SIMONIS
Vroege, recent ontdekte Mondriaan bij Simonis & Buunk
Simonis & Buunk Kunsthandel in Ede, gespecialiseerd in schilderijen
van Hollandse meesters uit de 19e en 20e eeuw, heeft opnieuw een vroeg
schilderij van Piet Mondriaan gekocht: 'De Oostzijdse Molen aan het
Gein bij maanlicht', geschilderd omstreeks 1902-1903. Tot vier jaar
geleden wist men niet van het bestaan van dit werk af. Het werd in
1904 geschonken aan een Deens echtpaar ter gelegenheid van hun
huwelijk en is daarna drie generaties lang in dezelfde familie
gebleven. In 2000 ging het over in handen van een Scandinavische
verzamelaar, bij welke gelegenheid het 'ontdekt' werd. Dat het zonder
enige twijfel om een doek van Mondriaan gaat is bevestigd door
Mondriaankenner Joop Joosten, een van de twee samenstellers van de
Catalogue Raisonné van het werk van Mondriaan.
Van naturalisme naar abstractie
Voordat Piet Mondriaan (1872-1944) de abstracte composities maakte
waar hij zo beroemd mee werd, schilderde en tekende hij in
naturalistische trant landschappen, figuren, bloemen en stillevens. In
de periode 1895-1908 maakte hij zich langzamerhand los van het
uitbeelden van de zichtbare werkelijkheid en experimenteerde met hij
kleuren, beeldopbouw en vereenvoudiging van vormen, hetgeen er
uiteindelijk toe zou leiden dat hij de natuur in abstracte horizontale
en verticale lijnen en vlakken in primaire kleuren weergaf.
De Oostzijdse Molen
Tussen 1900 en 1911 schilderde Mondriaan een reeks landschappen met
molens in de omgeving van de rivier het Gein, bij Abcoude. Mondriaan
bezocht dit gebied vanuit Amsterdam, waar hij zich in 1892 vanuit
Winterswijk vestigde om een opleiding te gaan volgen aan de Akademie
voor Beeldende Kunsten. De Oostzijdse Molen, die zich op loopafstand
ten oosten van Abcoude bevindt, was in deze periode een van Mondriaans
geliefdste thema's. Tussen 1902 en 1908 heeft hij de molen vele malen,
vanuit diverse standpunten en op verschillende uren van de dag,
weergegeven: bij dag, zonsondergang of nacht, vanaf de rivierzijde of
de landkant, op staand en op liggend formaat, in een
naturalistisch-impressionistische tot pre-luministische stijl. Meer
dan twintig voorstellingen maakte hij ervan, waardoor een reeks is
ontstaan die onwillekeurig doet denken aan de serie hooioppers of
kathedraalfaçades van Claude Monet. Net als zijn Franse collega leek
Mondriaan met het keer op keer weergeven van hetzelfde onderwerp te
groeien in zijn stijl, te zoeken naar telkens nieuwe oplossingen voor
de vormproblemen waarvoor hij zich gesteld zag, vormkwesties
voortkomend uit zijn veranderende (kunst)theoretische opvattingen.
Het licht als leidraad
'De Oostzijdse Molen aan het Gein bij maanlicht' is vermoedelijk een
van Mondriaans eerste avond- en nachtlandschappen, een thema dat
vooral in de jaren 1905-1908 veelvuldig voorkomt, als de schilder zich
steeds intensiever concentreert op (de werking van) het licht, van zon
of maan. In de 'nocturnes' verdwijnen details en bepalen krachtige,
eenvoudige vormen van donkere silhouetten het beeld. Menselijke
figuren komen er vrijwel niet in voor, net zoals in de meeste andere
landschappen van Mondriaan overigens. De compositie van de avond- en
nachtlandschappen wordt geleidelijk aan steeds gedurfder: 'afgesneden'
molens, een krachtig, bijna fauvistisch koloriet en een nog sterkere
versobering van de compositie. Nu, achteraf gezien, is duidelijk dat
ze een opmaat zijn geweest tot zijn geometrisch-abstracte,
neoplasticistische werken die hem zo beroemd hebben gemaakt en hem de
status van vernieuwer hebben opgeleverd. Daarmee blijken deze werken,
waaronder De Oostzijdse Molen aan het Gein bij maanlicht, te zijn
ontstaan in een voor Mondriaans kunstenaarschap cruciale periode.
Voor informatie en/of fotomateriaal:
Simonis & Buunk Kunsthandel
Notaris Fischerstraat 30
6711 BD EDE
Tel: +31 318 652888
Fax: +31 318 611130
www.simonis-buunk.nl
info@simonis-buunk.nl
07 mei 04 10:05