekroning van oorspronkelijk onderzoek op
verschillende wetenschappelijke terreinen. Het zijn de Koninklijke
Nederlandse Akademie van Wetenschappen en de Koninklijke Hollandsche
Maatschappij der Wetenschappen die de prijs toekennen.
In 1998 is voor een nieuwe opzet gekozen. Sinds dat jaar wordt de
prijs toegekend ter bekroning van een wetenschappelijke doorbraak of
een technische innovatie op het gebied van duurzame ontwikkeling en
energie.
De jury beoordeelt de ingediende nominaties aan de hand van een aantal
criteria. Zo kijkt de jury onder meer naar het feit of het onderzoek
betrekking heeft op de ontwikkeling van duurzame energie en of het
onderzoek een wetenschappelijke doorbraak is. Verdere criteria zijn:
originaliteit, technische realisatie en mogelijk perspectief voor
toekomstige activiteiten.
Dit jaar bestond de onafhankelijke jury uit prof. dr. ir. H. van
Bekkum (voorzitter), prof. dr. C.W.J. Beenakker, prof. dr. P.
Hooimeijer, prof. dr. A.W. Kleyn en prof. dr. ir. W.P.M. van Swaaij,
bijgestaan door prof. dr. A.A. Verrijn Stuart van de Koninklijke
Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen en mevrouw drs. P.G. Vogel
en drs. J.B. Frietman van de Koninklijke Nederlandse Akademie van
Wetenschappen.
Vorige winnaars waren onder anderen prof. dr. J.C.J.M. van den Bergh
(milieueconomie), prof. dr. ir. J. Schoonman (energieomzetting en
opslag), prof. dr. ir. G. Lettinga (anaërobe waterzuiveringsmethode),
prof. dr. W.G. Sinke (zonne-energie) en prof. ir. J. Kristinsson
(architectuur en bouwkunde).
FOM-instituut
FOM staat voor Stichting Fundamenteel Onderzoek der Materie. De
stichting richt zich op het stimuleren van natuurkundig onderzoek van
internationale kwaliteit in ons land, op het coördineren van het
Nederlands onderzoek en op het samenwerken met en overdragen van
kennis aan derden. FOM is gevestigd in Utrecht en heeft instituten en
onderzoeksgroepen bij universiteiten. Het FOM-instituut voor
Plasmafysica in Nieuwegein is een van deze instituten.
Shell Mediacontacten
Tel.: 070-3778750
Fax: 070-3778751
e-mail: media-nl@shell.com
KNAW, Het Trippenhuis, Kloveniersburgwal 29, Amsterdam.
Postbus 19121, 1000 GC Amsterdam.
Afdeling Voorlichting tel. 020-5510733, fax 020-6204941.
voorlichting@bureau.knaw.nl
Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen