Partij van de Arbeid



Den Haag, 16 december 2003

Gesproken woord geldt

Bijdrage van Koenders (PvdA) aan het debat over de begroting van Buitenlandse Zaken, d.d. 16 december 2003

MdV

Nederland is goed de weg kwijt in de internationale politiek. Nu alle traditionele bakens van ons buitenlands beleid ineens weg lijken te zijn weet het kabinet zich geen raad. En dat is al enige tijd zo. De seinposten van de VN,de EU en tot op zekere hoogte de NAVO zijn de oude niet meer, er was en is eigenlijk nog steeds gapende verdeeldheid tussen landen als gevolg van het diepinsnijdende Irakconflict, organisaties worden fors uitgebreid met nieuwe landen en de machtspositie van Nederland daarbinnen blijft voorlopig erg ongewis. Nederland voelt zich intern onzeker en heeft internationaal wat ons betreft veel te weinig richting en initiatief juist nu het er op aankomt.
Onze trouwe bondgenoot Amerika is niet alleen onder Bush veranderd met zijn beleid van directe en forse machtspolitiek, er zijn dieperliggende veranderingen overzee die een complete herijking van de transatlantische betrekkingen wat de PvdA betreft broodnodig maken. Die fundamentele veranderingen heeft het kabinet Balkenende tot nu toe onderschat en al gauw en onterecht als anti-Amerikanisme afgedaan.
Dan zijn er de instituties die zo belangrijk zijn voor kleinere landen (en hun parlementen die zo nog enige zeggenschap over het buitenlands beleid kunnen houden)- dezelfde instituties die het nu net laten afweten als het moeilijk wordt en de onzekerheid en de angst bij onze burgers overheerst dat de groteren en machtigen het onderling gaan regelen.
Als Europa niet aan het Nederlandse beeld voldoet - we wisten het toch zo goed - staan we veelal bedremmeld als Calimero te kijken waar juist strategie, tactiek en kracht vereist zijn. Nederland staat steeds vaker alleen in Europa en de wereld zo becommentarieerde de Hoofdredactie van de NRC gisteren terecht.
Er is dus iets vreemds en eigenlijk heel zorgelijks aan de hand met de Nederlandse buitenlandse politiek.
Noch de internationale en tamelijk principiële verdeeldheid over Irak, noch de onduidelijkheid over waar onze veiligheidspolitieke prioriteiten liggen en of er meer effectief is in de strijd tegen het terrorisme dan het traditionele militaire middel alleen, en zo ja in welke mix van instrumenten dan, noch de angst dat verdieping van de o zo noodzakelijke Europese samenwerking de noodzakelijke uitbreiding bij lange na niet bijbeent en europa sociaal en economisch verlamt, hebben bij de Nederlandse regering geleid tot herbezinning of duidelijke prioriteitstelling.
De Memorie van Toelichting op de Begroting van Buitenlandse Zaken voor 2004 geurt de adem van gezapigheid en naar binnen gekeerdheid uit in plaats van een fundamentele analyse te geven over wat er om ons heen verandert en wat dat voor ons land en onze burgers betekent. Business as usual na een jaar Bagdad, Casablanca, Istanbul maar ook Porto Alegre, Cancun en inmiddels Brussel is onverantwoord. Achter de waterlinie worden door dit kabinet echter nauwelijks consequenties getrokken.
In de volgende jaren zal het in de wereld gaan om de keus tussen effectief multilateralisme en unilateralisme, om macht versus recht en om universele mensenrechten versus een botsing der culturen . In den Haag is er ondanks grote woorden van premier Balkenende niets van een waardendebat over deze essentiële zaken te bespeuren. Alsof het over niets gaat.
Natuurlijk, die grote vragen zullen zich vertalen in concrete, operationele politieke vragen over de relatieve macht van Nederland. Ik kom daar dan ook op terug. De concrete antwoorden in de Begroting Buitenlandse Zaken zijn echter in diepe nevelen en beleidsformules gehuld. De kool en de geit worden vooral erg gespaard.
Laat ik een aantal essentiële punten benoemen:
Wat wil Nederland eigenlijk nog met de VN en wat verwachten we echt van multilaterisme en effectieve samenwerking tussen landen om de concrete problemen van onze burgers optelossen nu landen meer en meer hun eigen weg gaan? Hoe willen wij een herhaling middels een conflict met Noord-Korea en Iran helpen voorkomen?
Hoe gaat een land als Nederland om met het credo van Rumsfeldt: De missie creëert de alliantie, eigenlijk een doodsteek voor het Nederlandse belang in instituties, adequate parlementaire controle en het belang van internationale oplossingen voor internationale problemen als falende staten, terrorisme, AIDS en onderontwikkeling? Waarom is Nederland niet fel van leer getrokken toen dit denken geuit werd? En hoe wil Nederland nu, als NB het land van Hugo de Groot, recht en macht weer aan elkaar helpen verbinden? Heeft juist de gebrekkige voortgang bij de opbouw van de vrede in Irak -ondanks de fantastische arrestatie nu van de wrede tiran - niet laten zien dat legitimiteit en internationalisering een voorwaarde is voor effectiviteit, met andere woorden dat de discussies over de VN en de legitimiteit juist een hard, keihard instrument zijn om resultaten te boeken? Ik heb geen concrete en actieve Nederlandse voorstellen of posities gezien ondanks de brief van gisterenmiddag over de hervormingen van de VN ergens in 2005, ondanks het feit dat onze troepen zich actief inzetten in Al-Muthanna en we dus wel een ticket hebben om ons duidelijk uit te spreken, en kom daar dus nog op terug. Juist nu is er de kans om na het stof van Irak alles te proberen om Europa en de VS weer te binden aan het internationale pad. Maar waar staat Nederland? Wat doen we daaraan zo wil ik het kabinet vragen? Zetten we ons in voor een gemengd tribunaal van nationale en internationale rechters voor de berechting van Saddam? Doen we voorstellen om Irak sneller te internationaliseren en de VN weer een broodnodige rol te geven?

En in aansluiting daarop wat wil Nederland, wat wil Europa eigenlijk, met de noodzakelijke hervormingen in het Midden-Oosten die juist voor Europa, zowel binnen onze samenlevingen als daarbuiten van ongelooflijk groot belang zijn?Wanneer geven we de doodsteek aan het volstrekt verkokerde Barcelona-proces? Durven wij wel echt iets effectiefs daarvoor in de plaats te zetten , als het erop aankomt iets te zeggen over politieke en vrouwenrechten in Saoedi-Arabië en in Noord-Afrika zonder te vervallen in de innerlijke tegenstrijdigheid van de liberale jihad en voor je het weet de botsing der beschavingen van de VVD? Durven we echt de wapenexporten aan repressieve landen als Saoedi-Arabië te stoppen?
Nederland zal haar naam in Europa veel meer moeten verbinden en er aan moeten bijdragen dat de huidige verharding in de wereldverhoudingen - wie niet voor mij is, is tegen mij - een conflict tussen culturen niet uitlokt. Het gaat er juist om de conflicten binnen culturen te laten uitmonden in een keuze voor mensenrechten en democratie. Daar heeft de Iraanse Shirin Ebadi de Nobelprijs voor de Vrede heeft gewonnen. Haar strijd is niet gemakkelijk maar ook zeker niet onmogelijk. Het gaat erom of ze echt actief wordt ondersteund en welke prioriteiten je stelt. Dat geldt allereerst ook het Midden Oosten Vredesproces. Wanneer wordt nu eens uitgesproken dat het Midden Oostenproces en de Roadmap echt doodlopend is, en de hele regio blijft gijzelen als Europa niet krachtdadiger optreedt in het kwartet EN zijn nek durft uit te steken tegen elke partij -dus ook Israël- als er niet wordt meegewerkt aan het vredesproces, het einde van terrorisme en bezetting? Ook hier graag helderheid van het kabinet nu ook hier de coalitie de regering nauwelijks ruimte geeft.
Minister de Hoop Scheffer wilde zelfs niet in Geneve vertegenwoordigd zijn bij de ondertekening van het Rabbo-Beilin akkoord omdat Israël daar tegen was. Hoe langt duurt het tot Minister Bot deze mensen een directe uitnodiging stuurt? Grote ideeën vereisen nu eenmaal concrete actie, niet ergens in 2005 of de verre toekomst van het toeval.

Maar dat is nog niet alles. Ook ten aanzien van andere fundamentele onderwerpen laat de Nederlandse regering de Nederlandse burger in het ongewisse.
Waar ligt voor ons, voor Nederland het evenwicht vinden tussen obsessie en naïviteit als het gaat om terrorismebestrijding? Die cruciale vraag vereist een serieus debat en een serieuze beantwoording door de nieuwe Minister van Buitenlandse Zaken tijdens dit debat. Terrorisme is levensgevaarlijk en kan wat ons betreft alleen internationaal opgelost worden, in brede coalities met de erkenning dat er nu eenmaal geen snelle en mediagenieke oplossingen zijn. De klassieke oorlogsvoering is maar betrekkelijk effectief als niet ook naar financiën en de oorzaken van terrorisme wordt gekeken. En daar is nu juist multilateralisme en internationale samenwerking een onontbeerlijke voorwaarde voor.
Voor je het weet is anders juist een nieuw front en doel voor terroristen geopend; Afghanistan uit: Írak in. Wie mensenrechten voor terrorismebestrijding opoffert en dat gebeurt elke dag, zal van een koude kermis thuiskomen. Belangrijk voor ons zal zijn bij de beantwoording van dit kabinet wat dit concreet betekent voor hoe we omgaan met landen als Rusland over Tsjetsjenië - dat nog steeds met de rituele mantel van verklaringen wordt bedekt - of bij de landen in de Caucasus. Hoe gaan we onze relatie met Rusland vormgeven nu Georgië opnieuw in problemen komt? Waarin ligt nu het nieuwe partnerschap met Rusland?
Maar kritiek geldt netzo goed onszelf en onze bondgenoten. Wat vindt Minister Bot nu van Minister Donner die nota bene in een interview voor het blad van Amnesty International zegt dat Guantanamo Bay een uiting is van westers denken? Is Minister Bot het daar echt mee eens zo zou ik willen vragen. Dit kan en mag toch gewoon niet een Nederlands kabinetsstandpunt zijn?
Ook op het cruciale punt van het terrorisme willen wij van de nieuwe Minister een betere filosofie.

Dichter bij het Nederlandse huis - als het gaat om de uitzending van onze Nederlandse mannen en vrouwen bij vredesoperaties - stapelen de vragen zich op? Ook hier ontbeert het kabinet enig kompas of richtingsgevoel. Welke prioriteiten kiest de Nederlandse regering als we keuzes maken voor de locaties van vredesoperaties? Volgen we Washington, of ook nog de VN en hoe verhoudt zich dit tot de Petersbergtaken?Waarom was onze regering tot voor kort tegen de uitbreiding van het mandaat in Afghanistan, juist toen dat land opnieuw werd verlaten en opnieuw een falende staat dreigt te worden, en nu, na een uitstapje Liberia ineens weer voor? Door wie laten we ons leiden? Welke rol speelt Afrika daarbij? En hoe zorgen we ervoor dat de NATO Response Force en de Headline Goals niet concurrerend zijn en wat ons betreft evenzeer de nadruk leggen op falende staten als op terrorisme? Nederland zou er op moeten aandringen dat geen interventies worden begonnen zonder dat ook voor de nasleep en opbouw verantwoordelijkheid wordt genomen; dat is toch wel een van de wrange lessen van Irak. Een kabinetsnotitie zou over de Nederlandse prioriteiten bij vredesoperaties wat de PvdA betreft eindelijk duidelijkheid moeten verschaffen. Inmiddels is Nederland dat zeker actief bijdraagt aan vredesoperaties steeds verder gezakt in de ranglijst van landen die directe VN-operaties steunen. Hoe heeft het zo ver kunnen komen, zo vraag ik het kabinet?

Dat brengt mij op de kernvraag van de Europese veiligheid. Wil Nederland Europa nu ook echt gaan zien als een mogelijke veiligheidspolitieke eenheid, met Europese prioriteitsstelling over dit soort zaken of denkt de regering heimelijk dat het nooit wat wordt met de illusie dat we in Washington wel wat invloed kunnen kopen? De PvdA is er van overtuigd dat een forse veiligheidspolitieke identiteit van Europa de kans op behoud van een herijkte transatlantische relatie juist vergroot en niet verkleint; dat Europa zichzelf op dit punt niet moet verdelen of laten verdelen door de Regering Bush en dat de toekomst van de NAVO juist verzekerd wordt als europa met een stem spreekt. Juist nu de Amerikanen de risico's van overstretch of hypermacht zien, zoals dat tegenwoordig zo mooi heet, en de Europeanen na Kosovo en in elk geval Irak wakker zijn geworden over de risico's in de wereld en gevaren van eenzijdig optreden, komen de NAVO en de EU eindelijk weer in beeld. Daar zit dus de dynamiek die Nederland veel meer zou moeten versterken. Weg met het eurodefaitisme over de buitenlandse politiek zouden wij willen zeggen. Nederland, sluit U aan bij de voorhoede. Frankrijk zou niet meer staatsvijand nummer een voor Nederland moeten zijn zeker nu het aansluiting zoekt bij de NAVO. Laten we nu eens voorstellen dat bij voorstellen van de nieuwe Europese Minister van Buitenlandse zaken per meerderheid kan worden beslist. Pas dan begint wat Europa wil duidelijk voor de rest van de wereld te worden. En laten we niet te spastisch doen over een autonome planningscapaciteit. Tervuren is dood; er komt nu wat EUerigs in Mons en wat NATO-achtigs in Brussel. Hoe gaat dat nu uitwerken? En waarom zouden wij niet een Deputy voor Solana aanstellen die een Europese toets voor veiligheidspolitieke beslissingen aanlegt zodat Europa niet alleen met de mond belijdt maar ook daadwerkelijk wat doet. Het punt is hier niet minder Amerika maar meer Europa.

MdV, Ik heb het over een viertal principiële vragen gehad. De Memorie van Toelichting is er te vaag over.
De regering schijnt het allemaal nog niet te weten, de burgers kunnen het niet volgen, en het buitenland is in verwarring. En dat is voor een land dat juist ook uit verlicht eigenbelang in de internationalistische traditie van Hugo de Groot staat tamelijk ernstig.

De reactie op de turbulente wereld om ons heen is er in het tijdperk Balkenende wat ons betreft te veel een van angst en luiken dicht dan van kansen grijpen, werkende coalities smeden en resultaten boeken. Het buitenland is vooral risico, weinig kans zo krijgen onze burgers keer op keer te horen. Wie angst zaait, kan later storm oogsten. Bij onderwerpen als Europese uitbreiding tot de broodnodige vormgeving van een nieuwe Europese veiligheidspolitieke identiteit staan wij eerder op de rem dan dat we vooraan lopen. Alsof niet juist onze werkgelegenheid gebaat heeft bij uitbreiding en juist een groter Europa gezamenlijk meer kan doen aan zaken als milieubeleid, een sociaal Europa, maar ook aan illegale immigratie, aan de gewone problemen van onze burgers in de steden dus.
Of we exporteren stabiliteit of we importeren instabiliteit. Ook dat is de snel vergeten les van 11 september.

Daarom hamerde de PvdA in het verleden juist op nieuwe strategische allianties in Oost-Europa waardoor wij in landen als Polen en Roemenië een voorsprong hadden; daarom streefden we naar een echt gezamenlijk asielbeleid tijdens de Top in Tampere. Die tijd lijkt voorbij. De High Niveau Group door Nederland opgezet om migratie, ontwikkeling en buitenlands beleid te koppelen - een Nederlands initiatief - is door dit kabinet een zachte dood gestorven. Onbegrijpelijk, wij willen weten waarom en wij pleiten voor een spoedig herstel. Waarom is de samenwerking met IOM , UNHCR en de terugkerende Nederlandse asielzoekers naar Afghanistan zo mislukt? Waarom is het kabinetsbeleid op dit punt nog steeds zo verkokerd? Welke ambassades werken niet mee?
Er wordt door dit kabinet stoer gesproken over uitzetting en opvang in de regio. Tegelijkertijd worden de smeekbeden van Oud CDA Premier Lubbers om die opvang te verbeteren beantwoord met een njet: Op de UNHCR wordt door dit kabinet nota bene bezuinigd. Ook dat wil de PvdA herstellen en we hebben daarvoor een amendement ingediend.

Minister Bot heeft op al deze vooral ook Europese punten een gigantische opgave: Hij weet dat als geen ander: Wie vooraan loopt bepaalt mee. Natuurlijk moet Nederland in Europa niet met zich laten sollen, maar daarom juist zouden wij willen zeggen. Wie wacht tot de groten het eens worden over de Europese veiligheid kan afwijzen of misschien nog meedoen in de bijwagen. Maar stuurt niet meer mee. Irak heeft geleerd dat juist ook de groten het oneens kunnen zijn en dat we daarom vroegtijdig moeten opereren. Iran heeft laten zien dat het ook anders kan lopen. De profilering van de groten is een fact of life nu de Unie zich uitbreidt met zoveel en dan vooral kleine landen. Sneller en strategischer opereren is dan gewenst nu het machtsdebat in Europa fors wordt uitgespeeld. Minister Bot zal zich aan het hoofd moeten stellen van een beweeglijke diplomatie die inzet op wisselende coalities zonder Brussel daarbij uit het oog te verliezen. Duitsland en Frankrijk hebben steeds meer ook derden nodig om niet in elkaars armen te worden gedreven. Daar kan en moet Nederland wat aan doen, dat is juist ons verlichte eigenbelang. De samenwerking tussen Frankrijk en Duitsland dreigt minder een motor en avant-garde dan een rem te zijn; daar moeten wij op inspelen ten behoeve van Europese integratie op het terrein van bijvoorbeeld milieu en werkgelegenheid.

Maar juist nu het zo nodig is voor een middelgroot land om zich helder te profileren straalt ons land in het buitenland vooral verwarring uit.
In het binnenland is een dieperliggende consensus tussen de coalitiepartijen over Europa zoek wat de Regering buitenslands ernstig in haar mogelijkheden beperkt; en de gebrekkige binnenlandse consensus over onze veiligheidspolitieke prioriteiten en de waarde van de steeds beter functionerende en effectieve ontwikkelingssamenwerking beperkt onze internationale slagkracht en mondiale naam. Door de oppositie kan de VVD met dualisme spelen, maar dat is een keer voorbij. Premier Balkenende zal binnenslands en buitenlands zich wat ons betreft met meer gezag moeten uitspreken over deze kwesties wil Nederland goed voorbereid zijn op het aanstaande Europese voorzitterschap.

Waar Gaat Gij Heen Nederland? Quo Vadis Nederland?
Waar gaat onze nieuwe Minister van Buitenlandse Zaken heen dat is wat ons betreft de vraag tijdens deze begrotingsbehandeling? Volgt hij de memorie van toelichting blind, wat ik me niet kan voorspellen of zet hij echt nieuwe lijnen uit in plaats van het pappen en nathouden tot nu toe?
De Partij van de Arbeid doet daarbij dringend de volgende voorstellen:

Allereerst het verre mondiale niveau. We hebben daar betrekkelijke invloed, maar wel een naam te verliezen. De VN staan volgens Kofi Annan op een cruciaal moment. En dat moment is nu. Of ze weet macht en recht te verbinden, of de grote oplossingen voor de samenhangende problemen van deze tijd -ik noem ze expres in volgorde van onderontwikkeling, falende staten, massavernietigingswapens en terrorisme- zullen eenzijdig dan wel te langzaam - zie de terreur van AIDS - dan wel niet opgelost worden. Effectievere instituties dus anders zullen ook hier de sterkeren er om heen gaan. Zoals Duitsland en Frankrijk het Stabiliteitspact overtraden deden de Verenigde Staten dat bij de oorlog in Irak. Geen knellende regels overtreden voor er nieuwe zijn. Irak heeft vooral de laatste maanden laten zien dat effectiviteit van optreden alleen kan als er legitimiteit is. Legitimacy is hard power zeggen de Amerikanen nu het in Irak moeilijk wordt. Dat betekent wat betreft de VN enerzijds snellere en betere mechanismen van besluitvorming - wellicht een relativering van de veto - maar vooral een gezamenlijke consensus over welke bedreigingen acuut zijn en wanneer geweld mag worden gebruikt. Voor mijn part multilateralisme met kracht dus. Als die consensus er niet komt zullen de bedreigingen van de grote problemen de VN, en wellicht ook de EU en de NAVO verder uiteendrijven. Iran en Noord-Korea vormen bedreigingen die een oplossing kunnen vinden als Europa en de VS samenwerken (zie het alternatieve Trojka bezoek aan Teheran), als bewijs publiekelijk bekend wordt en niet gemanipuleerd, en landen bepaalde veiligheidsgaranties worden gegeven zodat ze zich niet met massavernietigingswapens wapenen. Preventieve verdediging in een tijd van nieuwe bedreigingen dient een zorgvuldige internationaal-rechtelijke basis te krijgen anders is het hek van de dam.. Pas dan kunnen de huidige bedreigingen een antwoord krijgen in plaats van een Pandorabox van verdere proliferatie en nieuw terrorisme oproepen. Dat is wat ons betreft van levensbelang voordat we weer in nieuwe unilaterale oorlogen terecht komen. De PvdA vindt dat Nederland zich hier veel meer moet roeren. Ook als het gaat om de humanitaire interventie in falende staten. Dat dreigt nu snel op de achtergrond te raken.
Wat stellen we voor, bijvoorbeeld straks ter voorbereiding van het EU-voorzitterschap. Nederland zou op deze punten voorstellen moeten voorbereiden en dit zou toch uitgewerkt moeten en kunnen worden binnen de nieuwe veiligheidsstrategie van Solana die spreekt van het belang van conflictpreventie. Hoe gaat Nederland dit aanpakken en voorbereiden nu het gevaar dreigt dat de VN slechts afhankelijk wordt van de politiek van willende coalities? Steunt Nederland de strategie om te komen tot een Europese veiligheidsraadszetel en durft het stappen te nemen om de coördinatie van de Europese veiligheidsraadlanden in elk geval als het gaat om de hervormingen van de VN? Daarnaast moet Nederland weer een pleitbezorger worden van internationale wapenbeheersing. De Amerikanen zien daar niets meer in, ontwikkelen nota bene minikernwapens, tekenen nog steeds niet het protocol bij het Biologische Wapens verdrag en ondergraven daarmee het proliferatieverdrag. Waarom is de Regering zo muisstil en welke actieve initiatieven neemt zij ter voorbereiding van de Review van het Non-proliferatieverdrag? De PvdA zou in elk geval de richting van El-Baradei willen steunen om de controle op alle nucleaire installaties ter wereld te multilateraliseren zonder met twee maten te meten. Dat kan het NPV verder versterken. Graag een oordeel èn een inzet van de regering hierover.

VZ, Een volgend voorstel is een concreet actieplan van prioriteiten voor de mensenrechten in een tijd van terrorismebestrijding. We komen nu weer in die vermaledijde VN-Mensenrechtencommissie. Maar wat zijn onze plannen? Amnesty heeft overduidelijk aangegeven dat het kind met het badwater wordt weggegooid en de effecten op terrorismebestrijding zelfs contraproductief kunnen zijn. Ik zou de regering allereerst een aantal concrete prioriteiten wille voorleggen:
- Allereerst Indonesië waar het leger de macht herneemt en in Papua en Aceh de situatie snel achteruitholt. De zaak Thoenes is ondanks toezeggingen van Uw voorgangers geen stap verder. De PvdA wil hier concrete aandacht voor zowel bilateraal en in Europees kader.
- Dan het Midden-Oosten. Daar ligt onze grote uitdaging voor op maat gesneden hervormingen en strijd tegen de autoritaire regimes. Mag ik de regering vragen bilateraal maart ook ter voorbereiding van het Voorzitterschap het Barcelona-proces een echte operationele basis te geven en tegelijkertijd de Mediterrane Akkoorden te evalueren en over de mensenrechtenschendingen te rapporteren. Dat is vaak beloofd maar nog nooit gedaan. Minister Powell heeft tijdens zijn bezoek aan Noord-Afrika zijn kritiek gematigd vanwege de strijd tegen het terrorisme. Dat is een slechte zaak. Wat doen wij tijdens de Associatieraden met Tunesië en Syrië? Hoe is het mogelijk dat daar presidenten zitten zonder daadwerkelijke competitie?Met welke concrete projecten steunen we het Arabisch geschreven Rapport voor Menselijke Ontwikkeling? En hoe werken de al gestarte hervormingsprojecten nu echt uit? Hoe leggen wij de verbindingen tussen migratie en vrouwenrechten? Bekijken wij dat ook nog in het al weer snel vergeten Afghanistan waar wij zoveel aan meebetaalden maar de vraag blijft of dit ook aan de vrouwen van dat land wordt besteed? En zo vraagt de PvdA Fractie concreet: Wanneer gaat Nederland met Marokko een Verdrag sluiten zodat Marokkaanse vrouwen in Nederland eindelijk ook kunnen profiteren van een geëmancipeerd huwelijksrecht? Voorzitter, het Midden-Oosten is zeer complex en wordt getekend door een combinatie van economische achterstelling, politieke onvrijheid en culturele verwarring. Europa schiet daar zeer tekort.
-Mijn volgende punt betreft een ander ondergeschoven kindje: de relatie tussen drugsbeleid en mensenrechten. De nexus tussen wapenhandel, conflict, terrorisme en drugs wordt steeds duidelijker. Dit vereist een duidelijk conflictbeleidskader bijvoorbeeld voor de aan Suriname grenzende regio. Maar het betekent ook dat we als consumerende landen meer verantwoordelijkheid nemen, met gelijkgezinden in Wenen contact zoeken om de verdragen nog eens tegen het licht te houden en ons niet door Minister Schily laten ringeloren. Hoe staat Minister Bot voor een actieve drugsdiplomatie; dat kan toch niet alleen op het bordje van Hoogervorst komen te liggen. Wie de vernietiging in drugsproducerende landen ziet en de wanhoop in onze binnensteden realiseert zich dat drugsdiplomatie geen ondergeschoven kindje meer mag zijn.
-Voorzitter: Last but not least Italië. Misschien onverwacht in dit rijtje. Maar wie ver weg kritiseert moet ook dichtbij kijken. Wij maken ons ernstige zorgen over de verstrengeling van media, justitie en politiek in dat land. Dat is onaanvaardbaar. De Mediavertegenwoordiger van de OVSE heeft daarover een zeer kritisch rapport geschreven maart nooit antwoord gekregen. Het is nu nodig binnen de EU een krachtig standpunt in te nemen. Heeft Minister Bot de moed dat te doen en daartoe een initiatief te nemen?

VZ, Mensenrechten en conflict hangen nauw samen. Er is een nieuwe benadering nodig die ook hier prioriteiten stelt. We kunnen nu eenmaal niet alles doen. En de herijking moet echt worden ingevuld: Klassieke diplomatie en Ontwikkelingssamenwerking, DGPZ en DGIS in het jargon, zullen ze het samen redden in het nieuwe Stabiliteitsfonds? Laten we niet vergeten dat het geïntegreerde regiobeleid niet van de grond komt. Het stabiliteits is een goed idee als het echt voortbouwt op het door de PvdA geïnitieerde Vredesfonds en past binnen een aantal prioriteiten van Nederland als het gaat om conflicten. De 100 Daf-Trucks naar Nigeria zijn een kwetsbare besteding. We zouden ons moeten specialiseren zoals Noorwegen doet in Soedan en Sri Lanka. In het vorige kabinet was het motto: Jaap en Agnes doen Afrika samen; dat werd dus (letterlijk) een enkel reisje. Wat doet dit kabinet? Neemt het Afrika ook echt serieus als buitenlandspolitieke prioriteit? Vindt Minister Bot dat wel wat? Doen Ben en Agnes nu samen iets om het fragiele vredesproces in Soedan te bestendigen?En hoe gaan wij dan om met de eerste uitdaging: Het nieuwe VN Rapport over Rwanda dat dit land actief het fragiele vredesproces ondergraaft? Wat zeggen Ben en Agnes samen tegen Burkina Fasso dat al jarenlang Nederlands geld ontvangt nu zij de Ivoorkust waar wij nota bene vredesfondsen besteden destabiliseren?Nemen wij bij de prioriteitsstelling voor onze krijgsmacht de toenemende dreiging van een uiteenvallend Afrika met alle radicaliserende tendensen van dien echt series? Ook hier vinden we niets ion de Memorie van Toelichting. Prioriteitsstelling, een conflictbeleidskader en conflictpreventiebeleid en criteria voor het stabiliteitsfonds moeten nu echt geoperationaliseerd gaan worden. Het gaat om schaars belastinggeld.


Voorzitter,

Veel van onze buitenlandspolitieke activiteiten hangen qua draagvlak, geld en troepen vanuit Nederland samen met de vraag of onze burgers zich betrokken voelen bij het beleid en serieus worden genomen. In tijden van onzekerheid wordt het buitenland risico meer dan kans. Rekeningen worden nauwgezetter opgemaakt. De NOS bezuinigt op de buitenlandcorrespondenten. Nederland let op uw zaak is een goed devies nu de machtsverhoudingen in Europa en daarbuiten zich snel wijzigen en de globalisering voor veel burgers ongrijpbaar wordt. Democratisering en vermaatschappelijking van ook het Ministerie van Buitenlandse Zaken zal veel verder moeten gaan dan nu het geval is:Via uitwisselingen,debatten, hearings en daadwerkelijke stem zo als bij het euroreferendum. Maar het gaat ook om richting geven en politiek leiderschap op de grote vragen van deze tijd: Idealisme aan realisme en pragmatiek paren. Aan burgers durven duidelijke maken dat internationale samenwerking voor hen loont als het gaat om hun werk, hun veiligheid en hun schone lucht . Die richting, dat kompas is door dit kabinet nog niet gegeven. De vraag is of Minister Bot in de herkansing wel gaat slagen.



---- --