Toespraak minister De Graaf uitreiking Kordestrofee
13 november 2003
Alléén het gesproken woord geldt.
---
Nederland wordt grotendeels bevolkt door goed opgeleide, zelfbewuste
en mondige burgers die goed in staat zijn om zelfstandige keuzes te
maken. Burgers die maatschappelijk betrokken zijn en vaak bereid zijn
zich in te zetten voor de publieke zaak.
In zijn verwachtingen van de overheid blijkt de doorsnee burger echter
nog niet zo geëmancipeerd. Op het terrein van regelgeving, uitvoering,
dienstverlening en handhaving wordt steevast een beroep op de overheid
gedaan. Men verlangt van de overheid dat zij houvast biedt, knopen
doorhakt, goede producten en diensten verleent, toezicht houdt en
handhavend optreedt. Dat alles moet efficiënt, betrouwbaar, flexibel,
transparant, snel en klantvriendelijk gebeuren. De overheid van
vandaag de dag is onvoldoende in staat deze, vaak onrealistische
verwachtingen waar te maken. Daarom gaat dit kabinet fors aan de slag
met de modernisering van de overheid. Eind deze maand zal ik mijn
plannen presenteren aan het kabinet en vervolgens aan de Kamer. Ik kan
u wel alvast vertellen dat de vernieuwing en verbetering van de
relatie tussen overheid en burgers in mijn plannen centraal staan.
Deze relatie moet efficiënt en klantvriendelijk zijn: mensen en
instellingen moeten zo weinig mogelijk last hebben van de
overheidsbureaucratie en de producten en diensten van de overheid
moeten zijn toegesneden op hun wensen.
Daarom moet de overheid zorgen voor een regelmatig contact tussen
overheid en burgers: informatie en participatie kunnen het bewustzijn
van mensen over hun verhouding tot de overheid, hun rechten en
plichten, vergroten, en kunnen zorgen dat burgers een actieve(re) rol
gaan spelen en hun eigen verantwoordelijkheid nemen. Eén manier om
dat te doen is om mensen zo vaak en zo goed mogelijk te laten weten
wat we doen, waar we mee bezig zijn, wat onze plannen zijn.
Publiekelijk verantwoording afleggen dus, op alle mogelijke manieren.
Jos van Kemenade zei onlangs: "In veranderende maatschappelijke
omstandigheden moet de overheid eigen communicatiekanalen vinden om
daadwerkelijk contact met de burger te maken." Dat ben ik volledig met
hem eens. Zeker omdat uit de Belevingsmonitor blijkt dat 75% van de
mensen de communicatie van de overheid slecht tot zeer slecht vindt.
Daarom zijn we bij het ministerie van BZK eind augustus begonnen met
een eigen webtv-programma `De publieke verantwoording'. Dit is een
tv-programma dat wordt uitgezonden vanuit de studio van BZK en bekeken
kan worden via het Internet. Een interactief programma waarin mijn
collega Remkes en ikzelf in beeld en live vragen beantwoorden van
kijkers.
Jaarverslagen van publieke instellingen zijn minder moderne, maar
zeker niet minder belangrijke manieren om publiek verantwoording af te
leggen. Een nieuwe loot aan deze stam is het burgerjaarverslag. 2002
was het eerste jaar waarover burgemeesters een burgerjaarverslag
moesten opstellen. Het is één van de nieuwigheden van het dualisme en
is, naar mijn mening, een belangrijk instrument om de kwaliteit van
het bestuur én de relatie tussen gemeente en burger te verbeteren.
Vorige week werd tijdens een bijeenkomst van de Stichting Rekenschap
de pluim voor het beste burgerjaarverslag uitgereikt aan de
burgemeester van Den Haag.
De gemeente Barendrecht gaat nog een stapje verder om de mensen bij
het bestuur te betrekken. Daar wordt naar aanleiding van het
burgerjaarverslag voortaan jaarlijks een burgeronderzoek
georganiseerd. Daarin wordt aan de inwoners gevraagd wat ze hebben
gemerkt van de in het burgerjaarverslag aangegeven prioriteiten van de
gemeente, en of die in hun ogen gerealiseerd zijn. Ook wordt hen
gevraagd zelf prioriteiten voor het komende jaar aan te geven.
Vandaag gaat het om het beste financiële jaarverslag. De Kordestrofee
is een prijs om de comptabiliteit en publieke verantwoording van
publieke instellingen te stimuleren en te belonen. Want het lijkt wel
heel logisch dat bedrijven en instellingen ieder jaar hun uitgaven en
inkomsten verslaan, maar dat is het niet altijd geweest. Soms, of
eigenlijk, vaak, kwamen jaarverslagen pas twee jaar of nog later na de
afsluiting van het financiële jaar. Toen Kordes president was van de
Algemene Rekenkamer is er een grote slag gemaakt in het comptabel
maken van publieke organen, met andere woorden: om de jaarverslagen
tijdig te laten verschijnen. Dat is gelukt. De volgende slag was het
toegankelijk en de maatschappelijke relevant maken van de verslagen.
Ook dat is voor een groot deel gelukt. Dat blijkt wel uit de
jaarverslagen die werden ingezonden voor de Kordes-prijs. U begrijpt
dat ik daar blij mee ben. Deze jaarverslagen zijn een steeds
belangrijker instrument om ons als overheid en semi-overheid bij het
publiek te verantwoorden. Daar hebben mensen immers recht op.
Ik vind het daarom een om de prijs uit te reiken én de prijswinnaar
bekend te maken.
We houden de spanning er nog even in...
De eerste tip van de sluier: de winnaar is een gemeente....
Gemeenten zijn al jarenlang met afstand de grootste
deelnemerscategorie. In vergelijking met de andere
deelnemerscategorieën is het voor gemeenten, omdat ze over een
omvangrijk dienstenpakket moeten rapporteren, volgens de jury een
grotere uitdaging om een helder, samenhangend jaarverslag op te
stellen. De gemeentelijke jaarverslagen waren dit jaar gemiddeld van
goede kwaliteit. Een aantal gemeenten wist zelfs de zo belangrijke
integratie tussen prestaties en middelen goed vorm te geven. De
invoering van het dualisme heeft hier mogelijk aan bijgedragen.
De tweede en laatste tip: deze gemeente doet het de laatste tijd erg
goed op prijzengebied...
Daar gaan we dan: Na ampel beraad en na zorgvuldige hantering van alle
criteria is dit jaar als beste van de 94 beoordeelde jaarverslagen de
gemeente Den Haag uit de bus gekomen.
Hun derde prijs in drie weken tijd dus, want ze hebben ook pas de Hein
Roethofprijs gewonnen voor hun integratieproject `Trek die lijn'. Den
Haag, driewerf gefeliciteerd!
Volgens het juryrapport, waar ik hier gemakshalve maar uit citeer, zet
het jaarverslag van de gemeente Den Haag alle relevante
verantwoordingsinformatie in een heldere structuur uiteen. In het
jaarverslag worden de strategische doelstellingen van de gemeente en
de gerealiseerde prestaties gestructureerd en helder met elkaar in
verband gebracht. De belangrijkste resultaten in 2002 zijn in het
jaarverslag per resultaatgebied weergegeven. Hierbij is de gemeente
volgens de jury in staat gebleken een samenhangend overzichtelijk
geheel te vormen van de doelstellingen, de gemeentelijke prestaties en
de middeleninzet. De prestaties in 2002 worden steevast in de vorm van
indicatoren vergeleken met indicatoren uit de nulmeting van 2001.
Gedeeltelijk worden ook streefwaarden opgenomen die voortkomen uit de
begroting 2002.
De jury was verder positief verrast over de heldere
bedrijfsvoeringsparagraaf van de gemeente Den Haag. Het financiële
verslag is uitgebreid, maar ook zeer gestructureerd en leesbaar. De
lezer wordt op een heldere wijze door het financiële verslag geleid.
De jury heeft ook nog wat verbeterpunten, maar ik stel voor dat ze het
daar straks met Den Haag en petit comité verder over hebben. Ik vind
het nu wel tijd voor de prijsuitreiking.
Mag ik een vertegenwoordiger van de gemeente Den Haag vragen naar
voren te komen?
---
Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties