PERSBERICHT - 2004-01-07
Tal van activiteiten rond uitvinding die wereld veranderde
Engeland viert 200ste verjaardag stoomtrein
Een uitvinding die de wereld totaal zou veranderen bestaat in 2004
tweehonderd jaar. Groot-Brittannië viert dit jaar het tweehonderd
jarig bestaan van de stoomlocomotief met tal van acitiviteiten, maar
het zijn niet de ingenieurs James Watt of George Stephenson die worden
herdacht.
De man die de eerst stoommachine op
het spoor zette was een lange, sterke man uit Cornwall die door zijn
schoolmeester werd omschreven als obstinaat en onoplettend, Richard
Trevithick (17711833). Hij deed zijn kennis op in de tinmijnen van
Cornwall en hij bouwde zijn Penydarran tramweg machine voor een lijn
in Zuid-Wales waar voorheen de karren werden getrokken door langzame,
arbeidsintensieve paarden.
Op 21 februari 1804, trok Trevithicks
pioniersmachine (foto rechts) vanaf Penydarren 10 ton ijzer en 70
personen met een snelheid van ongeveer 7 kilometer per uur over een
lengte van bijna 15 kilometer. De eigenaar van de lijn sleepte hiermee
een prijs van 500 Guineas in de wacht.
Hij was hiermee zijn tijd 20 jaar vooruit, want Stephensons Rocket lag
nog niet eens op de tekentafel, maar het werd in zijn tijd gezien
gezien als een nieuwigheidje. Trevethick vertrok later naar de mijnen
van Zuid-Amerika waar hij in 1833 op de leeftijd van 62 jaar doodarm
stierf. Maar het idee werd overgenomen door anderen en tegen 1845 lag
er al een spoorwegnet van 3300 kilometer en werden er in
Groot-Brittannië alleen al 30 miljoen passagiers vervoerd.
Met de uitgifte in januari van een £2 munt door de Royal Mint, waarop
zijn naam en uitvinding zijn wergegeven, zal hij eindelijk de
erkenning krijgen die hij verdiend heeft.
Een nagemaakte replica op ware grootte van de
Penydarran locomotief zal een van de hoogtepunten vormen van de
festiviteiten dit jaar in Merthyr Tydfil in Zuid-Wales, waar het
allemaal begon. Hij zal ook als ster fungeren, samen met andere
locomotieven uit het heden en verleden, gedurende het Railfest dat van
29 mei tot 6 juni zal worden gehouden in het National Railway Museum
in York.
Het spoorwegmuseum in York is een van de beste in zijn soort en het
Railfest belooft een feest voor alle leeftijden te worden: een
collectie historische locomotieven varierend van de Rocket tot de
Harry Potter-trein, een antieke kermis, theatervoorstellingen,
tochtjes per trein en een spoorweg-bazaar. De organisatoren
omschrijven het evenement als uniek en eenmalig, en dat allemaal in
York, een van de mooiste historische steden.
Misschien omdat het de bakermat is, maar Groot-Brittannië kan op meer
spoorweg attracties per vierkante kilometer pochen dan enig ander land
ter wereld. De getallen zijn indrukwekkend: meer dan 100 historische
spoorwegen en 60 stoom-musea zijn het tehuis van van 700 werkende
stoomlocomotieven, onder stoom gezet door een leger van 30.000
enthousiaste vrijwilligers die de gelegenheid geven voorbije tijden te
doen herleven. Ook de omgeving zoals stations, seinhuisjes en wagons
zijn vaak goed geconserveerd zodat ze populair zijn bij film- en
tv-makers (website: www.ukhrail.uel.ac.uk).
Wales verdient een aparte vermelding vanwege zijn Great Little Trains.
Hoewel deze smalspoortreinen klein van formaat zijn hebben ze allemaal
gefungeerd om leisteen of andere mineralen uit de bergen te halen. Nu
bieden ze een gelegenheid om het vaak adembenemede landschap te
bewonderen. Er is keuze uit acht verschillende lijnen, waarbij die van
de Ffestiniog Spoorweg de oudste ter wereld is.(website:
www.greatlittletrainsofwales.co.uk)
Er zijn natuurlijk ook spoorwegmusea die hun eigen historische
bestaansrecht hebben. Steam in Swindon is gebouwd in de voormalige
werkplaats van de Great Western railway (GWR, ook wel bijgenaamd Gods
Wonderful Railway); ook Didcot beschikt over GWR Rail Centre waar de
glorietijd van het stoomtijdperk tot leven komt. Een deel van het
Manchester Museum of Science and Industry is ondergebracht in het
oudste station ter wereld en het Thinktank -museum in Birmingham heeft
de oudste stoommachine, ontworpen door James Watt in 1779, in haar
bezit.
Maar is het vooral Noordoost Engeland dat gezien wordt als de bakermat
van de spoorwegen. Rond Newcastle werden de eerste spoorwegen
aangelegd en later de eerste passagierstrein die tussen Stockton en
Darlington pufte. In Shildon in het graafschap Durham wordt de laatste
hand gelegd aan een £10 miljoen kostend permanent spoorwegdorp, het
eerste buitenstation van het National Railway Museum.
In het nabijgelegen Beamish, het openluchtmuseum van Noordoost
Engeland, bestaat de gelegenheid om een van de oudste nagebouwde
spoorlijnen te bezichtigen. Je kunt er een ritje maken in een open
spoorwegwagonnetje achter een replica van Stephensons Locomotion No 1,
gebouwd in 1825.
Als je kan, bezoek dan Cornwall waar het indrukwekkende verhaal van
Trevithick allemaal begon. In zijn woonplaats Cranborne staat een
standbeeld van hem met een model van een van zijn machines in zijn
hand; niet ver weg bevindt zich in Perponds zijn cottage dat
opengesteld is voor het publiek. Het is moelijk voor te stellen dat in
zijn nederige cottage wat krabbeltjes zouden leiden tot de
ontwikkeling van de hogedruk stoommachine en dat daarna de wereld
nooit meer hetzelfde zou zijn.
Hoogtepunten van de evenementen rondom het 200-jarige bestaan
Januari: Uitgifte van de £2 herdenkingsmunt en een serie postzegels
Februari 21: Wandeling langs de route van de oorspronkelijk spoorweg
in Merthyr Tydfil, Zuid-Wales
Mei 1-2: Whisky Treinen over de Keith&Dufftown Spoorweg, Banffshire,
Schotland, als onderdeel van het Speyside Whisky Festival.
Mei 28 Juni 6: Railfest in het Nationaal Spoorweg Museum in York,
festiviteiten rondom het verleden, heden en toekomst van het
spoorvervoer.
Juni-September: Replica van de Trevithick Penydarren locomotief in
Merthyr Tydfil
Juli 1-11: Merthyr Tydfil Heritage Festival, inclusief verzameling
Trevithick machines Transport Festival op 4 juli met stoomtreinen uit
Cardiff.
October 5-7: Victoriaanse Fantasie een evenement rondom het 200-jarige
bestaan in het Colne Vally Railway Centre in Castle Hedingham, Essex
Meer informatie op de website: www.rail200.com
Verhaal: Bob Barton
Vertaling: Jan Molenaar