2004
Mestprobleem nog niet opgelost 27 april
2004
Het mineralenbeleid van de afgelopen jaren heeft de oplossing van het
mestprobleem dichterbij gebracht. Door het mestbeleid en de inspanning
van de landbouw was het overschot van fosfaat en stikstof in 2002 ruim
30% lager dan in 1997. Desondanks zijn de Europese en daaruit
afgeleide nationale milieu-doelstellingen voor nitraat in grondwater
en stikstof en fosfaat in oppervlaktewater niet binnen bereik gekomen.
Verdere beperking van het gebruik van stikstof en fosfaat in de
landbouw, dan het tot nu toe ingezette beleid, is dan ook nodig om de
doelstellingen te halen. Bij de huidige wijze van aanpak zullen de
kosten voor mestafzet hoog blijven en zullen met name intensieve
veehouders meer in financiële problemen komen. Dit blijkt uit het
evaluatierapport Mineralen beter geregeld van het Milieu &
Natuurplanbureau van het RIVM, LEI, Alterra en anderen.
MINAS effectief voor milieu, maar doelen niet bereikt
Dankzij het mestbeleid, met centraal daarin het
Mineralenaangiftesysteem (MINAS), zijn de hoge concentraties van
nitraat in grondwater aanzienlijk gedaald. In uitspoelingsgevoelige
gronden waren de concentraties tot 2002 boven de Europese doelstelling
van 50 mg/l. Om dat doel te bereiken zal de bodembelasting met
stikstof nog aanzienlijk moeten dalen tot 80 kg per hectare. Hoewel de
landbouw de bodembelasting met fosfaat vanaf 1997 met 30% omlaag heeft
gebracht, gaat de ophoping van fosfaat in de bodem nog steeds door.
Hierdoor is de fosfaatbelasting van sloten en beken niet afgenomen.
Ervaringen met effectgerichte maatregelen zoals bijvoorbeeld
bufferstroken, zuivering en baggeren zijn onvoldoende om de huidige
effecten van eutrofiëring kosteneffectief te bestrijden.
Combinatie van MINAS, MAO en Dierrechten ontoereikend
De MINAS-beleidsdoelen, zijn weliswaar in hoge mate bereikt, maar het
mineralenverlies naar het milieu bleef desondanks te groot. Dit was
vooral het gevolg van de beleidsmatige invulling van MINAS. De
verliesnormen en forfaits waren te ruim en niet alle aanvoerposten
zijn meegenomen. Het Europese Hof heeft zich in oktober 2003 tegen
MINAS uitgesproken.
Het stelsel van MAOs (Mestafzet-overeenkomsten) heeft geen effect
gehad op de mestproductie, omdat de mestafzetruimte bij de toenmalige
verliesnormen groter was dan de hoeveelheid af te zetten mest.
Het stelsel van Dierrechten was wel effectief omdat de grotere en
vitale intensieve veehouderijbedrijven hun mestproductie hierdoor niet
konden laten groeien. Inmiddels heeft het kabinet besloten om MAO in
2005 en MINAS in 2006 af te schaffen.
Nieuw mestbeleid nodig om milieudoelstellingen te halen
Nederland zal in 2008, wanneer het derde Actieprogramma voor
implementatie van de Europese Nitraatrichtlijn afloopt, het
nitraatprobleem moeten hebben opgelost. Daarmee zal Nederland tevens
de kans op behoud van de verruiming van het gebruik van dierlijke mest
op grasland (derogatie) vergroten. Verder is het vanwege de Europese
Kaderrichtlijn Water essentieel dat de ophoping van fosfaat in de
landbouwbodems wordt beëindigd.
Nederland gaat in 2006 onder druk van de EU over op een ander
mestbeleid. Hierbij wordt niet meer uitgegaan van de uiteindelijke
verliezen naar het milieu (verliesnormen-output kant), maar van de op
het land te brengen hoeveelheid dierlijke mest en kunstmest
(gebruiksnormen-input kant). In een dergelijk stelsel neemt de
speelruimte voor boeren af.
Eerste inschatting gevolgen voor nieuw mestbeleid
Doorrekening van een beleidsvariant met een gebruiksnorm van 105 kg/ha
fosfaat op grasland en 85 kg/ha op bouwland, en gebruiksnormen voor
stikstof van
170 kg/ha op bouwland en 250 kg/ha op grasland, laat zien dat in 2030
op nog ongeveer 20% van het landbouwareaal, de uitspoelingsgevoelige
gronden, niet wordt voldaan aan de 50 mg/l nitraatdoelstelling. Verder
brengen deze varianten de fosfaatophoping niet tot stilstand en
ontstaat er een landelijk mestoverschot van 4-14 miljoen kg fosfaat;
de onzekerheden blijven daarbij groot. Zeker is dat in een
gebruiksnormstelsel de melkveehouders meer mest moeten afvoeren.
Hierdoor zullen de mesttransporten toenemen en de kosten voor
mestafzet door de economisch minder sterke intensieve veehouderij
toenemen. Het is dus vooralsnog onzeker of met de huidige
gebruiks-normvarianten de sinds 1998 ingezette verbetering van de
milieukwaliteit voldoende kan worden doorgezet.
Postbus 1, 3720 BA Bilthoven, T:030-2749111, F:030-2742971