Korte Nieuwstraat 6
6511 PP Nijmegen
Telefoon (024) 329 91 11
Telefax (024) 2378
E-mail gemeente@nijmegen.nl
Postadres
Postbus 9105
6500 HG Nijmegen
persinformatie
|DATUM NUMMER PERSBERICHT | |25 mei 2004 P065a |Op vrijdag 28 mei 2004 presenteerde het college van B&W de stadsrekening 2003. In de stadsrekening legt het college verantwoording af over het jaar 2003. Zowel over het beleid als over de ingezette middelen. De behandeling van de stadsrekening in de commissie Algemeen Bestuur wordt gehouden op 6 juli om 20.00 uur in de Burgerzaal van het stadhuis. Het raadsdebat over en de vaststelling van de verantwoordingsstukken vinden plaats op 14 juli vanaf 16.00 uur in de tijdelijke locatie voor raadsvergaderingen, het Goffertstadion.
Bijlage: Jaarrekening
Voor de redactie:
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Marij Delissen, doorkiesnummer 2382 Stadsrekening 2003
---- --
Stadsrekening 2003
mei 2004
Stadsrekening 2003 1
Inhoudsopgave Stadsrekening 2003
Inleiding.......................................................................................................................................1
Besluit..........................................................................................................................................4
1 Verantwoording Bestuursprogramma 2003...........................................................5
1.1 Openbare Orde en Veiligheid, Algemene, Bestuurlijke en Juridische zaken,
Externe betrekkingen, Evenementenbeleid................................................................5
1.2 Multiculturele samenleving, Werk en Inkomen..........................................................10
1.3 Ruimte, Wonen, Sport.....................................................................................................15
1.4 Wijken, Recreatie en Spelen.........................................................................................21
1.5 Verkeer, Milieu, Cultuur..................................................................................................24
1.6 Onderwijs, Zorg en Grotestedenbeleid......................................................................30
1.7 Financiën, Organisatie, Stadsbedrijven......................................................................38
2 Bedrijfsvoering............................................................................................................43
2.1 AO, Plan van aanpak Bedrijfsvoering...........................................................................43
2.2 Organisatie ontwikkelingstraject.................................................................................44
2.3 Personeel............................................................................................................................44
2.4 ICT......................................................................................................................................44
2.5 Juridische zaken..............................................................................................................45
2.6 Communicatie.....................................................................................................................46
3 Financiële hoofdlijnen................................................................................................47
3.1 Financieel resultaat.........................................................................................................47
3.2 Resultaatbestemming......................................................................................................49
3.3 Lasten en baten................................................................................................................51
3.4 Balans en korte toelichting............................................................................................52
3.5 Vermogenspositie.............................................................................................................54
3.6 Risico's................................................................................................................................56
3.7 Verbonden partijen..........................................................................................................58
3.8 Investeringen en kapitaallasten....................................................................................62
3.9 Treasuryparagraaf...........................................................................................................62
3.10 Algemene uitkering..........................................................................................................63
3.11 BTW compensatiefonds..................................................................................................64
3.12 Accountantsverklaring....................................................................................................67
Stadsrekening 2003 2
Inleiding
Voor u ligt de Stadsrekening 2003. In de Stadsrekening legt ons College verantwoor-
ding af over het jaar 2003. Zowel over ons beleid als over de ingezette middelen. Heb-
ben we in 2003 gerealiseerd wat we van plan waren en is ons dat gelukt binnen de door
uw Raad vastgestelde financiële kaders. Met het uitbrengen van de rekening geven wij
uw Raad daar inzicht in.
De doelstellingen en de beschikbare middelen voor het jaar 2003 staan in de door uw
Raad vastgestelde Stadsbegroting 2003-2006. 2003 was voor ons College een belang-
rijk jaar. Belangrijk, omdat het ons eerste volledige begrotingsjaar was. Konden we,
nadat we in 2002 de eerste aanzetten hadden gegeven, de koers van het gemeentelijk
beleid bijstellen, in de richting die we bij het schrijven van het collegeakkoord voor
ogen hadden? Konden we aansluiting vinden bij de kernboodschap, waarin onze visie is
verwoord:
Wij verbeteren de dagelijkse leefomgeving en versterken de sociale samenhang in de
stad.
Wij weten wat er speelt in de stad, nemen de mensen serieus, gaan creatief te werk en
zorgen dat er dingen gebeuren.
En kwamen we dichter in de buurt van de resultaten die wij bereikt willen hebben na
afloop van onze collegeperiode:
1. De mensen kunnen bij het bestuur terecht;
2. De stad ligt er beter bij;
3. De sfeer is verbeterd.
Kortom, is ons streven naar Sociale wijken, Sterke stad dichterbij gekomen?
Terugkijkend zien we een aantal concrete resultaten waar we trots op zijn. Op sociaal
gebied zijn dat de start van 3 openwijkscholen, de opening van het Multi Functioneel
Centrum en de opvang van zwerfjongeren. Op het gebied van `schoon, heel en veilig' de
inzet van wijkvegers en zwerfvuilteams, de aandacht die we hebben besteed aan over-
lastgevende jeugd en de afspraken die we hebben gemaakt over de aanpak van drugs-
panden. Met de opening van de Stadswinkel is onze dienstverlening aan de burger sterk
verbeterd. Het bedrijvenloket bleek een goede service aan de ondernemer. We zijn erin
geslaagd een flink aantal gesubsidieerde banen om te zetten in reguliere banen. De fre-
quentie van de milieucontroles is verhoogd. Doornroosje heeft meer subsidie gekregen.
Dat we investeren in de stad blijkt onder andere uit de door ons uitgebrachte visie
Koers West, het gerealiseerde dynamisch verkeersmanagementsysteem op de singels,
de bouw van de Snelbinder, de revitalisering van Westkanaaldijk/Sluisweg en de aan-
koop van het Goffertstadion. Een belangrijk resultaat was ook de vaststelling van de
MER en het Voorkeursmodel Waalsprong waardoor we weer verder kunnen met de wo-
ningbouw in de Waalsprong.
Voor de burger een heel direct resultaat waren de wijkbezoeken van het College en de
vele actiepunten die hieruit volgden, waarvan we 85% realiseerden.
Stadsrekening 2003 1
Zijn we in 2003 binnen de financiële kaders gebleven? Dit kunnen we bevestigend be-
antwoorden. We sluiten het jaar 2003 af met een voordelig saldo van 8 miljoen. Het
voordelig resultaat is door een aantal bijzondere posten ontstaan, naast uiteraard een
veelheid van kleinere verschillen. We hebben een paar onverwachte, astructurele mee-
vallers gehad. Ook de inkomsten van de bouwleges waren fors hoger dan verwacht.
Daarnaast laat de rekening een aantal overschrijdingen zien. De grootste tegenvaller
deed zich voor bij de Wet Voorziening Gehandicapten (WVG).
Wat opvalt is dat de eindcijfers van deze rekening fors afwijken van de verwachtingen
in Zomernota en najaarsbrief. Waarschijnlijk worden nadelige afwijkingen in de tussen-
tijdse rapportages eerder gemeld dan voordelige. We zijn al bezig om de rapportage-
systematiek te stroomlijnen, om de voorspellende waarde van de voortgangsrapportages
te vergroten.
Hoewel de Stadsrekening 2003 nog niet onder het regime van het nieuwe Besluit Begro-
ten en Verantwoorden (BBV) valt, hebben wij in een aantal paragrafen vast rekening
proberen te houden met de nieuwe voorschriften. Bovendien hebben wij, vooruitlopend
op het nieuwe BBV, de ontvangen bijdrage van 91 miljoen voor de nieuwe stadsbrug, op
de balans verantwoord onder de voorzieningen.
De voorliggende Stadsrekening bestaat uit 2 delen. In het eerste deel staat onze be-
leidsverantwoording, een verslag van de bedrijfsvoering en een samenvatting van het
financieel verslag. In deel 2 hebben we de stadsjaarrekening opgenomen. Dit deel bevat
- als spiegel van de stadsbegroting - per programma zowel de beleidsinhoudelijke als de
financiële verantwoording. Veder bevat deel 2 de balans en toelichting, niet uit de ba-
lans blijkende verplichtingen alsmede de wettelijke voorgeschreven staten.
Stadsrekening 2003 2
Samenstelling College
Het College van Burgemeester en Wethouders had in 2003 de volgende samenstelling:
Burgemeester Guusje ter Horst
Portefeuille: Openbare orde en Veiligheid, Algemene, Bestuurlijke en Juridische zaken,
Externe betrekkingen, Coördinatie evenementenbeleid
Wethouder Lenie Scholten (GroenLinks)
Portefeuille: Multiculturele samenleving, Werk en inkomen
Wethouder Paul Depla (PvdA)
Portefeuille: Ruimte, Wonen, Sport
Wethouder Hans van Hooft sr. (SP)
Portefeuille: Wijken, Recreatie en Spelen
Wethouder Ton Hirdes (GroenLinks)
Portefeuille: Verkeer, Milieu, Cultuur
Wethouder Geert van Rumund (PvdA)
Portefeuille: Onderwijs, Zorg, Grotestedenbeleid
Wethouder Peter Lucassen (SP)
Portefeuille: Financiën, Organisatie, Stadsbedrijven
Gemeentesecretaris Han Bekkers
Stadsrekening 2003 3
Besluit
Datum raadsvergadering / Nummer raadsvoorstel
14 juli 2004
Onderwerp
Stadsrekening 2003
Programma / Programmanummer
Concernsturing / 8110
Portefeuillehouder
P. Lucassen
Voorstel van het College van Burgemeester en Wethouders d.d.
18 mei 2004
Voorstel om te besluiten
Wij stellen u voor om:
1 De Stadsrekening 2003 vast te stellen
2 Een bestemmingsreserve voor onderwijshuisvesting in te stellen
3 Een voorziening voor het MTC op te nemen.
4 Het voordelig saldo van 8.032.000 als volgt te bestemmen:
4.1 3.700.000 toe te voegen aan het Budget Strategische Investeringen
4.2 1.800.000 toe te voegen aan de Reserve Onderwijshuisvesting
4.3 113.000, de opbrengst van de verkoop van cultuurgronden, te bestemmen voor
de monumentale stadsparken het Kronenburgerpark en het Valkhof
4.4 32.000 te bestemmen voor budgetoverheveling voor het Bedrijvenloket
4.5 90.000 over te hevelen voor CVV-KAN
4.6 57.000 over te hevelen voor Subsidie Steunpunt Openbaar Vervoer KAN-Zuid
4.7 2.240.000 toe te voegen aan de saldireserve.
5 De Voortgangsrapportage Grote Projecten vast te stellen
Stadsrekening 2003 4
1 Verantwoording Bestuursprogramma 2003
1.1 Openbare Orde en Veiligheid, Algemene, Bestuurlijke en Juridische
zaken, Externe betrekkingen, Evenementenbeleid
Programma Bestuur
Uw Raad heeft het afgelopen jaar de noodzakelijke verordeningen in het kader van dua-
lisme ingevoerd. Tussen College en Raad zijn afspraken gemaakt over de agendering en
het verloop van raadsvergaderingen en commissiebijeenkomsten. In het jaarverslag van
de Griffie is een uitgebreid verslag opgenomen van de activiteiten van de gemeente-
raad, raadscommissies en de griffie.
De bekendheid en de bereikbaarheid van ons College en het vertrouwen van de burgers
in ons College zijn het afgelopen jaar over het geheel genomen gelijk gebleven of iets
gestegen in vergelijking met het jaar daarvoor.
Wij hebben onze aandacht gericht op herstel van de relatie met de inwoners van Nijme-
gen. Het afgelopen jaar hebben we 11 wijken bezocht en daar afspraken voor verbete-
ringen gemaakt. De betrokken wijkbewoners waarderen dat over het algemeen positief.
In 2003 is het eerste Burgerjaarverslag, over 2002, verschenen. Het Burgerjaarverslag
over 2003 verschijnt tegelijkertijd met deze Rekening.
Zoals blijkt uit het Jaarverslag rechtsbescherming is de doorlooptijd bij bezwaar-
schriften bij DGG en SoZaWe sterk verkort. 70 % van de bezwaarschriften wordt in-
middels binnen de wettelijke termijn van 10 weken afgehandeld. Dit was in 2002 12,5 %
bij DGG en 21 % bij SoZaWe.
Het gemeentelijk integriteitsbeleid heeft veel aandacht gekregen. We zijn begonnen
met de training morele oordeelsvorming, de invoering van de ambtseed en de benoeming
van een vertrouwenspersoon voor integriteitsschendingen. Uit een onderzoek door de
accountant bleek dat het niveau van ons integriteitsbeleid heel behoorlijk was. Ook met
de implementatie van de wet BIBOB hebben we een begin gemaakt.
programma Bestuur begroot werkelijk verschil
lasten 6.341.330 6.563.453 222.123 n
baten
saldo 6.341.330 6.563.453 222.123 n
De belangrijkste financiële verschillen hebben te maken met de veranderde regelgeving
voor de pensioenen van wethouders. Daardoor zijn in feite lasten uit de toekomst naar
voren gehaald, wat heeft geleid tot een behoorlijke overschrijding van de begroting.
Programma Burgerzaken
In november 2003 is de Stadswinkel geopend. In de Stadswinkel kunnen onze burgers
voor hun burgerzaken terecht maar ook voor producten op het gebied van belastingen,
sociaal-juridische dienstverlening, bouwen, bedrijven en wonen en voor gemeentelijke
informatie (Open Huis). In de Stadswinkel werken we vanuit één dienstverleningscon-
cept.
Stadsrekening 2003 5
De dienstverlening op maat is verder uitgewerkt. In 2003 heeft circa 20% van de klan-
ten van rij- en reisdocumenten gebruik gemaakt van de mogelijkheid een afspraak te
maken. De gemiddelde wachttijd is hierdoor met 5 minuten afgenomen.
De telefonische bereikbaarheid hebben we bedrijfsmatiger georganiseerd door invoe-
ring van voice respons en het Klantencontactcentrum.
In 2003 is de doelstelling om alle productinformatie via internet beschikbaar te maken
gerealiseerd. We zijn begonnen met het uitbreiden van onze digitale informatie over
het huwelijk. Ook is de mogelijkheid ingevoerd een huwelijk te laten sluiten door een
persoon naar keuze van het echtpaar. De legesverordening hebben we hierop aangepast.
In januari 2003 was er een extra verkiezing voor de Tweede kamer der Staten-
Generaal. In maart is de reguliere verkiezing voor Provinciale Staten gehouden.
In het kader van dualisering is begin 2003 de commissie straatnaamgeving vernieuwd.
De commissie is nu een raadscommissie met vier raadsleden en drie externe leden.
programma Burgerzaken begroot werkelijk verschil
lasten 4.572.682 4.727.521 154.839 n
baten 1.747.643 1.976.392 228.749 v
saldo 2.825.039 2.751.129 -73.910 v
Het voordeel op dit programma komt vooral doordat er meer producten als reisdocu-
menten, uittreksels GBA en burgerlijke stand zijn geleverd dan begroot.
In 2003 zijn er twee verkiezingen geweest, in plaats van de geplande ene. Omdat de
egalisatiereserve voor verkiezingen al negatief staat, sluit de productgroep verkiezin-
gen/referenda af met een klein, nadelig resultaat.
Programma Veiligheid
Veiligheid is en blijft het onderwerp waar de meeste mensen in Nederland, en in Nijme-
gen, zich druk om maken. Inbreuken op de veiligheid maken zeer grote indruk op men-
sen. Dat het veiligheidsbeleid zijn vruchten afwerpt, blijkt uit de subjectieve veilig-
heidsbeleving in Nijmegen: 25% van de Nijmegenaren voelde zich in 2003 wel eens on-
veilig in de eigen buurt. Dat is 6% minder dan twee jaar geleden.
De IV-monitor 2003 geeft aan dat we bij de meeste prioriteiten uit het uitvoeringspro-
gramma Integrale Veiligheid op de goede weg zijn. Veel aandacht hebben we in 2003
besteed aan het vroegsignaleren, monitoren en zonodig bijsturen van potentiële pro-
bleemveroorzakers onder jonge kinderen. Dat gebeurt zowel binnen de prioriteit Jonge-
ren (Boog- en 12 min-projecten) als binnen de prioriteit Agressie (Overenthousisast).
Ook de overlast door de oudere jeugd wordt stevig aangepakt in Focus-projecten. Bin-
nen het project Marokkanen pakken we problemen snel op, waardoor er in Nijmegen op
dit gebied weinig ernstige incidenten plaatsvinden in vergelijking met andere steden.
Drugscriminaliteit levert een gevaar voor de openbare orde in de stad en wordt dan ook
hard aangepakt in samenwerking met andere partijen. In 2003 zijn in de gezagsdriehoek
afspraken gemaakt over de aanpak van overlastgevende drugspanden. De belangrijkste
aandachtspunten daarbij zijn de verbetering van de informatievoorziening en beter op
elkaar afgestemde beleidsafspraken.
Stadsrekening 2003 6
In december 2003 heeft uw Raad het Integrale Handhavingsprogramma 2004-2006
vastgesteld met daarin elf handhavingsprioriteiten voor de komende jaren. We hebben
voor drie jaar een handhavingsregisseur aangesteld, die de integraliteit van beleid en
uitvoering moet bevorderen.
Door de inzet van extra middelen uit het handhavingsbudget hebben we bij Bouwen en
Wonen in 2003 een inhaalslag gepleegd bij het uitvoeren van rayonbeheer en het inten-
siveren van controles op brandonveiligheid van openbare inrichtingen. Op de handhaving
van geluidsregels tijdens de Vierdaagsefeesten hebben we extra ingezet.
Vooruitlopend op de inwerkingtreding in 2004 van de Wet Kwaliteitsbevordering Ram-
penbestrijding is in 2003 stevig ingezet op de planvorming op het gebied van rampenbe-
strijding. Binnen de veiligheidsregio Gelderland Zuid is het provinciale modelrampenplan
verder uitgewerkt. De vertaling van dit regionale plan naar het gemeentelijk niveau
krijgt in 2004 definitief zijn beslag. Voorbereidingen zijn getroffen voor een convenant
met het Rode Kruis over de inzet van vrijwilligers bij de opvang en verzorging van
slachtoffers.
programma Veiligheid begroot werkelijk verschil
lasten 3.423.125 3.018.152 -404.973 v
baten 1.936.736 1.492.345 -444.391 n
saldo 1.486.389 1.525.807 39.418 n
Binnen het programma veiligheid komt de overschrijding vooral door de kosten van het
Europese avontuur van NEC en door het toezicht bij de afwerkloods. In de product-
groep APV/bijzondere wetten is sprake van hogere personeelskosten en van een niet
volledige legesdekking. Voor een belangrijk deel zijn deze nadelen opgevangen door
voordelen uit vacatureruimte.
Programma Brandweer en rampenbestrijding
Het beleid met betrekking tot de zorg door de brandweer en de bestrijding van rampen
en zware ongevallen in de gemeente Nijmegen en het gebied van de gemeente Heumen
ten oosten van het Maaswaalkanaal is op professionele wijze uitgevoerd. Rampen hebben
zich niet voorgedaan.
Om ook in het westelijk deel van de stad aan de genormeerde opkomsttijd te kunnen
voldoen, zijn we in september 2003 gestart met de bouw van de nieuwe brandweerpost,
Post West. De aanbesteding is lager uitgevallen dan begroot.
De verbeterslag van de brandweerorganisatie in 2003 heeft het vertrouwen op de
werkvloer hersteld. Ook de relatief hoge instroom van jonge medewerkers binnen het
korps is goed verlopen. Het verbeterproces heeft tevens geleid tot een nieuwe organi-
satorische opzet en tot het werken volgens een nieuw rooster en ploegensysteem. Daar-
naast is de inhaalslag op de achterstand in de verlening van gebruiksvergunningen en de
preparatieve planvorming in gang gezet.
Ter versterking van de regionale samenwerking zijn de Regionale Brandweer Nijmegen
en Omstreken en de Regionale Brandweer Rivierenland gefuseerd tot de Regionale
Brandweer Gelderland-Zuid, die met de organisatie voor Geneeskundige Hulpverlening
bij Ongevallen en Rampen (GHOR) onder één bestuur is geplaatst. De Brandweer Nijme-
Stadsrekening 2003 7
gen is formeel gescheiden van de Regionale Brandweer Nijmegen en Omstreken. Inmid-
dels is bij beide organisaties een directeur benoemd.
Het in juli 2001 gestarte project Gemeenschappelijke Meldkamer Politie-Brandweer-
Centrale Post Ambulancevervoer (CPA) is in november 2003 afgerond. Daarmee wordt
een belangrijke bijdrage geleverd aan de verbetering van de samenwerking tussen de
organisaties, met name bij grootschalige incidenten.
programma Brandweer en begroot werkelijk verschil
rampenbestrijding
lasten 12.129.497 11.651.498 -477.999 v
baten 3.005.251 3.356.807 351.556 v
saldo 9.124.246 8.294.691 -829.555 v
Het voordeel kunnen we voor ruim de helft verklaren door onderuitputting van kapitaal-
lasten. Die komt onder andere doordat de bouw van Post West later plaatsvindt dan
aangenomen.
Daarnaast is in de personele sfeer een voordeel ontstaan door het open staan van vaca-
tures en deels door een vertraagde invulling van het Project Versterking Brandweer.
Programma Stedelijke Strategie
Programma Externe betrekkingen
In 2003 hebben we diverse activiteiten ontwikkeld om de sociale samenhang in onze
stad te bevorderen, in het kader van het Jaar van de Ontmoeting.
De projectorganisatie Nijmegen 2000 is van start gegaan, met een eerste publiciteits-
campagne en een eerste opzet voor het jaarprogramma.
Eind 2003 zijn we begonnen met de voorbereiding van een discussie over de marktposi-
tie van onze stad. City-marketing moet ertoe leiden dat we een krachtig, positief pro-
fiel krijgen naar voor ons belangrijke personen en organisaties buiten onze stad.
Koers West, oeververbindingen en mobiliteit zijn belangrijke onderwerpen voor de toe-
komst van stad en regio. Op bovenlokaal en regionaal niveau voeren we daarover overleg
op ambtelijk en bestuurlijk niveau.
De contacten met Noord-Rijnland-Westfalen hebben we verder vorm gegeven in nauwe
afstemming met de gemeente Arnhem. De contacten met Duisburg hebben geleid tot
samenwerking tussen de steden op de terreinen cultuur, sport, beroepsonderwijs, eco-
nomie en multicultureel beleid. Binnen ANKE-verband zijn afspraken gemaakt over ver-
dere samenwerking.
Het EFRO-programma Kanaalgebied heeft haar taakstellingen voor 2003 kunnen halen
en daarvoor een bonus ontvangen van de subsidieverstrekker. Wij hebben de ambtelijke
coördinatie en samenwerking versterkt op externe geldstromen en programma's als
GSB, GSO en ISV. Ook hebben we de contacten verstevigd met lokale, regionale, lande-
lijke en Europese partijen die van belang zijn voor onze sociaal-economische doelstellin-
gen en de financiering daarvan.
De onderhandelingen rondom de dijkteruglegging Lent hebben we met succes kunnen
afsluiten. Het afgesproken bedrag is door het ministerie overgemaakt.
Stadsrekening 2003 8
We zijn gestart met een verdere afstemming tussen het programma Stedelijke Strate-
gie en het programma Externe betrekkingen, omdat er veel overlap zit in doelen en pro-
ducten. In 2004 doen we voorstellen voor samenvoeging van beide programma's.
programma Stedelijke begroot werkelijk verschil
strategie
lasten 2.101.300 1.928.924 -172.376 v
baten 22.689 -22.689 n
saldo 2.078.611 1.928.924 -149.687 v
Het voordeel op het programma Stedelijke strategie komt door vacatureruimte, die
bewust is gecreëerd in verband met de bezuinigingstaakstelling in het kader van de
taakafstoting van 3,5 miljoen.
programma Externe be- begroot werkelijk verschil
trekkingen
lasten 3.738.836 3.943.633 204.797 n
baten 987.002 1.039.638 52.636 v
saldo 2.751.834 2.903.995 152.161 n
Bij het programma Externe betrekkingen zijn zowel hogere uitgaven als hogere inkom-
sten te zien, die vooral betrekking hebben op evenementen.
Het uiteindelijke nadeel komt vooral voor rekening van de publieksvoorlichting. Naast
hogere interne doorberekeningen veroorzaakt de lagere verkoop van woningen door de
GEM Waalsprong een tekort bij het Open Huis. Ook de kosten van exposities daar dra-
gen bij aan het tekort.
Stadsrekening 2003 9
1.2 Multiculturele samenleving, Werk en Inkomen
Programma Multiculturele Samenleving en Emancipatie
Het jaar 2003 hebben we gebruikt om te komen tot verdieping van het integratiebeleid.
naar aanleiding van de motie Deltaplan Integratie. We hebben een startdebat gevoerd,
expertmeetings over onderwijs en integratie georganiseerd en een zestal wijkgesprek-
ken gehouden. Met de multiculturele checklist hebben we de stand van de integratie op
deelterreinen vastgelegd.
De samenstelling van de adviescommissie allochtonen hebben we aangepast aan de toe-
genomen diversiteit binnen de allochtone gemeenschap, waarbij bovendien een meer
gelijkwaardige verdeling tussen mannen en vrouwen is bewerkstelligd.
Het jaar 2003 heeft in het teken gestaan van de ontmoeting, ook tussen allochtonen en
autochtonen. Er hebben wijkbijeenkomsten plaatsgevonden, ontbijt- en dinerbijeenkom-
sten en interculturele evenementen, o.a. georganiseerd door de WHAA en Villa Lila.
Een belangrijk element van onze integratie-inspanningen vormt de inburgering. Het
grootste deel van de 12 verbeterpunten is verwezenlijkt en de inhaalslag voor oudko-
mers is van start gegaan. Door stimuleringsprojecten is de werving van oudkomers ver-
beterd en de uitval verminderd.
Het aantal nieuwkomers dat zich in 2003 bij de gemeente meldde bedroeg 332, waarvan
er met 273 inmiddels een inburgeringstraject is afgesproken. Bij het ROC zaten eind
2003 420 nieuwkomers in een taaltraject en zijn in 2003 door 285 nieuwkomers eind-
toetsen afgelegd.
De nieuwe vreemdelingenwet en het terugkeerbeleid leiden vaker tot gedwongen terug-
keer van uitgeprocedeerde asielzoekers. De Stichting Noodopvang Vluchtelingen en de
Stichting Gast zien zich daardoor genoodzaakt meer mensen op te vangen. De bijdrage
van de gemeente aan die opvang is, onder strikte voorwaarden, uitgebreid.
Het aantal (ex-)AMA's in Nijmegen is, ondanks de sterke landelijke daling, nog relatief
hoog. Naast de lopende activiteiten steunden we in 2003 eenmalig een project voor te-
rugkeer van (ex-)AMA's. Niet gerealiseerd is het in het raadsvoorstel voorziene project
rond huisvesting van ex-AMA's.
In 2003 is op een aantal terreinen een extra impuls gegeven aan de interculturalisatie.
in zorgvoorzieningen en opleidingen in de gezondheidszorg en binnen de gemeentelijke
organisatie en door bevordering van het allochtoon ondernemerschap, met name in het
Kanaalgebied.
Naast de jaarlijkse subsidiëring van educatieve activiteiten voor vrouwen en themabij-
eenkomsten, hebben we extra ingezet op de inburgering en participatie van allochtone
vrouwen, door de werving voor integratie- en inburgeringsactiviteiten specifiek op
vrouwen te richten. Een nieuw beleidskader voor vrouwenemancipatie hebben we nog
niet gemaakt in afwachting van het debat over het Deltaplan Integratie.
Wat betreft het Homo-/lesbisch beleid is behalve de reguliere subsidies specifiek
steun verleend aan de multiculturele week, café Dapper en de Nederlandse danskampi-
oenen voor damesparen en herenparen. De adviescommissie heeft adviezen verstrekt
over multiculturele samenleving en homoseksualiteit, de gedragscode "Sport en Homo-
seksualiteit" en nadere suggesties voor het onderwijsproject.
Stadsrekening 2003 10
De toekenning van de Lantaarnprijs eind 2003 door het Ministerie van VWS voor het
beste gemeentelijke homo-/lesbisch beleid was een erkenning voor de gemeentelijke
inspanningen op dit terrein maar ook een erkenning voor de inspanningen van de homo-
beweging.
programma Multiculturele begroot werkelijk verschil
samenleving & emancipatie
lasten 4.059.592 3.123.311 -936.281 v
baten 2.380.509 1.794.339 -586.170 n
saldo 1.679.083 1.328.972 -350.111 v
Het verschil tussen begroting en werkelijkheid komt vooral door een vertraagde uitvoe-
ring van de inburgeringsprogramma's, voor nieuwkomers maar vooral voor oudkomers.
Het oudkomersprogramma 2001-2003 is een jaar later gestart en wordt in 2004 afge-
maakt. Ook een gedeelte van de bijbehorende rijksbijdrage ontvangen we pas in 2004.
Een belangrijk voordeel is nog ontstaan doordat de opvang van de cliënten ROA-VVTV
begin 2003 al goeddeels was afgebouwd.
Programma Arbeidsmarktbeleid,
Programma Inkomen
In 2001 en 2002 vond het Rijk de bedrijfsvoering van afdeling SZW onvoldoende op
orde en legde een boete over 2001 op. Over 2003 krijgen we geen boete opgelegd, door
de in 2003 genomen maatregelen om bedrijfsprocessen bij de afdeling SZW te verbe-
teren. Tegelijkertijd hebben we veel tijd en energie besteed aan de verplichte afbouw
van Waalwerk, de reductie op de gesubsidieerde arbeid en de voorbereidingen op de
nieuwe Wet werk en bijstand (WWB).
Daarom hebben we de taakstelling van 1.025 in het kader van de Agenda van de Toe-
komst bijgesteld. In de rapportage over 1e helft 2003 hebben we een nieuwe raming
genoemd van 400 trajecten. Inmiddels heeft het Rijk de termijn voor het realiseren
van de afgesproken trajecten met één jaar verlengd.
In 2002 hebben we 1.118 trajecten gerealiseerd. In 2003 zijn dit er voorlopig 372.
Daarnaast zijn er 580 klanten aangemeld bij de drie grote reïntegratiebedrijven. De
afronding van de aanbesteding van de reïntegratieactiviteiten is laat op gang gekomen,
de reïntegratietrajecten zijn daardoor later in het jaar gestart, waardoor de uitstroom
naar regulier werk is achtergebleven bij de taakstelling.
Door de afbouw van Waalwerk hebben we in 2003 het contract met KLIQ beëindigd.
Van de 27 medewerkers is het dienstverband van 9 mensen beëindigd en zijn er 18
(deels) loonvormend elders tewerkgesteld.
Dertig procent van de gesubsidieerde banen is omgezet in regulier werk: in 2003 zijn
221 WIW-ers en 134 ID-ers uitgestroomd. Daarvan hebben 119 mensen een reguliere
baan kregen en zijn 22 mensen in de WAO beland. Vorig jaar heeft uw Raad besloten
dat de uitstroom WIW in 2003 en 2004 per jaar 150 moet bedragen. Per 1-10-2003
was de stand voor 2003 165, waarmee de doelstelling is gehaald.
Voor de trajecten in het kader van zorg en sociale activering hebben we in 2003 een
Europese aanbesteding uitgevoerd. We zijn uitgegaan van 750 activiteiten of trajecten
op jaarbasis. De gunning loopt tot en met 2004. Van de totale aanbesteding is ongeveer
Stadsrekening 2003 11
70% gegund aan Nijmeegse organisaties, 17% aan regionale bedrijven en 13 % aan com-
merciële bedrijven van buiten de regio.
De werkloosheidsgevolgen voor Nijmegen van de economische teruggang zijn tot dusver
beperkt gebleven. In het bestand Niet-Werkende-Werkzoekenden van het CWI zien we
een groei van 11% tussen oktober 2001 en oktober 2003, tegen 18% voor de regio en
39% voor heel Nederland. In het bedrijfsplan 2003 van afdeling SZW is over 2003 een
aantal van 6.650 Abw-ers geraamd. Op peildatum 1-10-2203 bedraagt hun aantal 6.470.
Over heel 2002 was het aantal Abw-ers 6.216.
Het aantal aanvragen voor Bijzondere Bijstand was in het Bedrijfsplan afdeling SZW
gesteld op 9.900. In 2003 zijn er 8.471 aanvragen ingediend en 8.056 aanvragen afge-
werkt. De formatie is hierop neerwaarts aangepast. Het achterblijven van de aantallen
afgewerkte aanvragen heeft te maken met de uitbreiding van de Collectieve aanvullende
Ziektekostenverzekering (CAZ).
In 2003 waren er ongeveer 32.500 NijmegenPashouders, 275 participerende instellin-
gen en winkeliers. In 2003 werd 15.255 keer korting op sociale, culturele en educatieve
activiteiten gegeven en 17.496 maal op sportieve en recreatieve activiteiten.
In 2003 hebben we in totaal 3.112 langdurigheidstoeslagen minima verstrekt. Dit is drie
keer zo veel als geraamd. Hier mag derhalve gesproken worden over minder niet-gebruik
van deze regeling.
Per 1-10-2003 is de nieuwe organisatie voor schuldhulpverlening bij de GKB gestart. Alle
onderdelen van de schuldhulpverlening zijn nu in één organisatie ondergebracht. In
2003 heeft de GKB+ een grote toestroom van klanten gekregen: begroot 750, werkelijk
1204 (1.100 resp. 1619 inclusief de regio). Deze groei is een landelijk beeld. Het aantal
sociale kredieten is op peil gebleven: 2.475 aanvragen. De omvang van de toegekende
kredieten gaat omlaag.
In de kwartaalrapportages 2003 van SoZaWe zijn we ingegaan op de verbetering van de
bestuurs en managementinformatie. Het betreft productiecijfers en kostentoereke-
ning, zoals door de Rekenkamer en Raad gewenst. De in april 2003 aangeschafte nieuwe
versie van het automatiseringssysteem GWS4-all is eind 2003 met succes ingevoerd.
programma Arbeids- begroot werkelijk verschil
marktbeleid
lasten 57.491.269 54.715.895 -2.775.374 v
baten 54.900.265 52.438.945 -2.461.320 n
saldo 2.591.004 2.276.950 -314.054 v
programma Inkomen begroot werkelijk verschil
lasten 113.719.885 115.542.870 1.822.985 n
baten 88.144.265 95.952.963 7.808.698 v
saldo 25.575.620 19.589.907 -5.985.713 v
Ingevolge de WWB komen de opbrengsten uit bijstandsdebiteuren volledig ten gunste
van de gemeente. Onlangs is gebleken dat dit ook voor "oude" debiteuren geldt, hetgeen
impliceert dat de bijstandsdebiteuren per 31 december 2003 gewaardeerd moeten
worden. Na aftrek van een voorziening voor dubieuze debiteuren zijn de vorderingen
Stadsrekening 2003 12
opgenomen, wat tot een eenmalige extra opbrengst van ongeveer 5,9 miljoen heeft
geleid.
Programma economische ontwikkeling
In de commissie Werk en Inkomen hebben wij uw Raad al geïnformeerd over de uitvoe-
ring van het Economisch Beleidsplan Nijmegen, zoals uw Raad in 2001 al bepaalde. Ver-
antwoording over de speerpunten in dat plan geeft een goed inzicht in de beleidsrealisa-
tie.
Het stimuleren en financieel ondersteunen van clustervorming heeft in 2003 geleid tot
samenwerking tussen verschillende bedrijven en kennisinstellingen en tot nieuwe, hoog-
waardige arbeidsplaatsen. We zijn begonnen met het Health Valley-project om innova-
tieve kennisclusters te vormen en spin-off te realiseren van kennis- en zorginstellingen
in de regio. Dit loopt door in 2004. Clustering van kennisintensieve bedrijvigheid op het
bedrijventerrein Winkelsteeg is gestart als uitwerking van de beleidsnota: "Een andere
kijk op Nijmeegse Bedrijventerreinen".
Grensoverschrijdende samenwerkingsmogelijkheden hebben we in 2003 in beeld ge-
bracht (Buck: "Beter een goede buur dan een verre vriend"). Op basis van dit inzicht
hebben we de contacten uitgebouwd met de Euregio Rijn Waal en ANKE.
Bij het stimuleren en ondersteunen van innovatie in de stedelijke economie hebben we
bedrijfsgerichte maatregelen ingezet voor MKB-bedrijven, ook weer in samenhang met
EFRO-middelen.
Om startende ondernemers te steunen is de notitie: "De toekomst van het Starters-
platform Regio Arnhem Nijmegen" opgesteld en vastgesteld. Tot 2006 voeren we acties
uit en ondersteunen we met name etnische ondernemers en ondernemers in achter-
standswijken. Na een lange voorbereiding is in 2003 de "Allochtone Ondernemersvere-
niging Nijmegen" opgericht.
Met kleinschalige investeringen in de toeristische sector stimuleren we kleinere bedrij-
ven, ook weer met EFRO-middelen, tot uitbreiding en kwaliteitsverbetering. Onder re-
gie van de VVV is een toeristisch marketingplan voor het Rijk van Nijmegen opgesteld
en het project Toeristische Marktbewerking door het RBT-KAN moet met de uitvoering
van de campagne "Voel je de Keizer te Rijk" effecten opleveren voor toeristische be-
stedingen en werkgelegenheid.
Om te voldoen aan de vraag naar bedrijfslocaties en het inrichten van duurzame bedrij-
venterreinen hebben we in 2003 studie laten doen naar een bedrijventerrein in de zone
A15 en de zone nabij de A73. Dit zoekproces zal in 2004 leiden tot besluitvorming.
Duurzame bedrijfsterreinen worden vooral gerealiseerd door het revitaliseren van ver-
ouderde bedrijventerreinen. Voor Noord Oost Kanaalhavens hebben we een gebiedsge-
richt uitvoeringsprogramma opgesteld en voor West Kanaaldijk/Sluisweg zijn de plannen
en subsidieaanvragen voor EFRO in 2003 afgerond, zodat in 2004 gestart kan worden
met de uitvoering. Parkmanagement moet zorgen voor een duurzame instandhouding.
Met de implementatie van de nota "Een andere kijk op de Nijmeegse bedrijventerrei-
nen" willen we door slim en intensief ruimtegebruik meer ruimte maken voor de uitbrei-
ding en vestiging van bedrijven. Met name een nieuwe koers voor Bijsterhuizen zal be-
langrijke ruimtewinst te maken zijn. In overleg met Wijchen wordt de nieuwe exploita-
tie en nadere voorwaarden en richtlijnen opgesteld.
Verbetering van de kwaliteit van de dienstverlening hebben we in 2003 tot stand ge-
bracht door de start van het Bedrijvenloket in november. In de eerste maanden kwamen
vooral meer starters dan voorheen met. Het Bedrijvenloket lijkt in een behoefte te
voorzien.
Stadsrekening 2003 13
De plannen voor de vernieuwing van Plein '44 hebben we ook getoetst op de economische
betekenis. Ze zullen straks voor met name de westkant van het centrum van grote be-
tekenis worden. De voorbereidingen voor de vernieuwing in de randstraten en Vlaamse
Gas in het centrum zijn in 2003 getroffen en zullen in 2004 worden uitgevoerd. Een
stadspromotie is voorbereid, die ook de economische ontwikkeling van het centrum zal
ondersteunen.
Om de relatie tussen bedrijfsleven en bestuur te versterken hebben we bedrijven be-
zocht en een ondernemerscontactavond georganiseerd.
programma Economische begroot werkelijk verschil
ontwikkeling
lasten 4.266.523 3.070.709 -1.195.814 v
baten 2.048.936 976.707 -1.072.229 n
saldo 2.217.587 2.094.002 -123.585 v
De forse verschillen tussen lasten en baten zijn voor het grootste deel te verklaren
door het achterlopen van inzet en verwerking van gelden uit het UPS. De opbrengst van
de toeristenbelasting is veel hoger dan geraamd. Vraag en aanbod op de markten ver-
toont een dalende tendens.
Stadsrekening 2003 14
1.3 Ruimte, Wonen, Sport
Programma Ruimtelijke ontwikkeling
Gelet op de grote behoefte aan nieuwe woningen hebben we in 2003 de hoogste priori-
teit gegeven aan de ontwikkeling van de Waalsprong. De Milieueffectrapportage is suc-
cesvol afgerond. Uw Raad heeft in juli 2003 het Voorkeursmodel vastgesteld. De Waal-
sprong is daarbij veel sterker als onderdeel van Nijmegen gepositioneerd. Van een wijk
achter de dijken is de Waalsprong een stad aan de rivier geworden. Het noordelijk deel
van de Waalsprong zoekt daarentegen meer aansluiting met het Betuwse motief.
Naast de werkzaamheden voor de Waalsprong hebben we de ruimtelijke visie voor Koers
West (Koersdocument) en de Spoorzone (Spoorboekje) vastgesteld. Ook hebben we
samen met provincie, KAN en buurgemeenten een ontwikkelingsstrategie bepaald voor
Park Overbetuwe. Met het oog op intensivering van ruimtegebruik en door concrete
initiatieven uit de markt, is een beleidskader voor hoogbouw ontwikkeld. De nota hoog-
bouw ronden we in 2004 af.
Het College staat voor sterke wijken. In 2003 zijn verschillende projecten van de wijk-
visies Hatert en Wolfskuil uitgevoerd. Daarnaast is gewerkt aan concrete ruimtelijke
programma's voor de versterking van het Willemskwartier, het Waterkwartier en
Hengstdal. Samen met de corporaties is geprobeerd het Hart voor Dukenburg te ver-
talen in een ruimtelijk masterplan. We hopen dat in 2004 af te ronden.
Al deze werkzaamheden hebben ertoe geleid dat de uitwerking van het Kansenboek is
vertraagd. Hetzelfde geldt voor de ontwikkeling van de visie Kanaalzone. Beide zaken
worden in 2004 opgepakt.
Op regionaal niveau hebben we meegewerkt aan het nieuwe Regionale Structuurplan, dat
input zal geven aan het Gelders Streekplan. In KAN-verband is gewerkt aan een regio-
nale recreatievisie en bedrijventerreinenstudies A15 en A73.
Programma Ruimtelijke begroot werkelijk verschil
ontwikkeling
Lasten 627.160 564.100 -63.060 v
Baten 6.667 6.667 v
Saldo 627.160 557.433 -69.727 v
Het voordelig resultaat is mede ontstaan doordat er minder uren zijn geboekt dan be-
groot, dus lagere lasten en er is minder geld aan promotie en publicaties uitgegeven.
Programma Grondbeleid
Na enige jaren van stagnatie, kan worden geconstateerd dat in 2003 weer volop ge-
bouwd wordt in Nijmegen. Woningen in de Waalsprong. Op de Limos. In de Wolfskuil en
Hatert. Op de Kop van de Weurtseweg. Winkels en appartementen in de Moenenstraat
en op de Marialaan. Kantoren op Heijendaal en in de Brabantse Poorten. Het voorzienin-
genhart in Oosterhout.
Daarnaast hebben we in 2003 forse stappen gezet bij een aantal beeldbepalende pro-
jecten. Zo zijn de plannen voor de Dobbelman door de plangroep gepresenteerd. Er is
Stadsrekening 2003 15
een nieuw aansprekend plan voor Margriet gemaakt. Voor Koers West, een speerpunt
van ons College, werd het Koersdocument vastgesteld door uw Raad. Bewoners en be-
drijven in het gebied zijn hierbij actief betrokken. De MER voor de stadsbrug is ge-
start.
Met een succesvolle prijsvraag is Plein 1944 in ontwikkeling genomen. Na de afronding
van het Mariënburgproject met de doorsteek van het Arsenaal, zijn Plein 44, de Hes-
senberg en Josephhof de volgende bouwlocaties in het centrum.
Hoewel de dijkverlegging bij Lent nog volop in onderzoek is, hebben we in 2003 het
compensatiebedrag van circa 90 miljoen voor een nieuwe Waalbrug ontvangen.
Programma Grondbeleid begroot werkelijk verschil
Lasten 93.926.835 4.388.719 -89.538.116 v
Baten 90.167.823 493.698 -89.674.125 n
Saldo 3.759.012 3.895.021 136.009 n
Voor een toelichting op de cijfers verwijzen we naar het Volgsysteem Grote Projecten.
De lasten zijn sterk achtergebleven onder meer door stagnatie van het project de
Waalsprong.
Programma Ruimtelijke inrichting en vormgeving,
Programma Ruimtelijk beheer
In het kader van de actualisering en digitalisering van de bestemmingsplannen zijn we in
2003 gestart met Nijmegen-Zuid en Nijmegen-Midden. Er zijn druk bezochte inloop-
avonden georganiseerd, waarbij bewoners en ondernemers hun wensen en opvattingen
kenbaar hebben gemaakt. Voor de Waalsprong zijn de bestemmingsplannen Woonpark
Oosterhout, Lent-Oost en Stadsas-Noord vastgesteld.
Naast de grote bestemmingsplannen zijn er voor de rest van Nijmegen een groot aantal
kleinere procedures afgerond, waarmee ruimtelijke wensen van bewoners, ondernemers
en instellingen zijn gehonoreerd. In totaal gaat om het 19 postzegelplannen en 330 vrij-
stellingen ex artikel 15, 17 en 19.
In het kader van de gemeentelijke handhavingsambities is de controle op bestemmings-
planvoorschriften geïntensiveerd. Zo zijn er 30 gerichte locatieonderzoeken uitge-
voerd. Samen met de afdeling milieu zijn er daarnaast eens per twee maanden rondritin-
specties uitgevoerd. Daarbij werden telkens zo'n 5 à 10 locaties bezocht.
De Kadernota Beeldkwaliteit hebben we in februari aangeboden aan uw Raad. Waarna de
publieksversie `Nijmegen over de brug' is uitgebracht. In september zijn de Welstands-
commissie en de Monumentencommissie samengevoegd in de commissie Beeldkwaliteit.
Programma Ruimtelijke begroot Werkelijk verschil
inrichting en vormgeving
Lasten 1.992.294 2.243.023 250.729 n
Baten 326.282 372.988 46.706 v
Saldo 1.666.012 1.870.035 204.023 n
Het nadelig saldo is voor een groot deel te wijten aan afdelingsbrede ondersteunende
kosten en juridische bijstand inzake planschadekosten. Deze kosten waren niet begroot.
De ondersteunende activiteiten willen we onderbrengen in het gemeenschappelijk tarief
van de afdeling.
Stadsrekening 2003 16
Programma Ruimtelijk be- begroot Werkelijk verschil
heer
Lasten 208.660 383.034 174.374 n
Baten 107.000 313.247 206.247 v
Saldo 101.660 69.787 -31.873 v
Zowel de lasten als baten van de productgroep `handhaven bestemmingsplannen' zijn
hoger dan begroot. De lasten omdat we genoodzaakt waren externen in te huren voor
bestemmingsplanwerkzaamheden en de baten omdat de opbrengst van de bestemmings-
planleges veel hoger uitviel dan verwacht. Deze extra baten zijn conform de besluit-
vorming ingezet voor het actualisatieprogramma bestemmingsplannen.
Programma Cultuurhistorie
In lijn met het collegeakkoord is er veel aandacht voor de Nijmeegse cultuurhistorie. Zo
is in 2003 het onderzoek afgerond naar de bouwhistorie van panden in de binnenstad en
naar de landelijke bouwkunst die binnen de stadsgrenzen te vinden is. Niet voorzien was
een onderzoek naar (reclame)muurschilderijen, dat door de regelmatige acute bedrei-
gingen is opgepakt.
Met subsidie uit het landelijke Belvederefonds is de bijzondere geschiedenis en identi-
teit van de Hessenberg onderzocht en ingebracht in het ontwerpproces. Ook voor Koers
West is de cultuurhistorie een belangrijk uitgangspunt. In 2003 hebben we contacten
gelegd met het landelijke Projectbureau Limes, dat de opdracht heeft om de zoge-
noemde Limes (de grens van het Romeinse Rijk) ruimtelijk betekenis te geven. Nijme-
gen, en in het bijzonder het Koers-Westgebied, is als pilotproject geaccepteerd.
Er zijn acht panden toegevoegd aan de monumentenlijst, waaronder de Schouwburg en
het gebouw van Haskoning. Huis Oosterhout is voorgedragen voor het rijksmonumenten-
register. En in 2003 is gestart met de redengevende beschrijvingen voor de bescher-
ming van arbeidersbuurtjes in onder andere Willemskwartier, Waterkwartier en Wolfs-
kuil.
Het archeologisch opgravings- en onderzoeksprogramma concentreerde zich in 2003 in
de Waalsprong, Nijmegen-Oost en het gebied tussen Mariënburg en Ziekerstraat. Er
zijn interessante vondsten gedaan, waarvoor de media grote belangstelling toonden.
Programma Cultuurhistorie begroot Werkelijk Verschil
Lasten 2.713.090 2.351.369 -361.721 v
Baten 2.235.491 1.998.972 -236.519 n
Saldo 477.599 352.397 -125.202 v
Een aantal uitgaven waren minder dan begroot, bijvoorbeeld voor adviezen en beleidsno-
ta's, uitvoeringskosten voor diverse verordeningen en uitgaven voor beleidscommunica-
tie. Het bureau Architectuur & Monumenten had een voordelig bedrijfsresultaat. De
kosten voor opslag van archeologische vondsten in het DSB gebouw waren niet begroot
en leverden dus een nadeel op.
Programma Wonen
Ons College heeft het afgelopen jaar verschillende maatregelen in gang gezet om de
woningnood aan te pakken. De inspanningen beginnen effect te sorteren. Naast de ople-
vering van 269 woningen (onder andere Rode Dorp, Kajuit en Marialaan), waren eind
Stadsrekening 2003 17
2003 450 woningen in aanbouw. In totaal zijn er in 2003 ruim 1.500 vergunningen voor
nieuwbouwwoningen afgegeven. Dat is zeven keer zoveel als in 2002. Ongeveer 37%
hiervan behoort tot de sociale sector.
De woonruimteverdeling heeft ook het afgelopen jaar veel tongen in beweging gebracht.
Mede op ons initiatief zijn de regels aangepast om vooral starters een betere slaagkans
te geven. Dit blijkt te werken. Ruim 30% van alle woningen wordt toegewezen aan star-
ters.
Uw Raad heeft besloten dat de beschikbare gelden voor de woonconsulent om door-
stroming te bevorderen anders worden ingezet. Het geld is toegekend aan de SWON,
die ouderen actief benadert en voorlicht over de mogelijkheden op de huurmarkt.
We hebben de studentenhuisvesting op de politieke agenda geplaatst. Het tekort is
gekwantificeerd. Met de SSHN hebben we reclame gemaakt om het aanbod te vergro-
ten, wat direct 30 nieuwe kamers opleverde. Een belangrijke uitbreiding is de bouw
(SSHN) van 400 nieuwe eenheden op de campus van de KUN.
Verder is gewerkt aan de in de nota Raad en Daad geprogrammeerde woningverbete-
ringklussen zoals de naoorlogse en vooroorlogse woningverbeteringplannen De leegstand
van woningen boven winkels in het centrum is geïnventariseerd. Er staan ongeveer 60
bovenruimten leeg. 8 appartementen zijn in uitvoering gekomen. De projecten Zieker-
straat 6 (voormalig pand van Tilders) en Van Schevichavenstraat (Postkantoor) zijn in
voorbereiding genomen. Hier worden resp. 30 en 24 appartementen gerealiseerd.
De relatie met bewonersorganisatie Altrade is in 2003 op een nieuwe, soberder, leest
geschoeid.
Programma Wonen begroot werkelijk Verschil
Lasten 7.468.252 7.515.391 47.139 n
Baten 6.229.133 6.687.055 457.922 v
Saldo 1.239.119 828.336 -410.783 v
Het voordelig resultaat is mede veroorzaakt doordat bij de productgroep Wonen Alge-
meen de inkomsten vanuit het ISV niet zijn geboekt (verschil 94.000). Bij de pro-
ductgroep Kwaliteit Particuliere Voorraad wordt vanuit het ISV een groot deel van de
kosten gedekt. Doordat kalenderjaren en uitvoering renovatieprojecten niet één op één
aansluiten, ontstaat het verschil. In 2004 zal daar anders mee worden omgegaan.
Programma Bouwen
Er is veel tijd geïnvesteerd in een goede invoering van de nieuwe woningwet. Er zijn dui-
delijke afspraken gemaakt over de werkprocessen ten aanzien van de vergunningverle-
ning.
De dienstverlening aan de burgers en ondernemers is verbeterd door de ingebruikname
van de Stadswinkel, waarin ook het loket Bouwen en het Bedrijvenloket participeert.
Het bedrijvenloket fungeert als frontoffice voor aanvraag van bouw- en reclamevergun-
ningen door bedrijven.
Bij de handhaving is prioriteit gelegd bij de controle van kamerverhuurbedrijven (pro-
ject "gerust op kamers") dat we samen met de brandweer uitvoeren.
Stadsrekening 2003 18
Programma Bouwen begroot Werkelijk Verschil
Lasten 5.820.580 5.716.755 -103.825 v
Baten 3.071.782 4.803.093 1.731.311 v
Saldo 2.748.798 913.662 -1.835.136 v
Door de onbekendheid van de nieuwe Woningwet zijn niet alle budgetten correct be-
groot. In 2004 zal dit gewijzigd worden. Het verwachte effect van de economische
recessie is uitgebleven, waardoor de legesinkomsten hoger uitvallen dan begroot. Uit-
komsten van de eventuele bezwaarprocedures kunnen nog van invloed zijn op de totale
bouwlegesinkomsten 2003. Hiervoor is nu een voorziening van 300.000 getroffen.
Programma Panden
Voor de wijk- en buurtcentra en sportvoorzieningen hebben we exploitatie-overzichten
per pand opgesteld. Voor de overige panden is dit gedaan bij grote financiële risico`s.
Door het consequent marktconform verhuren, is een concurrerende prijs/opbrengst-
verhouding dichterbij gekomen. Ook hebben we de huurincasso verbeterd. Op het ge-
bied van de brandveiligheid, de legionella en asbestrisico`s, hebben we een aantal pro-
jecten gestart.
Programma Panden begroot Werkelijk Verschil
Lasten 9.390.887 13.173.056 3.782.169 n
Baten 6.096.555 9.992.373 3.895.818 v
Saldo 3.294.332 3.180.683 -113.649 v
Het voordelig resultaat wordt verklaard door een bijdrage voor tekorten in de exploita-
tie van de noodlokalen Visveld en Geldersehof ad 233.000, hogere kapitaallasten voor
m.n. Visveld, Geldersehof en Arsenaal ad 150.000 en een nadeel door hogere belastin-
gen van 65.000.
Programma Sport
Ons sportbeleid heeft drie hoofdlijnen: sportstimulering, verenigingsondersteuning en
accommodatiebeleid.
Sportstimulering
Op 1 september 2003 zijn de eerste 2 sportieve scholen 'opgericht' i.c. de Meiboom en
de Aquamarijn. We hebben 5 jeugdparticipatie projecten geïnitieerd, waarbij zelfwerk-
zaamheid ons uitgangspunt was. Vanwege het ontbreken van initiatieven vanuit de 12+
jongeren zijn deze projecten in de loop van het jaar gestaakt. Wel is in samenwerking
met de Gelderse Sportfederatie en ouders in Leuvensbroek een pleintjesactiviteit ge-
start voor deze doelgroep.
Het project SpeelGOED is conform plan op 3 locaties gecontinueerd. 438 leden hebben
er ruim 13.000 keer gebruik van gemaakt Op basis van een evaluatie hebben we voorge-
steld om vanaf 2004 een koppeling te leggen met de activiteiten vanuit de OWS. Voor
leerlingen zijn de activiteiten GO4Action, Run4Action, van Straat naar Stadion en
Sport jij al? uitgevoerd. Aan deze projecten hebben ruim 8.000 kinderen deelgenomen.
Daarnaast zijn er twee meisjesteams vanuit een OWS doorgestroomd naar Quick 1888.
Stadsrekening 2003 19
Voor senioren is een Meer Bewegen voor Ouderen (MBvO) aanbod en een Sport voor
Ouderen (SvO) aanbod gerealiseerd. Ruim 1.100 ouderen hebben van dit aanbod gebruik
gemaakt.
We hebben voor topsportevenementen meerjarige afspraken voor het NK-Turnen, Nij-
megen Global Athletics en de Zevenheuvelenloop. Daarnaast vonden in 2003 het NK
Dammen, het NK Dressuur en het NK judo16- in Nijmegen plaats. Nijmegen werd ver-
rijkt met de Marikenloop.
2003 was een succesvol jaar voor de topsport in Nijmegen. Er waren individueel en in
teamverband vele successen. Zonder de anderen tekort te doen, sprak naast de succes-
sen van Hazenkamp en Eiffel Towers, de kwalificatie van NEC voor de UEFA-Cup het
meest tot de verbeelding.
verenigingsondersteuning
Naast de bestaande netwerken voor judo en basketball, is in 2003 met de turn- en gym-
nastiekvereniging de Hazenkamp een partnership overeengekomen. Met de Atletiek
Vereniging Nijmegen en de taekwondovereniging Yo Sin hebben voorbereidende ge-
sprekken plaatsgevonden. Bij 48 verenigingen is een maatwerktraject uitgevoerd. Vanaf
de zomer is Sportservice Nijmegen uitgebreid met een digitaal loket. Met de voetbal-
clubs in Nijmegen-West hebben we intensief overlegd over samenwerking.
accommodatiebeleid
Meerdere sportaccommodaties zijn kwalitatief verbeterd. De sporthal Horstacker is
aangepast voor breedtesport en onderwijs. Het kunstgrasveld voor vv Brakkenstein is
aangelegd. De Eendracht is geopend. De KU opende het Gymnasion. De veiligheid rond
Staddijk is vergroot. De plannen voor Trekvogels en Orion zijn uitgewerkt. Daarnaast
zijn we gestart met de vernieuwing van sporthal Hengstdal en is er voor Sportpark Vos-
senpels een uitvoeringsplan en inrichtingsplan opgesteld. Ook zijn we gestart met de
realisatie van het 1ste voorzieningenhart in Oosterhout en met de voorbereiding van het
2de voorzieningenhart in Visveld
In het proces om te komen tot een breedte- en topsporthal is in 2003 de Jan Massink-
hal benoemd als potentiële locatie. We hebben onderzoek gedaan naar het Programma
van Wensen van potentiële gebruikers (Eiffel Towers, ROC, gemeente).
Voor het Goffertbad heeft een verkenning plaatsgevonden naar de mogelijkheden voor
realisatie van een leisure-health-concept in combinatie met zwemmen. De combinatie
van bestaande voorziening met een commercieel aanbod bleek niet het voordeel op te
leveren dat vooraf was geraamd.
programma Sport begroot werkelijk Verschil
Lasten 12.552.095 13.490.219 938.124 n
Baten 2.070.804 3.046.297 975.493 v
Saldo 10.481.291 10.443.922 -37.369 v
Zowel aan de lasten en batenzijde waren afwijkingen. Door veranderingen binnen de
uitvoeringsorganisatie sportontwikkeling vonden niet alle activiteiten in 2003 plaats of
ze werden vertraagd uitgevoerd. Het gevolg hiervan was dat zowel lasten als baten met
rond de 80.000 achterbleven bij de begroting. Een andere ontwikkeling was dat het
subsidiebudget voor de Sportfondsen Nijmegen in 2003 met 237.000 is verhoogd
(Raadsbesluit). De exploitatie van de Buitensportaccommodaties is in 2003 afgesloten
met een voordelig resultaat van 264.000.
Stadsrekening 2003 20
1.4 Wijken, Recreatie en Spelen
Programma Wijkaanpak
Wij kiezen ervoor om in direct en persoonlijk contact tussen burgers en bestuurders
afspraken te maken voor aanpak van knelpunten en verbetering van de leefbaarheid. Dat
werkt alleen als een groot deel van de toezeggingen ook snel wordt nagekomen.
In 2003 heeft ons College maandelijks een wijkbezoek afgelegd. We hebben Groene-
woud bezocht, Hatertse Hei, Centrum, Aldenhof, Wolfskuil, Willemskwartier, Ackerwij-
ken, Malvert, Lent, Goffert en Galgenveld. Tijdens deze wijkbezoeken hebben we 918
toezeggingen gedaan. Ruim 85% hiervan is afgehandeld.
In 2003 hebben we de besteding van de budgetten voor budgethoudende bewonersor-
ganisaties geëvalueerd. We hebben criteria opgesteld en afspraken gemaakt met de
bewonersorganisaties over de inzet van dit budget en over hun werkwijze.
We zetten wijkmanagement in op het organiseren van samenhang en samenwerking op
wijkniveau en het verbeteren van de leefbaarheid in de wijken, samen met bewoners,
politie, woningbouwcorporaties, scholen en instellingen. We hebben in diverse wijken
voorzieningen ingericht, aan de verbetering van de woon- en leefomgeving kunnen bij-
dragen, door het inrichten van voorzieningen, de aanpak van overlastsituaties en het
creëren van betrokkenheid en participatie.
Verder sturen we nadrukkelijker op wijkgerichte samenhang in beleids- en uitvoerings-
programmering, onder meer door het maken van uitvoeringsplannen. In 2003 zijn de
wijkaanpakplannen Spoorbuurt, Waterkwartier, Kolping, Wolfskuil en Willemskwartier
vastgesteld en in uitvoering gebracht, waarvan de laatste twee parallel aan wijkvisies.
De geplande wijkaanpakplannen voor Dukenburg schuiven door naar 2004, na vaststelling
van het Masterplan Dukenburg.
Op buurt- of complexniveau hebben we enkele convenanten afgesloten of zijn we met
(vervolg)convenanten gestart. Een convenant is een samenwerkingsverband van bewo-
ners, gemeente, corporaties, politie en welzijnswerk. Hierin leggen we afspraken vast
over een integrale aanpak op korte termijn, met als doel om de leefbaarheid te vergro-
ten. We hebben convenanten voor de maisonnettecomplexen in Malvert, Meijhorst, Al-
denhof en Neerbosch Oost.
Voor Malvert proberen we via de overlegstructuur van het convenant te komen tot een
wijkbeheermaatschappij. Uitgangspunt daarbij is dat bewoners meer verantwoordelijk-
heden en bevoegdheden nemen en krijgen voor het inrichten, onderhouden en beheren
van hun woon- en leefomgeving.
programma Wijkaanpak begroot werkelijk verschil
lasten 8.528.305 8.707.418 179.113 n
baten 2.547.068 2.637.108 90.040 v
saldo 5.981.237 6.070.310 89.073 n
De hogere lasten op dit programma worden veroorzaakt door een toenemend beroep op
het nultarief door wijkverenigingen en andere bewonersgroepen. De hogere baten zijn
vooral het gevolg van niet begrote inkomsten in de Waalsprong.
Stadsrekening 2003 21
Programma Openbare ruimte
De tevredenheid van burgers over de schone stad, over de straatverlichting, de groen-
voorzieningen en de netheid van het centrum vertoont een stijgende tendens. Het oor-
deel over het onderhoud van wegen en fietspaden blijft hangen op het niveau van 2001.
In 2003 hebben wij vier wijkbeheerplannen gemaakt. De plannen zijn gemaakt in nauwe
samenwerking met bewoners. Ze geven voor het eerst een volledig overzicht van de
onderhoudsbehoeften, -inspanningen, bewonerswensen en consequenties van de ver-
schillende keuzen.
Het gereserveerde extra budget voor achterstallig onderhoud van 1,1 miljoen hebben
we in 2003 onder andere besteed aan een investeringsbudget om de overlast van boom-
wortels aan te pakken, aan de ontwikkeling van de wijkbeheersplannen en aan achter-
stallig onderhoud van diverse wegen.
Op Teersdijk hebben wij een geslaagde schoonmaakactie gehouden. Ons plan voor een
stedelijke onderhoudsploeg hebben wij niet gerealiseerd, doordat er geen wiw-krachten
meer beschikbaar zijn.
Onze verwachting dat het beroep op de bel-en-herstellijn door beter onderhoud af-
neemt, moeten we bijstellen. Door onze aandacht voor het onderhoud wordt onder an-
dere tijdens wijkbezoeken de bel-en-herstellijn gepromoot. Dit leidt tot extra tele-
foontjes.
Dankzij het extra budget voor Toezicht van 1 miljoen zijn er in de loop van 2003 20
toezichthouders bijgekomen. Hierdoor konden we een wijkteam oprichten, dat project-
gewijs ingezet wordt op verbetering van de leefbaarheid en op schoon, heel en veilig in
probleemwijken. Het wijkteam is samen met de politie gestart met een integrale aanpak.
Deze integrale aanpak was gezien het project in Hatert succesvol en wordt in 2004
voorgezet.
We hebben onze dienstverleningsovereenkomst met de DAR voor 2004 vernieuwd en
zijn er daarbij tevens in geslaagd een doelmatigheidsrendement te halen van 1%. Een
onconventionele aanpak van het zwerfvuil hebben wij in een plan van aanpak uitgewerkt.
Dit omvat de inschakeling van zwerfvuilteams, een proef met een andere wijze van gft-
inzameling in hoogbouw en het aanbieden van een andere betalingssystematiek voor het
ophalen van huisvuil in probleemwijken.
Komend jaar moeten de effecten van deze aanpak zichtbaar worden. Wij volgen dit van-
uit een nulmeting die is opgenomen in het plan van aanpak.
programma Openbare begroot werkelijk verschil
ruimte
lasten 30.138.225 28.173.883 -1.964.342 v
baten 4.412.308 3.090.272 -1.322.036 n
saldo 25.725.917 25.083.611 -642.306 v
Overschrijdingen zijn te zien op toezicht openbare ruimte, beheer openbaar groen, bel-
en-herstellijn en stadsbeheer. Daar staan forse meevallers tegenover bij de verwer-
kingskosten van afval. Dat neemt niet weg dat in de realisatie 2004 steviger gestuurd
zal worden op de productgroepen die nu een overschrijding laten zien. Door een betere
en realistischere begrotingsopbouw wordt dit mogelijk.
Stadsrekening 2003 22
Programma Recreatie en Spelen
De camping de Kwakkenberg is per 1 november opgeheven.
De regionale visie op openluchtrecreatie, "Recreatievisie Rijk van Nijmegen", is gereed
gekomen. De visie is ter beoordeling voorgelegd aan de betrokken gemeenteraden.
De aangekondigde visie op de openluchtrecreatie in de Waalsprong is niet tot stand
kunnen komen. In 2004 zal deze visie ontwikkeld worden.
Na de fusie tussen RNO en RGV HOLDING BV in 2002, is het beheer en onderhoud van
de 4 recreatieplassen en de recreatieve fietspaden ondergebracht bij de RGV.
De acties uit het uitvoeringsprogramma spelen 2003 hebben we uitgevoerd. Er zijn zes
nieuwe openbare speelplekken aangelegd en 34 speelplekken gerevitaliseerd. We hebben
11 speelplekken samengevoegd tot 5 speelplekken en 14 speelplekken ontmanteld. Wijk-
speeltuin Beetsplein is gerevitaliseerd.
Het totaal aantal bezoekers aan de wijkspeeltuinen bedroeg 122.866. Het aantal bezoe-
kers aan stedelijke speeltuinen 94.000. Dit jaar hebben we een analyse gemaakt van de
ontwikkelingen en resultaten van de stedelijke speeltuinen Leemkuil en Brakkefort. De
twee speeltuinen kampen tezamen met een rekeningstekort 190.000 euro. In vervolg
hierop zullen wij begin 2004 uw Raad een voorstel doen voor verbetervoorstellen.
Ook de wijkspeeltuinen kampen met grote exploitatietekorten. In 2003 is een begin
gemaakt met het formuleren van verbetervoorstellen, die we in 2004 voor besluitvor-
ming voorleggen.
programma Recreatie en begroot werkelijk verschil
spelen
lasten 2.374.435 2.471.553 97.118 n
baten 667.361 397.992 -269.369 n
saldo 1.707.074 2.073.561 366.487 n
Naast hogere kapitaallasten en hogere doorberekening van overhead heeft de afbouw
van Camping Kwakkenberg per saldo resteert nog een nadeel van 25.000,- opgeleverd.
Het nadelig resultaat op speelvoorzieningen komt eind 2003 uit op ruim 3 ton. Bij de
Wijkspeeltuinen en de Kinderboerderij ligt de oorzaak van het verlies in de te hoge
kosten voor het toezicht. Het verlies op de exploitatie van de Stedelijke Speeltuinen
vindt zijn oorzaak in de achterblijvende bezoekersaantallen in relatie tot het pakket
aan noodzakelijke exploitatiekosten.
Stadsrekening 2003 23
1.5 Verkeer, Milieu, Cultuur
Programma Mobiliteit
Van de drie grote Openbaar Vervoerprojecten die wij deze periode wilden realiseren is
het dynamisch verkeersmanagement op de Singels gereed en zijn de busroutes over de
Waalkade en door de Spoorkuil in gang gezet.
Wij hebben Novio overtuigd van het belang van een opvolger voor de knaakretour. Het
bedrijf heeft eind 2003 besloten om het KAN-kaartje definitief toe te voegen aan het
kaartassortiment. Nijmegen hoeft hieraan geen financiële bijdrage te leveren.
Onze visie op ketenmobiliteit hebben we vastgelegd in een notitie, die begin 2004 in
besluitvorming wordt gebracht. We hebben onderzocht hoeveel extra klemmen er in het
centrum nog bij moeten komen en in overleg met betrokkenen mogelijke locaties be-
noemd. Voor de situatie bij het station zoeken we nog naar oplossingen.
Onze visie op parkeren heeft ons College in een eerste concept besproken met de
raadscommissie Stadsontwikkeling. Het parkeerverwijzingsysteem is in 2003 opgele-
verd. Het gereguleerde gebied is verder uitgebreid met de Indische buurt en het twee-
de deel van Zwanenveld. De invoering moet nog worden geëffectueerd.
Afgelopen jaar hebben we het gebiedsparkeren ingevoerd. Na opmerkingen van vergun-
ninghouders en in overleg met bewoners en binnenstadsondernemers zijn de gebieden
kleiner geworden. Ook hebben wij het muntbetalen op straat weer ingevoerd. Daarmee
worden de negatieve effecten van het pasparkeren opgeheven.
Twee locaties voor nieuwe parkeergarages zijn onderzocht. Joris Ivensplein is afgevallen
en Nassausingel is in de wachtkamer gezet.
Steeds vaker constateren we problemen met hoge parkeerdruk in wijken.
Wij hebben gewerkt aan de oplossing van de grote infrastructurele problemen in onze
regio: de MER voor de nieuwe stadsbrug als onderdeel van de ontwikkeling van Koers
West is in gang gezet en wij praten mee over de MER A50/A73.
Wij zijn verder gegaan met de invoering van 30 km-zones, met fietsvriendelijke drem-
pels als uitgangspunt. Over de bereikbaarheid van de Waalsprong tijdens de bouwwerk-
zaamheden hebben we een convenant gesloten met het platform Waalsprong.
Het maken van een verkeersveiligheidsplan hebben wij door capaciteitsgebrek doorge-
schoven naar 2004.
programma Mobiliteit begroot werkelijk verschil
lasten 10.415.843 10.589.589 173.746 n
baten 10.350.870 10.126.102 -224.768 n
saldo 64.973 463.487 398.514 n
Significante overschrijdingen doen zich voor op verkeersbeleid, fietsparkeren en ver-
keersvoorzieningen. Onderschrijdingen zijn te zien op openbaar vervoer.
De overschrijdingen van verkeersbeleid zijn het gevolg van onvoldoende capaciteit voor
verkeersadvies, waarvoor ingehuurd wordt. De overschrijding van fietsparkeren is gele-
gen in de niet in de begroting voorziene kosten van toezicht op de gratis fietsenstallin-
gen, door het wegvallen van de mogelijkheid om ID banen in te zetten. De overschrijding
Stadsrekening 2003 24
op verkeersvoorzieningen is gelegen in niet voorzien onderhoud dat uit veiligheidsoog-
punt onvermijdelijk was.
De onderschrijding openbaar vervoer is vrijwel geheel te verklaren uit onderuitputting
kapitaallasten.
Programma Bovengrondse Infrastructuur
Het investeringsprogramma fietsinfrastructuur voor de komende jaren is in uw Raad
vastgesteld. De snelfietsroute naar Wijchen is ontworpen en besproken met belangheb-
benden. Ook voor het fietspad langs de Staddijk hebben we een ontwerp gemaakt.
De black spots Traianusplein en Graafseweg hebben we aangepakt door een aanpassing
van de verkeersregelinstallaties. De plannen voor de aanpak van de Nieuwe Nonnendaal-
seweg hebben we met de bewoners besproken.
Grote onderhouds- en vervangingsinvesteringen hebben we afgelopen jaar gepleegd
door vervanging van de verkeersregelinstallaties op de Singels en de reconstructie van
delen van de Weurtseweg. Op de Berg en Dalseweg is geluidsreducerend asfalt aange-
bracht. De overlast door verkeersgeluid is voor omwonenden aanzienlijk afgenomen en
de wegen kunnen er weer jaren tegen. De extra kosten hebben we gedekt binnen het
programma door inzet van restkredieten en herprioritering.
Afgelopen jaar hebben we plannen ontwikkeld voor het opknappen van het Kronenbur-
gerpark. Voor het Goffertpark hebben we een beheer- en zoneringsplan gemaakt, dat
we in 2004 ter besluitvorming aan uw Raad zullen voorleggen. Om de nieuwe flora en
faunawet in onze gemeentelijke aanpak te verwerken hebben wij ons beleid op gebied
van biodiversiteit beschreven.
In het kader van 'Groen in en om de Stad' hebben wij bijgedragen aan de planvorming
van regionale park De Woerdt. In de kadernota Verkoop openbare ruimte hebben wij
ons beleid vastgelegd voor de verkoop van reststroken aan burgers. Tevens hebben wij
de hoofdgroenstructuur in Dukenburg en Lindenholt in beeld gebracht. Dit plan gaat in
2004 naar uw Raad.
programma Bovengrondse begroot werkelijk verschil
infrastructuur
lasten 11.755.603 11.460.806 -294.797 v
baten 866.150 747.550 -118.600 n
saldo 10.889.453 10.713.256 -176.197 v
Het overschot op dit programma komt vooral door onderuitputting kapitaallasten. Op-
vallende meevallers zijn wegen, straten, pleinen en openbare verlichting, verkeersre-
gelinstallaties. Op bruggen, tunnels, viaducten viel een tegenvaller te noteren. Het bruto
overschot is aangewend voor afdekking van bedrijfskostenresultaten bij DGG en DSB.
Programma Leefomgevingskwaliteit
In 2003 is het overleg met de milieubeweging vlotgetrokken. Het jaar stond in het te-
ken van een open dialoog met bewonersgroepen, milieubeweging, provincie en betrokken
bedrijven, vooral over de vergunningen in Nijmegen-West. Mede hierdoor is het aantal
ingestelde beroepsprocedures verminderd.
In 2003 zijn het actieprogramma Nijmeegs Milieubeleidsplan en het Uitvoeringspro-
gramma Milieustimuleringsfonds in één Uitvoeringsprogramma opgegaan. Over de uit-
Stadsrekening 2003 25
voering van het programma 2003 brengen we apart verslag uit. Daarin zitten het plan
van aanpak luchtkwaliteit, de nieuwe aanpak van geluidsoverlast en de veiligheidsaspec-
ten van het vervoer van gevaarlijke stoffen.
Wij hebben in 2003 sterk ingezet op een kwaliteitsslag van zowel de vergunningverle-
ning als de handhaving. Met het plan van aanpak vergunningen hebben we in 2006 een
adequaat vergunningenbestand. Het plan van aanpak handhaving is goedgekeurd door de
provincie, waarmee we op schema liggen om te voldoen aan de landelijke kwaliteitscrite-
ria per 1-1-2005. Ook hebben we voor de eerste keer de door uw Raad vastgestelde
controlefrequentie gehaald.
Nijmegen-West/Weurt is pilot voor het gebiedsgericht milieubeleid in het Gelders Mi-
lieuplan III. Bestuurlijk wordt de inhoud van de leefomgevingskwaliteit voor dit gebied
kortgesloten tussen de drie milieuportefeuillehouders van Nijmegen, Beuningen en de
Provincie. De maatschappelijke afweging vindt plaats in een stolpcomité i.o. met be-
drijfsleven, milieu- en bewonersorganisaties en de drie overheden.
programma Leefomge- begroot werkelijk verschil
vingskwaliteit
lasten 4.981.359 4.868.698 -112.661 v
baten 840.250 732.330 -107.920 n
saldo 4.141.109 4.136.368 -4.741 v
In dit programma is de bijdrage uit de algemene middelen per saldo ongeveer gelijk aan
het begrote saldo. Dat is het resultaat van een serie kleinere voordelen en nadelen, die
nauwelijks of geen structurele effecten hebben.
Het structurele tekort op productgroep Geluid is in 2003 opgelost via een eenmalige
meevaller. In 2004 zal verder gezocht worden naar dekking, onder andere door het
rendabel maken van de advies-uren voor bouwvergunningen.
Programma Duurzaamheid
Ons duurzaamheidsbeleid is eveneens weergeven in het Uitvoeringsprogramma Nijmeegs
Milieubeleid, waarover uw Raad uitgebreid separaat wordt gerapporteerd.
De uitvoering en de coördinatie van wettelijke taken zorgen voor een volwaardige in-
breng van duurzaamheid in milieugerelateerde beleidsvelden als Ruimtelijke Ordening,
Bouwen en Wonen, Mobiliteit en Economische Bedrijvigheid. Zo is in 2003 100% van de
stedelijke ontwikkelingsplannen voorzien van een integraal milieuadvies.
Op basis van de luchtrapportage 2002 hebben we het uitvoeringsplan verbetering
luchtkwaliteit opgesteld. Dit plan kiest nadrukkelijk voor verduurzaming van onze mobi-
liteit als enige oplossing om mobiliteit en schone lucht te verenigen.
Goed voorbeeld doet goed volgen: De gemeentelijke energievoorziening bestond in 2003
voor 100% uit groene stroom. Verder hebben we tal van energiebesparende maatregelen
doorgevoerd in Elckerlijc en in de verbouwingsplannen van het Stadhuis.
Zoals aangekondigd in het Collegeakkoord willen we huishoudens met lage inkomens van
milieu- en energiebesparende adviezen voorzien. Voor dit plan hebben we in 2003 subsi-
die van VROM gekregen.
Stadsrekening 2003 26
programma Duurzaamheid begroot werkelijk verschil
lasten 2.247.008 1.222.853 -1.024.155 v
baten 1.452.627 687.331 -765.296 n
saldo 794.381 535.522 -258.859 v
Naast enkele astructurele over- en onderschrijdingen is het positieve resultaat op dit
programma vooral te danken aan structurele ingrepen, als bijdrage in de taakafstoting
3,5 miljoen, zoals het verhogen van het aantal rendabele uren.
Programma Integraal waterbeheer
In oktober 2003 hebben wij met het waterschap Rivierenland en Rijkswaterstaat af-
spraken gemaakt over het verminderen van de riooloverstorten op de Waal en vanuit
Hatert op het regionale watersysteem. Ook over de chemische en ecologische water-
kwaliteit van de watergangen in Dukenburg en Lindenholt zijn afspraken gemaakt.
Door de te bouwen extra zandfiltratie op de zuiveringsinstallatie Weurt krijgen wij tot
ná 2010 de tijd om in het grootste deel van de stad onze afkoppeldoelstellingen te rea-
liseren. In Hatert is de termijn daarvoor verlengd van 2006 naar 2010. Bij de milieu-
maatregelen aan de riolering heeft het accent gelegen op de afronding van werken uit
2002 en het voorbereiden van werken, waarvan de uitvoering in het najaar 2003 en het
voorjaar 2004 wordt gestart. Veel tijd en geld is weer besteed aan het calamiteitenon-
derhoud.
programma Integraal wa- begroot werkelijk verschil
terbeheer
lasten 9.602.855 11.408.466 1.805.611 n
baten 2.468.389 3.507.335 1.038.946 v
saldo 7.134.466 7.901.131 766.665 n
Het nadelig saldo op dit programma wordt vooral veroorzaakt door een post van
740.000 inzake vervuiling Ambachtsweg. Er is inmiddels een uitspraak van de rechter
dat de vervuiler niet behoeft te betalen en de kosten t.l.v. de gemeente blijven. Hoewel
de gemeente het hier niet mee eens is en verdere stappen overweegt, is het uit het
voorzichtigheidsprincipe noodzakelijk een voorziening voor dat bedrag te vormen. Voor
het overige zullen met het in werking treden van het Gemeentelijk Rioleringsplan 2005-
2009 begroting en uitgaven beter met elkaar in evenwicht worden gebracht.
Programma Kunst en Cultuur
In het voorjaar 2003 zijn de resultaten gepubliceerd van de publieksonderzoeken bij de
zes grote podia. De tevredenheid van de bezoekers over het programma-aanbod was
relatief groot. Lux blijkt een centrale plaats in te nemen in het podiumaanbod. De deel-
name en het bezoek aan culturele instellingen in Nijmegen zijn hoog, de tevredenheid
over het aanbod is groot.
De rijksbezuiniging op gesubsidieerde arbeid heeft gevolgen voor alle instellingen die
deel uit maken van de culturele infrastructuur. Vooral bij Lux, Doornroosje en Steiger-
theater bestaat een groot deel van het personeelsbestand uit gesubsidieerde arbeids-
plaatsen. De opgedragen bezuiniging voor 2003 is ook bij deze instellingen gerealiseerd,
maar er is geen sprake van een structureel gezonde exploitatie.
Stadsrekening 2003 27
Wij hebben besloten een kadernotitie te maken voor de zes Nijmeegse podia met een
meerjarig budgetcontract met de gemeente: Lux, Steigertheater, Doornroosje, Linden-
berg en de Keizer Karel Podia. Die notitie moet leiden tot besluitvorming over het Nij-
meegse podiumprofiel, waarna we een vertaling naar de betrokken instellingen kunnen
maken.
In mei 2003 heeft uw Raad besloten de subsidie aan Doornroosje te verhogen en nader
onderzoek te verrichten naar het programma-aanbod, de organisatie, de huisvestings-
mogelijkheden en de exploitatie van Doornroosje. De opdracht tot dit onderzoek is eind
2003 verstrekt.
Midden 2003 hebben wij opdracht gegeven de mogelijkheden te onderzoeken van her-
ontwikkeling van de locatie aan de Ridderstraat en mogelijke huisvesting van het cen-
trum Lindenberg elders in het stadscentrum. De resultaten van dit onderzoek komen in
mei 2004 beschikbaar.
Op verzoek van Steigertheater en Lindenberg hebben we in de tweede helft van 2003
onderzoek gedaan naar tijdelijke huisvesting van Steigertheater in gebouw Lindenberg.
We hebben eind 2003 besloten daaraan geen medewerking te verlenen.
Ondanks de hoge bezoekersaantallen en het succes van Lux als art-house kon de instel-
ling niet komen tot een positief exploitatiesaldo. De stadsmonitor 2003 toont wel aan
dat Lux zorgt voor een positieve waardering voor het stadscentrum door bezoekers.
In 2003 hebben we samen met de beide provincies en de grote steden in Oost-
Nederland gewerkt aan het cultuurprofiel van Oost-Nederland. Een belangrijk doel was
te bewerkstelligen dat jeugdtheater Kwatta, vanaf 2005 subsidie van de Rijksoverheid
krijgt.
In 2003 heeft uw Raad de budgetsubsidie 2003 - 2006 voor de Openbare Bibliotheek
Nijmegen vastgesteld. De budgetsubsidiebeschikking is gebaseerd op de huidige sprei-
ding van de bibliotheekvoorziening. We zijn wel begonnen met de voorbereiding voor een
voorstel over een spreidingsplan van het bibliotheekwerk en een pilot in Neerbosch-Oost.
Tevens is besloten een werkgroep van gemeente en bibliotheek onderzoek te laten ver-
richten naar de automatiseringsplanning bij de bibliotheek.
In 2003 hebben we dertien culturele activiteiten in de disciplines kamermuziek, eigen-
tijdse muziek en theater gesubsidieerd. Met behulp van subsidies en facilitaire onder-
steuning wordt een divers aanbod van culturele evenementen gestimuleerd, die zijn op-
genomen in de evenementennota 2001-2004. Ook hebben we 35 projecten gesubsidieerd
in het kader van het actieprogramma Cultuurbereik en "Cultuur en School", wat leidde
tot een positief oordeel van de landelijke visitatiecommissie. De Lindenberg bood in het
schooljaar 2003 - 2004 een aanbod aan op negen open wijkscholen.
De omvorming van de commissie Beeldende kunst kreeg in 2003 zijn beslag. De nieuwe
structuur is een landelijk uniek voorbeeld wat betreft de relatie met de commissie
Beeldkwaliteit.
Binnen het Actieprogramma Cultuurbereik 2001-2004 kwamen zes projecten tot stand
en kregen drie kunstenaarsinitiatieven (ExpoPlu, Extrapool en Beam) subsidie voor kunst
in de openbare ruimte of op locaties waar een nieuw publiek werd aangesproken.
Uw Raad stelde de notitie "Ateliers en broedplaatsen" vast en nam een besluit over de
Grote Broek. De culturele bestemming van de Kraayenhoff hebben we verder uitge-
Stadsrekening 2003 28
werkt. Het concept voor de culturele invulling van de Dobbelman heeft gestalte gekre-
gen. Bij Kraayenhoff en Dobbelman wordt geen beslag gedaan op broedplaatsgelden.
programma Kunst en cul- begroot werkelijk verschil
tuur
lasten 16.406.716 16.620.583 213.867 n
baten 724.448 875.082 150.634 v
saldo 15.682.268 15.745.501 63.233 n
De hogere lasten op dit programma worden uiteindelijk vooral veroorzaakt door de ge-
deeltelijke leegstand van gebouw "De Lindenberg". Lagere kapitaallasten door het uit-
blijven van de nieuwbouw Doornroosje compenseren hogere kapitaallasten voor Broed-
plaatsen, die weer mede veroorzaakt worden door het raadsbesluit om daaruit extra
subsidie voor Doornroosje te betalen.
De hogere baten zijn te danken aan bijdragen voor de 1%-regeling, die direct afgestort
worden in de daarvoor bestemde reserve en dus op het saldo geen invloed hebben.
Stadsrekening 2003 29
1.6 Onderwijs, Zorg en Grotestedenbeleid
Programma Onderwijs
De bestrijding van voortijdig schoolverlaten houdt hoge prioriteit. Om de beleidseffec-
ten goed in beeld te krijgen zetten we samen met het onderwijsveld in op verfijning en
intensivering van de monitorfunctie. Dat heeft in 2003 tot verbetering van de leerlin-
genadministratie en RMC-registratie geleid.
Als één van de instrumenten in het tegengaan van voortijdig schoolverlaten is in 2003
de aanjaagfunctie vmbo-mbo gerealiseerd, met het doel dat risicoleerlingen niet meer
tussen de wal en het schip terechtkomen in de overgang van vmbo naar mbo. Ter voor-
koming van jeugdwerkloosheid hebben we de samenwerking versterkt tussen onderwijs-
instellingen, RMC, CWI en Sociale Zaken ten behoeve van voortijdig schoolverlaters.
In 2002 en 2003 is het schooluitvalpercentage 5% op basis van de bijgestelde nulme-
ting in 2002. Ons College heeft als bijgestelde ambitie geformuleerd om de uitval met
1,2% te verminderen, tot 3,8 % in 2006.
Van de 28 miljoen voor onderwijshuisvesting in de periode 2003-2006 hebben we nu
19,4 beschikbaar gesteld aan schoolbesturen. Bij raadsbesluit van december 2002 is
in het IHP 2003 4,8 miljoen beschikbaar gesteld, nadat eerder al 7 miljoen was toe-
gekend. In december 2003 is 7,6 miljoen beschikbaar gekomen via het IHP 2004,
waarbij het budget voor 2005 reeds is aangesproken.
Het onafhankelijk onderzoeksrapport naar de onderwijshuisvesting in Nijmegen, dat in
een gezamenlijke opdracht van gemeente en schoolbesturen tot stand is gekomen, is op
9 februari 2004 verschenen.
Onderzoek, eind oktober 2003, naar een overschrijding op het budget leerlingenvervoer
heeft nog geen duidelijk herkenbare ontwikkelingen opgeleverd. De wijzigingen in het
speciaal onderwijs (verscherpte toelating, WEC, stagevervoer) zijn daarvoor nog te
recent. De minister van OCenW heeft inmiddels afwijzend gereageerd op een gezamen-
lijk pleidooi van de gemeenten Nijmegen, Beuningen en Wijchen om ophoging van de
rijksbijdrage.
Onderhandelingen met NOVIO over het vervoerstarief bij incidenteel vervoer zijn zo-
juist voorlopig afgerond en hebben tot een bescheiden tariefsverlaging geleid
( 10.000,= per jaar). In mei 2004 zal ons college een besluit nemen over een mogelijke
aanpassing van de verordening Leerlingenvervoer, om de kosten terug te dringen, en het
al dan niet verlengen van het vervoerscontract met NOVIO.
In de zomernota 2003 meldden wij een toename van de verzekeringspremie voor
schoolgebouwen. Dit resulteerde in een tekort op de begroting van circa 3 ton. Indien
de VO-gebouwen voldoen aan de beveiligingseisen van de verzekeraars zal de premie
vanaf 2004/2005 door de verzekeraars worden verlaagd. Hierdoor zal het tekort op de
begroting worden teruggebracht. Echter, autonome premiestijgingen zullen zich blijven
voordoen.
We hebben nu 12 Nijmeegse openwijkscholen, waarbij in totaal 14 basisscholen betrok-
ken zijn, in de wijken Waterkwartier, Koninginnebuurt, Wolfskuil, Heseveld, Willems-
kwartier, Hatert, Neerbosch-Oost, Meijhorst, Aldenhof, Tolhuis, Zwanenveld en
Zellersacker. In de lopende collegeperiode zullen er geen nieuwe open wijk scholen bij
Stadsrekening 2003 30
komen. In 2003 is van 9 openwijkscholen de verbouwingen afgerond. Voor Willemskwar-
tier en Zwanenveld worden haalbaarheidsonderzoeken voor nieuwbouw verricht.
Met ingang van schooljaar 2003-2004 hebben we voor het eerst vraaggestuurde bud-
getten voor openwijkschoollocaties beschikbaar gesteld. Deze middelen hebben tot doel
het aanbod aan activiteiten uit te breiden, doordat locaties zelf kunnen gaan inkopen.
De meeste locaties kiezen voor het extra inkopen van cultuur- en sportactiviteiten.
programma Onderwijs begroot werkelijk verschil
lasten 22.466.960 20.319.137 -2.147.823 v
baten 5.955.024 5.808.754 -146.270 n
saldo 16.511.936 14.510.383 -2.001.553 v
Het voordeel op dit programma wordt vooral gevoed door een onderuitputting op de
kapitaallasten onderwijshuisvesting en een ophoging van de stelpost IHP, die samen-
hangt met de wens van uw Raad om onderwijshuisvestingsmiddelen te oormerken.
Programma Volwasseneneducatie
In 2003 zijn er bijna 1400 mensen bereikt met educatieve activiteiten, waarvan 13%
voor sociale redzaamheid, 20% voor educatieve of professionele redzaamheid, en 67%
voor Nederlands als Tweede taal. Het totale bereik ligt ruim 30% lager dan in de begro-
ting was geraamd, Voor de helft komt dat door de moeilijke bereikbaarheid van de
doelgroep zeer laag opgeleiden en analfabeten. De andere helft vloeit voort uit ons be-
leid om het avondonderwijs meer te richten op het halen van een startkwalificatie.
De wachtlijst NT2 is in 2003 afgenomen van 130 naar 72 mensen. In 2003 hebben we
de inkoop van educatie beter afgestemd op de behoefte van Nijmeegse inwoners, vooral
voor educatie in de wijken. Openwijkscholen zijn exclusief benaderd om de educatieve
vraag te benoemen.
Evaluatie van de Raamovereenkomst 2000-2003 met het ROC vindt plaats in de eerste
helft van 2004.
In 2003 hebben we in het kader van de Verbeteragenda Inburgering actief ingezet op
het verbeteren van condities en randvoorwaarden voor een succesvolle afronding van
het inburgeringstraject voor nieuw- en oudkomers. In dat kader hebben we meer strin-
gente afspraken gemaakt met het ROC over verzuim en uitval. Daarnaast zijn er afspra-
ken gemaakt met diverse partijen betreffende realisatie van trajectbegeleiding voor
deelnemers NT2. Er zijn tevens afspraken gemaakt om het aanbod kinderopvang beter
af te stemmen op de vraag van NT2 deelnemers.
programma Volwassenen- begroot werkelijk verschil
educatie
lasten 6.105.945 5.670.239 -435.706 v
baten 6.030.654 5.562.862 -467.792 n
saldo 75.291 107.377 32.086 n
De lagere lasten en baten komen vooral door de verlate start van het oudkomerspro-
gramma 2001-2003. Met toestemming van het ministerie maken we het programma af in
2004. De resterende middelen worden overgeheveld naar 2004.
Stadsrekening 2003 31
Het nadelig saldo wordt veroorzaakt door een foutieve verwerking van de afrekening
voor de rijkssubsidie reguliere educatie 2001.
Programma Samenlevingsopbouw
Participatie van burgers in onze samenleving op wijk en buurtniveau wordt onder meer
mogelijk door een fijnmazig netwerk van buurt- en wijkaccommodaties, sportvoorzienin-
gen en voorzieningen voor zorg en ontmoeting. Eind 2002 dreigde het bezoek aan
wijkaccommodaties drastisch terug te lopen door het rookverbod. In 2003 zijn de be-
zoekersaantallen weer op het peil van 2002, ongeveer 1.000.000 bezoekersbewegingen,
door het aanbrengen van rookvrije ruimten in wijk en sportaccommodaties.
Met succes zijn voorts in 2003 jongerenactiviteiten in wijkcentrum de Ark en wijkcen-
trum Hatert ondergebracht. Het multifunctionele gebruik van wijkaccommodaties be-
vorderen we door het maximaliseren van het gebruik binnen primair de beleidsvelden
welzijn, ouderenzorg, sport, cultuur en ontmoeting. Het gebruik voor nultarief op cou-
rante uren (namiddag en avond) is hoog. Daar waar mogelijk wordt, naast de activiteiten
- (beheer) commissies, gebruik gemaakt van vrijwilligers.
De voorbereiden voor nieuwe budgetafspraken met Tandem zijn zeer intens geweest. In
tijd gemeten heeft het langer geduurd dan geraamd, onder meer omdat we als gemeen-
te moesten leren een goed bestek te formuleren.
In het bestek zijn onder meer jongeren, opvoedingsondersteuning, bewonersondersteu-
ning en allochtone groepen onderscheiden Hier is de inzet veelal tijdelijk om vrijwilli-
gers uiteindelijk tot zelfstandigheid te leiden. Tijdens een aantal Collegebezoeken zijn
in 2003 met bewoners, instellingen en belangstellende bij wijze van afsluiting van het
bezoek discussies gevoerd over meerdere onderwerpen. Op die manier is ook aandacht
besteed aan het thema van normen en waarden.
programma Samenlevings- begroot werkelijk verschil
opbouw
lasten 4.879.995 4.835.242 -44.753 v
baten 1.096.164 926.711 -169.453 n
saldo 3.783.831 3.908.531 124.700 n
Uw Raad besloot een bezuiniging van 116.000 op Tandem pas in 2005 op te leggen,
terwijl die al in 2003 was ingeboekt. Door de late openbare aanbesteding ontstond een
nadeel op sociale activering en zorg, vanwege een verplichting aan Tandem over 2003.
Met wat kleinere plussen en minnen heeft dat geleid tot het uiteindelijke nadeel op dit
programma.
Programma Integraal jeugdbeleid
In 2003 is het project School en Hulp op het hele primair en voortgezet onderwijs in
Nijmegen geïmplementeerd. Met ingang van september 2003 is voor alle scholen
schoolmaatschappelijk werk beschikbaar en is er een multidisciplinair School en Hulp
Team, met deelname van Bureau Jeugdzorg, operationeel voor diagnostiek en toeleiding
naar hulpverlening.
Na aanloopperikelen in 2002 is in 2003 het plan voor Opvoedingsondersteuning en Ont-
wikkelingsstimulering in uitvoering genomen. Belangrijk onderdeel hiervan is het project
"signalering en verwijzing 0-4 jarigen" dat we in 2003 samen met KION, GGD/JGZ,
NIM en Bureau Jeugdzorg hebben voorbereid en dat in 2004 met een pilot in Duken-
Stadsrekening 2003 32
burg en Lindenholt van start gaat. De pilot moet ertoe leiden dat iedere 0-4-jarige in
Dukenburg en Lindenholt met mogelijke problemen in opvoeding of ontwikkeling gesig-
naleerd wordt en dat er een passend hulp- of ondersteuningsaanbod voor kind en ouders
wordt aangereikt.
In 2003 is uitbreiding van jeugdparticipatie gerealiseerd. JongerenAanzet heeft de
gemeente gevraagd en ongevraagd geadviseerd over o.a. de Jeugdmonitor 2003, fiet-
senstallingen en over diverse sport- en ontmoetingsplekken in de stad.
Voor directe jeugdparticipatie in de eigen woon- en leefomgeving waren, met begelei-
ding van SOM Onderwijs- en Milieuprojecten, 24 projecten in uitvoering, waarin op
jaarbasis circa 1.000 kinderen en jongeren in een diversiteit van wijken en scholen met
hun eigen leef- en woonomgeving aan het werk waren.
In 2003 is het beschikbare budget van 100.000 voor flexibele jeugdopvang geheel
ingezet voor medebekostiging inzet jongerencentrum De Boerderij, jongerenwerk Tol-
huis/Teersdijk, jongerenvoorziening Chill Out in Hatert en jongerenvoorziening Juke-
box in Neerbosch Oost.
programma Integraal begroot werkelijk verschil
jeugdbeleid
lasten 1.642.244 1.500.372 -141.872 v
baten 604.791 604.791
saldo 1.037.453 895.581 -141.872 v
De lagere lasten kunnen we verklaren uit vertraagde investeringen in jongerenvoorzie-
ningen en vertraging in de uitvoering van School en Hulp in het Voortgezet Onderwijs.
Programma Kinderopvang
In 2003 is de subsidieregeling voor kinderopvang conform de afspraken door het be-
middelingsbureau CMK uitgevoerd. Wat betreft het peuterspeelzaalwerk zit het bereik
op het afgesproken niveau. De ouderbijdragen zijn in 2003 voor de hogere inkomens
verhoogd. Verder hebben we in 2003 voor het laatste jaar investeringssubsidies be-
schikbaar gesteld voor de uitbreiding van het aantal kinderopvangplaatsen met 217.
De Wet Kinderopvang Basisvoorziening is met een jaar uitgesteld tot 1 januari 2005. De
voorbereidingen hierop zullen plaatsvinden in 2004.
programma Kinderopvang begroot werkelijk verschil
lasten 7.080.767 7.443.783 363.016 n
baten 2.078.143 2.328.925 250.782 v
saldo 5.002.624 5.114.858 112.234 n
Aan de lastenkant wordt een correctie zichtbaar van 2,4 ton voor kinderopvang Nieuw-
komers, waarvoor aan de batenkant al een raming was opgenomen. Het resterende na-
deel op dit programma ontstaat vooral door de hogere subsidie voor peuterspeelzaal-
werk ten gevolge van indexering.
Programma Openbare Gezondheidszorg
Het grootste deel van de uitgaven binnen het programma Openbare gezondheidszorg
gaat naar de Jeugdgezondheidszorg. In 2002 is de 0-4 jarigenzorg over gegaan van de
Thuiszorg naar de GGD. Deze voert nu de 0-19 jarigenzorg integraal uit. In 2003 is
Stadsrekening 2003 33
deze samenvoeging verder uitgewerkt. Sinds 2003 ontvangen we van het rijk een bij-
drage voor het uniforme deel van het basistakenpakket, ter aanvulling op de gelden die
al in het gemeentefonds zaten voor de JGZ 4-19 jaar.
In 2003 hebben we een begin gemaakt met de nota Lokaal Gezondheidsbeleid. We stre-
ven ernaar om de conceptnota in juni 2004 ter besluitvorming voor te leggen aan de
gemeenteraad. Centrale thema's in de nota zijn vraagsturing, wijkgericht werken, de
gemeentelijke regiefunctie en preventie. Daarbinnen wordt aandacht besteed aan on-
derwerpen als sociaal-economische gezondheidsverschillen en de bereikbaarheid van
gezondheidsvoorzieningen.
Bureau Rijnconsult heeft in 2003 onderzoek gedaan naar de stand van zaken in het Nij-
meegse dierenwelzijnsbeleid. Dit advies vormt de basis voor een structurele invulling
van dit beleidsterrein. In de loop van 2004 zullen hiervoor voorstellen geformuleerd
worden.
Er is een offerte gevraagd aan het Universitair Medisch Centrum, om analyses uit te
voeren op de kankerincidentiecijfers in Nijmegen West en Weurt. Deze analyses kunnen
binnenkort worden uitgevoerd.
programma Openbare ge- begroot werkelijk verschil
zondheidszorg
lasten 4.328.382 4.655.329 326.947 n
baten 1.650.407 1.830.437 180.030 v
saldo 2.677.975 2.824.892 146.917 n
Ten opzichte van de begroting is er op rekeningsbasis een nadeel ontstaan van bijna
147 mille. Dit nadeel kan worden verklaard door een voordeel van zo'n 50 mille,
doordat er minder subsidies zijn uitbetaald voor aids-preventie, inloopspreekuur en
prostitutie. Daartegenover staat een nadeel van 2 ton door een voorlopig nadelig jaar-
rekeningresultaat van de GGD. Oorzaak van deze overschrijding is gelegen in een hogere
personele inzet. Inmiddels heeft de GGD een plan van aanpak opgesteld om de financiële
situatie te herstellen.
Programma Maatschappelijke zorg en dienstverlening
Nijmegen heeft als centrumgemeente voor de verslavingszorg de `Nota Verslavingsbe-
leid Zuid-Gelderland ' opgesteld, in overleg met de regiogemeenten. In juli 2003 heeft
uw Raad zich uitgesproken voor inzet op de speerpunten preventie, alcoholmatiging en
jeugd. Deze aandachtspunten werken we uit in een budgetovereenkomst met de Grift,
Gelders Centrum voor Verslavingszorg. Met het opstellen van die budgetovereenkomst
zijn we in 2003 begonnen. In 2004 kan hierover een besluit worden genomen.
Het jaar 2003 heeft in het teken gestaan van de realisatie van een aantal samenhan-
gende voorzieningen voor dak- en thuislozen in de binnenstad. Met de opening van het
multifunctioneel opvangcentrum (MFC) in maart 2004 realiseren we een 24-uurs voor-
ziening voor verslaafde dak- en thuislozen, waarin dagopvang, nachtopvang en een ge-
bruikersruimte zijn opgenomen. Het ketenmanagement dat op 1 februari 2003 van start
is gegaan, regelt de sluitende zorg aan dak- en thuislozen.
Stadsrekening 2003 34
Voor het Sociaal Pension, een voorziening voor daklozen met een dubbele problematiek,
hebben we locatiecriteria opgesteld. Naar verwachting zal het Sociaal Pension in 2005
worden gerealiseerd.
Het aantal opvangplaatsen voor dak- en thuisloze jongeren in Nijmegen e.o. is in samen-
werking met de Provincie Gelderland uitgebreid. In 2003 zijn we tevens gestart met
het project voor een sluitende aanpak ter bestrijding en voorkoming van zwerfgedrag
van dak- en thuisloze jongeren. Als nadrukkelijke voorwaarde is genoemd de betrokken-
heid van de doelgroep bij het project dat in september 2004 wordt afgerond.
In 2003 is een budgetovereenkomst met de NIM tot stand gekomen. Dit past in het
streven om zakelijker met gesubsidieerde instellingen om te gaan. De Raad zal de
meerjarenovereenkomst in het voorjaar 2004 behandelen.
programma Maatschappe- begroot werkelijk verschil
lijke zorg en dienstverle-
ning
lasten 13.414.278 12.575.632 -838.646 v
baten 8.227.186 7.424.484 -802.702 n
saldo 5.187.092 5.151.148 -35.944 v
Programma Ouderen en mensen met een functiebeperking
In diverse wijken in Nijmegen zijn ontwikkelingen in gang gezet om te voldoen aan het
gewenste kwaliteitsniveau voor wonen, welzijn en zorg voor ouderen en mensen met een
functiebeperking. Op basis van te verwachte behoefte aan bepaalde soorten woningen
sturen we op het realiseren van aangepaste woningen geschikt voor de doelgroepen.
Uitgangspunt hierbij zijn geweest de landelijk vastgestelde Planologische Kengetallen.
Voorts zijn we bezig om een dekkend netwerk van wijkservicepunten en steunpunten te
realiseren over de gehele stad. Zo zijn in Dukenburg vanuit het concept `woonservicege-
bieden' samen met de zorgaanbieders en de woningcorporaties geschikte locaties be-
paald voor het inrichten van servicepunten met de bijbehorende woonprogramma's.
Over de organisatie van de zorg en het welzijn in de Waalsprong bestaat overeenstem-
ming bij aanbieders om te komen tot één `werkorganisatie' die zorg(producten) en wel-
zijn(sproducten) gaat leveren in het Waalspronggebied. Het gaat onder meer om Thuis-
zorg, instellingen voor verpleeg- en verzorgingshuiszorg, instellingen voor lichamelijk en
verstandelijk gehandicapten en voor begeleid wonen voor GGZ-cliënten alsmede wel-
zijnsorganisaties.
Voor de informatie- en ondersteuningsfunctie van ouderen en mensen met een functie-
beperking is in 2003 helderheid ontstaan over de rollen en verantwoordelijkheden van
gemeente, Zorgkantoor, woningcorporaties en welzijnsinstellingen. Afgesproken is dat
er een projectgroep in het leven geroepen wordt, die een transparante infrastructuur
gaat ontwikkelen op lokaal en regionaal niveau. De `vraagwijzermethode', waarbij uitge-
gaan wordt van de vraag van de burger, is hierbij uitgangspunt.
We zijn begonnen met het ontwikkelen van voorstellen om de bureaucratie binnen de
WVG-keten te verminderen, om de kosten voor indicatiestelling door het RIO te verla-
Stadsrekening 2003 35
gen. Tevens hebben we het RIO opdracht gegeven om efficiencymaatregelen door te
voeren.
In juni 2003 heeft uw Raad besloten tot administratieve en organisatorische maatre-
gelen om te komen tot budgetbeheersing van de WVG. Tevens is besloten om ingrepen
te doen in het verstrekkingenniveau. De uitwerking hiervan heeft zijn beslag gekregen
in de 2e helft van 2003.
Eind 2002 besloot uw Raad tot oprichting van een Platform Gehandicaptenbeleid Nijme-
gen. In de loop van 2003 heeft dit platform gestalte gekregen en inmiddels is het ope-
rationeel.
Vanaf 2004 komt BWN, stichting voor belangenbehartiging WAO Nijmegen, niet meer
voor subsidie in aanmerking vanuit het Fonds voor Werk en Inkomen. Voor de gemeente
Nijmegen aanleiding om zich in 2003 te bezinnen op de toekomstige positie van BWN.
Het resultaat is dat BWN per 31-12-2003 is opgeheven. Voor ondersteuning van mensen
met een arbeidsbeperking hebben we Arcon Belangenbehartigers Overijssel subsidie
verleend voor handhaving van een basisvoorziening.
De SWON heeft in 2003 een digitale 'woongids voor ouderen' gemaakt, die ouderen
behulpzaam is bij het zoeken naar andere woonruimte. In opdracht van ons College is de
SWON begonnen met de uitvoering van een tweejarig project "Woonconsulent", met als
doelstelling de doorstroming van ouderen van een grote woning naar een kleinere, ge-
schikte woning te bevorderen.
Het project Welzijnsbezoeken hebben we in 2003 verlengd tot eind 2004. De leeftijd
van de doelgroep is verhoogd van 65- naar 70-plus en mensen die recentelijk hun part-
ner verloren hebben, omdat deze twee groepen het meest kwetsbaar zijn en hier naar
verwachting de preventieve werking van de bezoeken het meest effectief is.
Het project Kleurrijk Grijs, dat gefinancierd werd uit GSO-gelden, is in 2003 afgerond.
"Activiteitenbegeleiding aan huis", eveneens een GSO-project, heeft alternatieve fi-
nanciering gevonden, met een overschot op de begroting als resultaat.
programma Ouderen en begroot werkelijk verschil
mensen met functiebeper-
king
lasten 14.372.907 18.217.690 3.844.783 n
baten 904.882 933.972 29.090 v
saldo 13.468.025 17.283.718 3.815.693 n
Het grote verschil tussen de rekening en begroting komt voor bijna 7,5 ton door de
hogere kosten van het RIO en voor 3 miljoen door de hogere kosten van de WVG,
zowel wat betreft uitvoering als wat betreft verstrekkingen. Zoals gezegd zijn inmid-
dels maatregelen genomen om de kosten beter te beheersen. Die zijn in de cijfers over
2003 nog niet goed zichtbaar.
Programma Grotestedenbeleid
Voor de zomer 2003 heeft ons College over de voortgang van het Grotestedenbeleid
(GSB) gerapporteerd, onder de titel: "Extra vaart...voor een fraaie afsprong. Daarin
brengen we tot uitdrukking dat nog een flinke inspanning nodig is om onze ambities te
realiseren. Deze extra inspanning hebben we onmiddellijk vorm gegeven in het "Plan van
Aanpak Beleidsintensivering Grotestedenbeleid. De maatregelen daaruit volgen we in de
resterende convenantperiode nauwgezet op hun voortgang.
Stadsrekening 2003 36
Om de aansturing te verbeteren hebben we in november 2003 een technische begro-
tingswijziging aan uw Raad voorgelegd, met een andere verdeling van GSB-middelen over
procesdirectie DWS en beleidsdirecties DIW en DGG.
Het Rijk besloot 2004 toe te voegen aan de lopende convenantperiode, waarmee ISV-
periode en GSB-periode gelijkgeschakeld worden. Overeengekomen is dat de GSB-
doelstellingen uit het MOP over de periode 2000 t/m 2003 met 20 % (één jaar) worden
verhoogd. Allereerst is een nieuwe ambitie geformuleerd op het gebied van de uit-
stroom van I/D-banen in de sfeer van veiligheid en toezicht. Een tweede nieuwe ambitie
ligt op het terrein van de sluitende aanpak in de maatschappelijke opvang, waarvoor we
de aanpak van huiselijk geweld hebben voorgesteld. .
Het Kabinet heeft in zijn regeerakkoord een derde GSB-convenantperiode opgenomen.
Ook de betrokken steden (G4 en G26) zijn van mening dat er doorgegaan moet worden.
Eind 2003 is er bijna volledige overeenstemming tussen steden en Rijk over de inhoud
van het beleidskader voor die nieuwe periode. Wat niet lukt is met een bevredigende
financiële oplading te komen voor de nieuwe GSB-periode. De onderhandelingen worden
in 2004 voortgezet.
In de loop van december zijn Rijk en steden overeengekomen dat een onderbesteding
binnen de begroting van het ministerie van BZK beschikbaar komt als een Eenmalige
Impuls Burgerparticipatie. Over de aanwending ervan zal uw Raad begin 2004 een voor-
stel ontvangen.
Omdat de provincie het jaar 2004 tot overgangsjaar benoemt voor het Gelders Stede-
lijk Ontwikkelingsbeleid (GSO), krijgen we de ruimte om te besluiten tot een beperkte
verschuiving van middelen tussen de programma's. .
In november 2003 verschijnt, onder de titel "Spiegeltje, spiegeltje aan de wand..", de
tweede zelfanalyse voor het GSO. In dit zelfanalyserapport zoomen we vooral in op de
resultaten binnen het speerpunt Vangnet.
Met de provincie voeren we intensief overleg over de voortzetting van het Gelders Ste-
delijk Ontwikkelingsbeleid.
programma Grotesteden- begroot werkelijk verschil
beleid
lasten 43.161.349 68.752.765 25.591.416 n
baten 40.968.186 66.794.574 25.826.388 v
saldo 2.193.163 1.958.191 -234.972 v
Het voordelig resultaat op het saldo van dit programma komt door achterblijvende kapi-
taallasten en door nadelen op de BTW.
Verder treden er geen financiële effecten op, omdat door de werking van de Egalisatie-
reserve GSB voor- en nadelen weggewerkt worden.
Stadsrekening 2003 37
1.7 Financiën, Organisatie, Stadsbedrijven
Programma Concernsturing
Ten behoeve van het effectief functioneren van de organisatie is meer aandacht be-
steed aan de bestuurlijk inhoudelijke aansturing van de begroting en de jaarrekening.
De bestuurlijke en inhoudelijke coördinatie is versterkt. Daarbij is een accentverschui-
ving van financiën naar inhoud doorgevoerd.
Voor het verbeteren van de bedrijfsvoering is een plan van aanpak bedrijfsvoering in
uitvoering genomen, dat eveneens voorziet in de broodnodige aanschaf van een nieuw
financieel systeem.
Internet en intraweb zijn zowel technisch als inhoudelijk geheel vernieuwd. Om het
dagelijks beheer van internet goed te organiseren, hebben we in 2003 veel aandacht
besteed aan het ontwikkelen van de beheerorganisatie. De teksten op internet en in-
traweb worden dagelijks geactualiseerd. We hebben ook aandacht besteed aan uitbrei-
ding van de bestaande informatie, o.a. met `Sport & beweging", `Trouwen' en `Ontmoeting
& integratie'.
We hebben een start gemaakt met de ontwikkeling van de digitale dienstverlening. In
2002 konden slechts 3 producten via formulieren op de site worden aangevraagd. In
2003 waren dat er al 50, waarvan de helft digitaal. Dit heeft geleid tot veel meer be-
zoekers op onze website (58.090 in december).
In 2003 hebben we ook een plan van aanpak gemaakt voor de doorontwikkeling van ons
I-net . Doel daarin is:
· completering van de basisinformatie voor de Nijmegenaren;
· verbetering van de menustructuur van de website;
· uitbreiding van de digitale dienstverlening;
· uitbreiding van de mogelijkheden voor interactieve beleidsontwikkeling;
· promotie van Nijmegen via internet.
In het organisatieontwikkelingsproces zijn in 2003 de volgende resultaten geboekt:
· ruim 150 leidinggevenden zijn getraind in leiderschap;
· 48 leidinggevenden hebben de management leergang afgerond;
· er zijn 3 managementdagen georganiseerd;
· 1015 medewerkers hebben de medewerkersenquete ingevuld;
· 22 gangmakers zijn actief geweest bij onder meer het oplossen van knelpunten;
· 500 medewerkers hebben de ciep-training gevolgd, een training om efficiënter met
je werk en werkvoorraad om te gaan.
Binnen de directies zijn er ook goede ontwikkelingen geweest, die hoewel niet expliciet
opgenomen in het programma organisatieontwikkeling hier wel mede gestalte aan geven.
Enkele voorbeelden: de ketenaanpak openbare ruimte, het opgestarte organisatieont-
wikkelingtraject bij DIW, de aanpak van wijkbezoeken, de opening van de stadswinkel,
verbetering van de externe communicatie bij DBO en verbeterproces bij de brandweer.
Echter, wetende dat komende reorganisatietrajecten van de staffuncties pas vanaf
2004 tot extra investeringen/impulsen zullen leiden en rekening houdende met de be-
Stadsrekening 2003 38
zuinigingsvoorstellen, is zeer zuinig omgegaan met het beschikbare budget. Dit heeft
geleid tot een onderschrijding van ruim 2,5 ton op de gelden voor de verbetering van de
ambtelijke organisatie. Vanaf 2004 zal een strakkere programmering plaatsvinden op de
uitvoering van verbeteracties binnen de ambtelijke organisatie.
Om binnen de programma's strakker op de uitvoering van geformuleerde doelen te kun-
nen sturen, is in 2003 binnen de ambtelijke organisatie een versterking van de pro-
grammasturing in gang gezet.
Uit de meting die onder personeel en college is gehouden ten aanzien van de effectivi-
teit van de ambtelijke organisatie, is gebleken dat ruimte in de uitvoering zijn grenzen
kent.
In het belang van een goed functionerende toezicht op de gemeentelijke organisatie is
de controllerfunctie verder verbeterd.
programma Concernsturing begroot werkelijk verschil
lasten 8.568.982 7.459.291 -1.109.691 v
baten 23.682 26.022 2.340 v
saldo 8.545.300 7.433.269 -1.112.031 v
De belangrijkste onderschrijdingen zijn opgetreden in het budget organisatieontwikke-
ling (2,7 ton), budget I net (1,5 ton) en in materiële budgetten, vooral voor onderzoek
en opleidingen (2,5 ton). De rest is vooral het gevolg van vacatureruimte.
Programma Gemeentelijke heffingen
Ons College heeft alle gemeentelijke belastingverordeningen voor het belastingjaar
2003 aangepast. De tarieven zijn vrijwel allemaal gestegen met het gemeentelijk infla-
tiecijfer (5,5%). Het tarief voor OZB niet woningen is extra verhoogd met het maxi-
maal toegestane percentage van 6,4% (totale stijging 11,9%).
De parkeertarieven zijn met ingang van 1 januari 2003 met ongeveer 0,50 per uur
gestegen. Dit is een gemiddelde stijging. Het tarief voor de groene huisvuilzak hebben
we verhoogd met 0,10 tot 0,67 per stuk
We hebben opnieuw bekeken of de legestarieven kostendekkend zijn. Voor circa 35
gemeentelijke diensten en producten hebben we de leges aangepast. Met name voor de
kleinere activiteiten hebben we veel reacties en bezwaren ontvangen. In 2004 onder-
zoeken we of we de legestarieven verder kunnen differentiëren.
Om een deel van onze meerkosten voor de Zomerfeesten te dekken zijn de precariota-
rieven voor terrassen in het stadscentrum extra verhoogd. Naar aanleiding van de be-
handeling in uw Raad hebben we het voorstel aangepast en is de beoogde meeropbrengst
van 150.000 gehalveerd (nu 75.000).
programma Gemeentelijke begroot werkelijk verschil
heffingen
lasten 6.641.235 6.469.889 -171.346 v
baten 66.152.345 66.779.384 627.039 v
saldo -59.511.110 -60.309.495 -798.385 v
Stadsrekening 2003 39
Het voordelig resultaat is per saldo opgebouwd uit minder lasten ad 252.000 en een
meeropbrengst belastingen ad 546.000. De lagere uitvoeringskosten van de afdeling
belastingen komt met name voort uit een hogere vergoeding dan geraamd van de rijks-
belastingdienst en het waterschap voor onze werkzaamheden inzake de WOZ. Daar-
naast waren er meer inkomsten uit dwanginvordering als gevolg van opgelegde aanmanin-
gen en dwangbevelen.
Programma Concerninkomsten
De concerninkomsten bestaan uit de algemene uitkering Gemeentefonds, de rentever-
goeding door NUON en de opbrengsten uit beleggingen. Voor een nadere toelichting op
de algemene uitkering wordt verwezen naar hoofdstuk 3.
Programma Concerninkom- begroot werkelijk verschil
sten
Lasten 0 0
Baten 155.651.000 157.263.162 1.612.162 v
Saldo 155.651.000 157.263.162 1.612.162 v
De opbrengst beleggingen is 575.000 hoger dan op het programma in deel 2 is verant-
woord. De BNG heeft medio mei besloten tot het doen van een extra uitkering over
2003 en dit bedrag is alsnog in deze jaarrekening verwerkt.
Programma concernverrekeningen
Binnen het programma concernverrekeningen worden de stelposten en concernposten
opgenomen en de met financiering samenhangende resultaten.
Programma Concernverre- begroot werkelijk verschil
keningen
Lasten 74.433.030 77.495.528 3.062.498 n
Baten 72.807.000 76.293.000 3.486.000 v
Saldo 1.626.030 1.202.528 423.502 v
Belangrijke afwijkingen ten opzichte van de begroting worden veroorzaakt door de ver-
rekeningen inzake het BTW compensatiefonds. Voor een toelichting hierop verwijzen we
naar hoofdstuk 3.
Een voordeel is gerealiseerd door leningen aan te trekken tegen een lager rentepercen-
tage, door de inzet van interne financieringsmiddelen en door het beschikbaar stellen
van kortlopende financieringsmiddelen voor derden (GEM Waalsprong). Voor een uitge-
breidere toelichting verwijzen we naar de treasuryparagraaf in hoofdstuk 3.
Programma Onderzoek en statistiek
In 2003 is het project Stadsmonitor 2003 gestart, met speciale aandacht voor schoon,
heel en veilig, leefbaarheid en sociale samenhangen. De geplande oplevering per eind
2003 is niet gehaald. De reden hiervoor was dat de Stadspeiling, waarop een belangrijk
deel van de Stadsmonitor is gebaseerd, een langere doorlooptijd had dan verwacht.
Daarnaast is de wijkbenadering versterkt met als resultaat dat er in het 2e kwartaal
2004 een Stads- én Wijkmonitor verschijnt.
Stadsrekening 2003 40
In 2003 is de 2e meting bestuursstijl College van B. en W. uitgevoerd. Een breed onder-
zoek naar gebruik en waardering gemeentelijke dienstverlening is in het 4e kwartaal
gestart; oplevering is in het 2e kwartaal 2004.
Diverse effectmetingen en beleidsevaluaties zijn uitgevoerd (o.a. checklist multicultu-
reel beleid, wijkbezoek door het College, wijkposten, afdoening bezwaarschriften, wo-
ningtoewijzingsbeleid, zwerfvuilaanpak, digitale trapveldjes, persoongebonden budget
WVG en voor de gemeentelijke organisatieontwikkeling het medewerkersonderzoek).
Andere belangrijke onderzoeksrapportages waren: bedrijfsterreinenonderzoek, monitor
stadscentrum 2002/03 en de onderwijsmonitor.
Door capaciteitsknelpunten is de ontwikkeling en uitvoering van snelle peilingen (telefo-
nisch, via internet) over actuele onderwerpen doorgeschoven naar 2004.
Via Feiten en Cijfers en Stadsgetallen op de gemeentelijke website is de toegankelijk-
heid van onderzoeksresultaten en statistische informatie in 2003 vergroot.
programma Onderzoek en begroot werkelijk verschil
statistiek
lasten 1.442.200 1.450.698 8.498 n
baten 28.600 119.518 90.918 v
saldo 1.413.600 1.331.180 -82.420 v
Het positieve resultaat van 82.000 euro wordt hoofdzakelijk verklaard door een lage-
re doorberekening van personeelskosten als gevolg van o.a. vacatureruimte.
Programma Interne producten Stadsbedrijven
Stadsbedrijven heeft als opdrachtnemer van beleidsdirecties bijgedragen aan de uit-
voering van een groot aantal programma's.
Daarnaast leverde Stadsbedrijven, i.c. het Administratiecentrum, Informatiemanage-
ment, het Servicecentrum en Bedrijfsvoering, diensten en producten aan alle directies.
De kosten van deze dienstverlening worden doorberekend.
programma Interne pro- begroot werkelijk verschil
ducten Stadsbedrijven
lasten 73.490.639 49.899.646 -23.590.993 v
baten 72.495.985 48.567.170 -23.928.815 n
saldo 994.654 1.332.476 337.822 n
Het nadelige saldo is veroorzaakt door een nadeel op de inkoop: een niet gerealiseerde
bezuinigingstaakstelling inkoop ad 238.000 en een tekort ad 100.000.
Het nadeel op de totale huisvestingslasten bij het Servicecentrum (nadeel op huur, ser-
vicekosten, energielasten en voordeel op kapitaallasten, catering) valt weg tegen extra
inkomsten en niet vervullen van vacatures bij Informatiemanagement.
Programma Archieven
Het aantal verzoeken om actieve onderzoeksondersteuning bij de totstandkoming van
wetenschappelijke historische publicaties (naast de in 2005 te verschijnen omvangrijke
Stadsgeschiedenis) was in 2003 aanzienlijk hoger dan begroot (18 versus 2).
In het najaar 2003 hebben we meegedaan aan een landelijk gebruikersonderzoek. De
resultaten daarvan komen begin 2004 beschikbaar. Ook hebben we in 2003 de instelling
van een bezoekersraad voorbereid. In 2004 gaat de bezoekersraad van start.
Stadsrekening 2003 41
Ons College streeft er naar om zo actueel mogelijk archiefinformatie via onze website
te presenteren. Het Archief wordt op het web veelvuldig bezocht. (20.000 bezoeken
afgelegd door 10.000 bezoekers versus 7.000 bezoeken begroot). In 2003 is een suc-
cesrijke pilot gerealiseerd van het landelijke archiefproject www.dewoonomgeving.nl.
Het Archief Nijmegen had uiteindelijk de meest omvangrijke en aansprekende bijdrage.
De landelijke presentatie van deze website was in september in ons stadhuis.
De toename van het aantal digitale bezoekers via de website heeft in 2003 nog niet
geleid tot een afname van het aantal fysieke bezoeken. 300 leerlingen van het Canisius
College hebben de historische achtergrond van de wijk van de school onderzocht. Dit
project is in het schoolprogramma opgenomen en is daarmee een waardevolle toevoeging
aan ons aanbod in het erfgoedonderwijs.
Veel aandacht is in 2003 uitgegaan naar de voorgenomen samenwerking met de Universi-
teit Nijmegen inzake het beheer van de archieven van het KDC. We hebben een concept
overeenkomst aan de KUN voorgelegd.
In 2003 zijn kostendekkende tarieven doorgevoerd voor archiefproducten, die wij de
individuele bezoekers bieden. Dit heeft geleid tot een teruggang in de afname van deze
producten. Tevens hebben wij in 2003 nieuwe meterprijzen vastgesteld per 1 januari
2004. Dit is het bedrag dat wij doorberekenen aan instellingen voor wie wij archief-
werkzaamheden verrichten.
programma Archieven begroot werkelijk verschil
lasten 2.744.644 2.664.874 -79.770 v
baten 84.308 269.565 185.257 v
saldo 2.660.336 2.395.309 -265.027 v
Het positief rekeningresultaat is voornamelijk het gevolg van een aantal a-structurele
inkomsten. Daarnaast zouden in 2003 de vaste stellingen vervangen moeten worden door
verrijdbare stellingen. Het Europese aanbestedingstraject is daarvoor niet tijdig door-
lopen, waardoor de structurele kapitaalsinvesteringen pas vanaf 2004 worden gemaakt.
Stadsrekening 2003 42
2 Bedrijfsvoering
2.1 AO, Plan van aanpak Bedrijfsvoering
Per medio mei 2003 hebben we de functie van stadscontroller op basis van waarneming
ingevuld. In juli hebben we de taak en positionering van de functie vastgelegd in een
besluit. In het verlengde van dit besluit en voortbouwend op het rapport 'Control in
Beweging' is verder een voorlopige uitwerking gegeven aan de positionering van de con-
trolfunctie op directieniveau. Kernpunt in die plaatsbepaling is, dat de controller een
kritisch en onafhankelijk oordeel moet (kunnen) geven omtrent de kwaliteit van de be-
drijfsvoering. Vanuit het bureau van de stadscontroller zijn onderzoeken gedaan naar
onder meer de kwaliteit van managementinformatie voor 'Werk en Inkomen', de Wet
voorzieningen gehandicapten en de keten Openbare Ruimte.
In onze sturingsfilosofie hebben we vastgelegd, dat we een organisatie willen zijn die
heldere outputgerichte kaders stelt, die de uitvoering aan de uitvoerders laat, zich
verantwoordt en toezicht houdt en uiteindelijk leert om zich te verbeteren. De kwali-
teit van het beheersinstrumentarium vormt een kritische randvoorwaarde voor het rea-
liseren van deze sturingsfilosofie. In dit kader hebben we het Plan van aanpak Bedrijfs-
voering vastgesteld, waarin projectmatig noodzakelijke verbeteringen in de beheersma-
tige sfeer bijeen zijn gebracht. Het plan, dat mede is opgesteld aan de hand van advie-
zen van Rekenkamer en accountant, ondersteunt op een meer instrumenteel niveau de
ontwikkelingen in cultuur- en managementontwikkeling en heeft een doorlooptijd tot
medio 2005.
Op het vlak van de administratieve organisatie zien we, dat de oorspronkelijk geformu-
leerde ambities op gespannen voet staan met de capaciteit die we hiervoor vrij hebben
kunnen maken. Niettemin hebben we in 2003 een groot aantal AO-beschrijvingen ge-
maakt c.q. geactualiseerd, een gemeentelijke standaard bepaald voor het vastleggen van
procesbeschrijvingen (het systeem 'Protos') en hebben we veel inzet gepleegd op het
gereedmaken van operationele interne controleplannen voor de nieuwe Wet werk en
bijstand. Formulering van algemene, gemeentelijk kaders voor de AO en IC is echter
niet gerealiseerd. Ten aanzien van Investeringen zijn contouren van een volgsysteem
vastgelegd, waarmee meer sturing kan worden gegeven aan het proces. Nadere uitwer-
king gebeurt in samenhang met de ontwikkelingen rondom NFIS (Nieuw Financieel Sys-
teem).
NFIS is de overkoepelende aanduiding voor de (deel)projecten met een in eerste in-
stantie financiële inslag. Ook daarbij is het plan gericht op verbetering van de informa-
tievoorziening in brede zin, voor zowel inhoud als middelen. Kwaliteitsverbetering van de
processen moet, in combinatie met de implementatie van een nieuw financieel informa-
tiesysteem, leiden tot een merkbare kwaliteitsverbetering van de informatievoorzie-
ning. In het verslagjaar hebben we een tussenrapportage afgerond met concrete voor-
stellen voor een grotere mate van standaardisering en uniformering binnen onze organi-
satie. Belangrijk is, dat met de formatie van een klankbordgroep, waarin het manage-
ment is vertegenwoordigd, en de organisatie van gebruikersbijeenkomsten een breed
draagvlak wordt gecreëerd binnen de organisatie. Zoals verwacht is de keuze voor een
nieuw systeem voor 1 april 2004 gemaakt.
Stadsrekening 2003 43
2.2 Organisatie ontwikkelingstraject
Het afgelopen jaar heeft vooral in het teken gestaan van effectmeting en evaluatie van
het organisatieontwikkelingsproces tot nu toe. We hebben voor het eerst een breed
medewerkerstevredenheidsonderzoek gehouden. Elke afdeling heeft vervolgens een
Gesprek op de Plek gehouden over de resultaten van het onderzoek. Ons College is geïn-
terviewd over de organisatieontwikkeling en elke directie heeft een INK-positiebepaling
gedaan. Ook zijn verschillende trainingstrajecten geëvalueerd. Dit alles heeft geleid tot
bijstelling van het programma voor 2004, met als nieuw motto "Samen-werken aan con-
crete resultaten". Tevens is het thema "vergroten bestuurlijke gevoeligheid ambtelijke
organisatie" nadrukkelijker op de agenda gezet voor 2004. Het restant van het budget
voor organisatieontwikkeling in 2003, zijnde 280.000,-- is ter beschikking gekomen
voor de Raad.
2.3 Personeel
Het begeleiden van herschikkers heeft geleid in 2003 tot 13 reguliere plaatsingen en
53 tijdelijke plaatsingen dan wel detacheringen. Toch is het aantal herschikkers opgelo-
pen tot 90 eind 2003 en ook het aantal boventalligen onder herschikkers is met 2 toe-
genomen tot 26, waarmee wat dat betreft de taakstelling over 2003 niet gehaald is.
Door de aangekondigde bezuinigingen en de reactie van de Raad dat er 50% van het
aantal boventalligen weer aan regulier werk geholpen dienen te worden, werken we in
2004 aan een stringenter en specifieker plaatsingsbeleid voor herschikkers.
Bij de primitieve begroting 2003 zijn onze kosten voor het gebruik van de gemeentelij-
ke FPU-regeling te optimistisch ingeschat; In de loop van het verslagjaar is dit opge-
hoogd. Voor de jaren 2004 e.v. is de verwachting dat dit bedrag sterk zal stijgen.
2.4 ICT
Internet en intraweb zijn zowel technisch als inhoudelijk geheel vernieuwd. Om het
dagelijks beheer van internet goed te organiseren, hebben we in 2003 veel aandacht
besteed aan het ontwikkelen van de beheerorganisatie. Het beheer van I-net is op con-
cernniveau ondergebracht bij de afdeling concerncommunicatie. Daarmee is het onder-
deel geworden van onze communicatiemix.
De teksten op internet en intraweb worden dagelijks geactualiseerd, maar we hebben
ook aandacht besteed aan uitbreiding van de bestaande informatie, o.a. met `Sport &
beweging', `Trouwen' en `Ontmoeting & integratie'.
We hebben een start gemaakt met de ontwikkeling van de digitale dienstverlening. In
2002 konden slechts 3 producten via formulieren op de site worden aangevraagd. In
2003 waren dat er al 50, waarvan de helft digitaal.
Eén en ander heeft zijn effect niet gemist: bezochten in de maand december 2002
32.600 mensen onze website, in december 2003 waren dat er al 58.090. Langzaamaan
gaan we naar 1 miljoen bezoeken per jaar!
In 2003 hebben we ook een plan van aanpak gemaakt voor de doorontwikkeling van ons
I-net. Doel daarin is:
1. completering van de basisinformatie voor de Nijmegenaren.
2. verbetering van de menustructuur van de website;
3. uitbreiding van de digitale dienstverlening;
Stadsrekening 2003 44
4. uitbreiding van de mogelijkheden voor interactieve beleidsontwikkeling
5. promotie van Nijmegen via internet.
2.5 Juridische zaken
Duaal bestel, rechtsstatelijkheid en integriteit
Ook in 2003 hebben we weer een aantal regelingen tot stand gebracht die voortvloeiden
uit de nieuwe duale Gemeentewet. Hierbij doelen wij op de verordeningen inzake finan-
cieel beleid en beheer en inzake het periodiek onderzoek door het College. Voorstellen
voor de gedragscodes voor de raadsleden, de wethouders en de burgemeester werden
aan het presidium aangeboden.
In 2003 werden door middel van raadsvoorstellen 29 bezwaarschriften tegen raadsbe-
sluiten afgehandeld, tegen 19 in 2002. Daaronder een aantal zaken die betrekking had-
den op de Wet voorkeursrecht gemeenten; de meest bewerkelijke was overigens de
procedure inzake de aanwijzing van Villa Heidehuis tot gemeentelijk monument.
In 2003 wisten opnieuw meer burgers, namelijk 42, de weg naar de Nationale ombuds-
man (No) te vinden. In 2002 ging het om 37 zaken. De No handelde er 40 af. De meeste
klachtbrieven werden zonder formeel onderzoek door de No afgehandeld. In 8 gevallen
kwam het tot formele afhandeling, die in drie gevallen leidde tot een (gedeeltelijke)
gegrondverklaring. In het jaarverslag rechtsbescherming 2003 worden deze cijfers
nader geanalyseerd en van aanbevelingen voorzien.
In 2003 zag een gemeentelijke klachtenfolder het licht. Deze voorlichting staat ook op
de gemeentelijke website, inclusief een elektronische klachtenmogelijkheid.
In 2003 hebben we opnieuw enkele acties op het gebied van integriteit ontplooid om
bestuurders en ambtenaren alert te houden op dit gebied. We hebben besloten tot in-
voering van de ambtseed voor ambtenaren, en tot het creëren van de mogelijkheid om
bij een vertrouwenspersoon schendingen van de integriteit te melden. We hebben door
een extern bureau onderzoek laten doen naar een tweetal inkoopprocedures. Ook hield
dit bureau een enquête onder ongeveer 160 personeelsleden over hun ervaringen met
ons integriteitsbeleid en de naleving van de gestelde regels. De inkoopprocedures door-
stonden de integriteitstoets met glans, hoewel enkele aanbevelingen voor verbetering
op onderdelen konden worden gedaan. Voorts bleek uit de enquête dat de medewerkers
goed op de hoogte zijn van het integriteitsbeleid, de gedragscode en andere regels
maar dat ze in hun dagelijks praktijk nog niet voldoende merken dat de leiding er op
stuurt of er een open sfeer over creëert.
Juridische kwaliteitszorg
Van belang op dit gebied was het streven van ons College om de achterstanden en de
termijnoverschrijdingen bij het afhandelen van bezwaarschriften terug te dringen. Bij
zowel DGG als SoZaWe is daarom een verhoogde inzet gepleegd met als resultaat dat
de achterstanden bij de bezwaarschriften grotendeels zijn ingelopen. Ook aan de capa-
citeitsvraag is aandacht besteed. Dit leidde er toe dat over 2003 70% van de bezwaar-
schriften binnen de wettelijke termijn van 10 weken kon worden afgehandeld, een cijfer
waarmee onze gemeente vergeleken met andere grote gemeenten zeer goed voor de dag
komt.
Stadsrekening 2003 45
In 2003 werden net als voorgaande jaren een tiental cursussen georganiseerd, zowel
voor juristen als overige medewerkers. Voor de laatste categorie waren met name van
belang de cursussen juridische introductie, die over contracten maken en de cursus
handhaving, welke cursus mede was ingegeven door het belang dat ons College hier sinds
enige tijd aan toekent. De cursus aanbestedingsbeleid was ingegeven zowel door het
voordeel dat we kunnen behalen met een verstandig inkoopbeleid, als door het belang
van de daarmee samenhangende integriteitsaspecten.
Op ons initiatief is in overleg met Ede en Apeldoorn enerzijds en de Katholieke Univer-
siteit Nijmegen anderzijds gewerkt aan een landelijke postdoctorale beroepsopleiding
voor gemeentejuristen. Deze opleiding trok in het cursusjaar 2003/2004 weer meer
deelnemers dan het jaar daarvoor.
2.6 Communicatie
In 2003 is de vakgroep communicatie gestart met zeven projecten om de kwaliteit en
professionaliteit van de communicatiefunctie te vergroten. Aandachtspunten daarbij
zijn onder andere: de verdeling van de inzet van communicatie-uren, de bestuurlijke
aansturing, professionalisering, de organisatie van de communicatie, de interne commu-
nicatie, de keuze van communicatiemiddelen, de publieksvoorlichting en de representa-
tie.
Het Open Huis is in 2003 verhuisd naar de Stadswinkel, samen met andere gemeentelij-
ke loketten. De betrokken afdelingen hebben een gezamenlijk dienstverleningsconcept
ontwikkeld.
Eind 2003 zijn we begonnen met de voorbereiding van een discussie over de marktposi-
tie van onze stad. Citymarketing moet ertoe leiden dat we een krachtig, positief profiel
krijgen naar voor ons belangrijke personen en organisaties buiten onze stad. Dat is be-
langrijk voor het werven van subsidies, beleggingen in onze stad, bedrijfsvestigingen, de
verkoop van woningen, toerisme en de komst van studenten. Een goede marketing moet
bijdragen aan een duurzaam sterke sociaal-economische basis van onze stad.
Stadsrekening 2003 46
3 Financiële hoofdlijnen
3.1 Financieel resultaat
De in de stadsrekening 2003 gepresenteerde resultaten zijn bepaald op basis van de
gegevens uit de directieadministraties, waarbij we de algemeen aanvaarde en wettelijk
vastgelegde regels voor verslaggeving hebben gebruikt.
De verwerking van de begrotingswijzigingen uit de zomernota en de verwerking van de
besluitvorming bij de jaarrekening 2002 inzake budgetoverhevelingen hebben geleid tot
een bijstelling van de ramingen, resulterend in een uiteindelijk begrotingstekort van
3,2 miljoen. In de najaarsbrief aan uw Raad is nog een tegenvaller inzake de WVG en
RIO gemeld van bijna 4,5 miljoen. Deze melding en andere najaarsmeldingen zijn niet
in de begroting verwerkt.
In de periode na opstelling van de jaarrekening en vaststelling van de jaarrekening door
ons College, hebben zich nog enkele feiten voorgedaan, die het noodzakelijk maken om
de jaarrekening aan te passen.
In deel 2, toelichting per programma, was het niet meer mogelijk om de cijfers aan te
passen. In deel 1 en in de balans met toelichting zijn deze aanpassingen wel opgenomen.
Het betreft de volgende posten:
· De BNG heeft medio mei 2004 besloten een extra uitkering over het jaar 2003 aan
de aandeelhouders te doen. Voor de gemeente Nijmegen betekent dit een extra op-
brengst van 575.000
· Een vordering inzake een geschil over de kosten van vervuiling Ambachtsweg zal
voorzien moeten worden. Er is inmiddels een uitspraak gedaan waarbij bepaald is dat
de kosten niet op de vervuiler verhaald kunnen worden. Onderzocht wordt of er
nog verdere stappen genomen zullen worden. Uit voorzichtigheidsprincipe is het
noodzakelijk om een voorziening ter grootte van de vordering op te nemen.
· In 2004 is een start gemaakt de liquidatie-afwikkeling van het MTC Valburg. Defini-
tieve afwikkeling moet nog volgen. De boekwaardeverliezen op gronden zijn bijvoor-
beeld nog niet definitief bekend. Wel is een risico-inschatting gemaakt van het to-
tale risico MTC. Hierin is opgenomen dat de openstaande vorderingen afgewikkeld
moeten worden, dat de deelnemingen afgewaardeerd moeten worden, dat de liquida-
tieafwikkeling en de boekverliezen op gronden genomen moeten worden. De totale
risico inschatting voor de gemeente Nijmegen komt hiermee op 2,3 miljoen. Dit
bedrag wordt uit de Algemene Bedrijfsreserve Grondbedrijf (ABR) afgezonderd en
in een afzonderlijke voorziening gestort.
Stadsrekening 2003 47
De stadsjaarrekening 2003 sluit met een voordelig saldo van 8 miljoen. De verdeling
over de diverse portefeuilles en de vergelijking met de begroting na wijziging is in on-
derstaand overzicht weergegeven.
Saldi in miljoenen euro's rek 02 begr 03 rek 03
Algemene Zaken 19,5 24,6 24,0
Multiculturele samenleving, werk en inkomen 24,6 32,1 25,3
Ruimte, wonen, sport 19,5 24,4 22,1
Wijken, recreatie en spelen 25,1 33,4 33,2
Verkeer, milieu, cultuur 49,1 38,7 39,5
Onderwijs, zorg, grotestedenbeleid 51,4 49,9 51,8
Financiën, organisatie, stadsbedrijven -198,4 -199,9 -203,9
Totaal saldo -9,2 3,2 -8,0
Analyse van het resultaat
Het voordelig resultaat is door enkele bijzondere posten ontstaan, naast uiteraard een
veelheid van kleinere verschillen. Als bijzondere voor- en nadelen kunnen genoemd wor-
den:
· Ingevolge de WWB komen de opbrengsten uit bijstandsdebiteuren volledig ten gun-
ste van de gemeente. Onlangs is gebleken dat dit ook voor "oude" debiteuren geldt,
hetgeen impliceert dat de bijstandsdebiteuren per 31 december 2003 gewaardeerd
moeten worden. Na aftrek van een voorziening voor dubieuze debiteuren zijn de
vorderingen opgenomen, hetgeen tot een eenmalige extra opbrengst van ongeveer
5,9 miljoen heeft geleid.
· Bij het programma bouwen is een meeropbrengst van ca. 1,8 miljoen aan extra leges-
opbrengsten verantwoord.
· Bij onderwijs is een voordelig resultaat van 2 miljoen gerealiseerd, waaronder
0,7 miljoen lagere kapitaallasten. Hiervan wordt voorgesteld een bedrag van ca.
1,8 miljoen te storten in een te vormen fonds onderwijshuisvesting.
· Een nadeel van ruim 3 miljoen op de WVG. Een verwacht nadeel van 3,5 miljoen
was gemeld in de najaarsbrief. Uiteindelijk is er derhalve minder nadeel opgetreden
dan verwacht.
· Een nadeel van 746.000 inzake RIO indicatiestellingen. Hiervoor hebben we in de
Najaarsbrief een verwacht nadeel van 0,9 miljoen gemeld.
· Het programma concernsturing heeft een voordeel van 1,1 miljoen gegenereerd.
De oorzaken hiervan zijn divers. Onder meer komt het door het doorschuiven van de
uitvoering van trajecten in het kader van de organisatieontwikkeling en door fase-
ring van I-net.
· De uitkering uit het Gemeentefonds is ca 1 miljoen hoger dan was geraamd in de
zomernota, onder meer door aanpassing van de uitkeringsfactor en door afrekenin-
gen over voorgaande jaren.
Stadsrekening 2003 48
· De rentebaten zijn 3,1 miljoen hoger dan in de dynamische begroting geraamd,
door aantrekken van leningen tegen een lager percentage dan geraamd was en door
het kunnen inzetten van meer interne financieringsmiddelen.
· Het BTW Compensatiefonds is budgettair neutraal in de begroting opgenomen en
wordt ook in de rekening budgettair neutraal verwerkt. Het optredend voor- of na-
deel wordt verrekend met de egalisatiereserve BCF. Dit heeft per saldo geleid tot
een hogere storting dan geraamd van 2,6 miljoen
· Op diverse programma's tot uitdrukking komend is er een onderschrijding van de
kapitaallasten van ca. 4,0 miljoen. Tezamen met de begrotingsposten ten behoeve
van het budget strategische investeringen en verminderd met de onderschrijding op
de kapitaallasten onderwijshuisvesting, die in een apart fonds gestort worden, kan
een bedrag van ca. 3,7 miljoen in het budget strategische investeringen gestort
worden.
Voor een meer uitgebreide toelichting op deze verschillen verwijzen we naar de toelich-
ting op de betreffende programma's en paragrafen in deze jaarrekening.
3.2 Resultaatbestemming
Aan uw Raad stellen wij voor de jaarrekening over 2003 vast te stellen en het voordelig
saldo van baten en lasten, zijnde 8.032.000 als volgt te bestemmen:
1. Budget strategische investeringen 3.700.000
2. Fonds onderwijshuisvesting 1.800.000
3. Opbrengst verkoop cultuurgronden (raadsmotie) 113.000
4. Diverse budgetoverhevelingen 179.000
5. Restant toe te voegen aan de saldireserve 2.240.000
Totaal 8.032.000
Toelichting
1. Budget strategische investeringen
Uw Raad heeft in 2001 besloten om een Budget Strategische Investeringen in te stel-
len. Bij de voedingsregels voor dit budget is bepaald dat in ieder geval de onderuitput-
ting kapitaallasten wordt toegevoegd. De onderuitputting kapitaallasten heeft in 2003
4.400.000 bedragen. Hiervan is 0,7 miljoen opgetreden op onderwijshuisvesting, die
wij voorstellen toe te voegen aan nieuw te vormen bestemmingsreserve, en kan 3,7
miljoen aan het Budget Strategische Investeringen worden toegevoegd. Deze bestem-
mingsreserve Budget Strategische Investeringen bedraagt daarmee begin 2004 10,7
miljoen
2. Fonds onderwijshuisvesting
Bij motie heeft uw Raad gevraagd om gelden voor onderwijshuisvesting te oormerken
voor onderwijshuisvesting. Wij stellen nu voor de onderuitputting uit 2003 te reserve-
ren in een nieuw te vormen bestemmingsreserve voor onderwijshuisvesting.
3. Cultuurgronden
Uw Raad heeft een motie Groen voor groen aangenomen op 12/13 november 2003. Uit-
voering van deze motie leidt tot het voorstel om de opbrengst uit verkoop cultuurgron-
Stadsrekening 2003 49
den aan te wenden voor revitalisering monumentale stadsparken het Kronenburgerpark
en het Valkhof.
4. Diverse budgetoverhevelingen
· Budgetoverheveling bedrijvenloket 32.000
· Budgetoverheveling CVV-KAN 90.000
· Budgetoverheveling Subsidie steunpunt Openbaar Vervoer KAN-Zuid 57.000
Het project bedrijvenloket heeft in 2003 wat vertraging opgelopen, doordat aange-
haakt is bij de stadswinkel. De hierdoor ontstane onderschrijding zal in 2004 wel tot
uitgaven leiden.
De beide overige budgetoverhevelingen betreffen eigenlijk fouten in de jaarrekening.
Abusievelijk is een lastenpost vergeten en een inkomstenpost dubbel opgenomen. Cor-
rectie moet in 2004 plaatsvinden. Om die reden stellen we een budgetoverheveling voor.
5. Saldi reserve
Het restant saldo van 2.240.000 stellen wij voor toe te voegen aan de saldireserve.
Stadsrekening 2003 50
3.3 Lasten en baten
Onderstaand zijn de werkelijke baten en lasten per portefeuille weergegeven.
bedragen * 1.000 lasten baten saldo
Algemene zaken 31.833 7.865 23.968
Multiculturele samenleving, werk en inkomen 176.454 151.161 25.293
Ruimte, wonen, sport 49.827 27.714 22.113
Wijken, recreatie, spelen 39.351 6.127 33.224
Verkeer, milieu, cultuur 56.171 16.678 39.493
Onderwijs, zorg, grotestedenbeleid 143.964 92.214 51.750
Financiën, organisatie, stadsbedrijven 145.442 349.320 -203.878
Totaal 643.046 651.078 -8.032
lasten x 1.000 Algemene zaken
Multicult.samenleving,
werk en inkomen
31.833
Ruimte, wonen, sport
145.442
176.454 Wijken, recreatie, spelen
Verkeer, milieu, cultuur
143.964 49.827 Onderwijs, zorg,
56.171 39.351 grotestedenbeleid
Financien, Organisatie,
Stadsbedrijven
baten x 1.000 Algemene zaken
Multicult.samenleving, werk
en inkomen
7.865 Ruimte, wonen, sport
151.161
27.714 Wijken, recreatie, spelen
6.127
349.320 Verkeer, milieu, cultuur
16.678
Onderwijs, zorg,
92.214 grotestedenbeleid
Financien, Organisatie,
Stadsbedrijven
Stadsrekening 2003 51
3.4 Balans en korte toelichting
Bedragen * 1000 31 december 2003 31 december 2002
ACTIVA
VASTE ACTIVA
Immateriële vaste activa 12.730 13.608
Materiële vaste activa 348.018 322.735
Financiële vaste activa 640.536 804.102
VLOTTENDE ACTIVA
Voorraden 218.397 155.760
Kortlopende vorderingen 48.784 64.045
Overlopende activa 29.918 29.992
Liquide middelen 29.596 2.531
TOTAAL ACTIVA 1.327.979 1.392.773
PASSIVA
VERMOGEN
Eigen vermogen 177.356 173.024
Voorzieningen 98.760 3.436
Langlopende schulden 959.901 1.074.852
VLOTTENDE PASSIVA
Kortlopende schulden 48.380 89.020
Overlopende passiva 43.582 52.441
TOTAAL PASSIVA 1.327.979 1.392.773
Toelichting Activa
Immateriële vaste activa
De immateriële vaste activa zijn afgenomen met 0,9 miljoen. Onder de immateriële
vaste activa is een afkoopsom aan het Recreatieschap verantwoord. De afkoopsom is
voor een bedrag van 8,8 miljoen geactiveerd en wordt afgeschreven in 25 jaar. We
stellen voor de restantboekwaarde van deze afkoopsom per 1 januari 2004 af te boe-
ken.
Materiële vaste activa
De materiele vaste activa zijn toegenomen met 25,3 miljoen. Deze toename bestaat
uit een investeringsbedrag van per saldo 42,6 miljoen en een afschrijving van 17,3
miljoen.
Stadsrekening 2003 52
Financiële vaste activa
Ultimo 2003 is bijna 164 miljoen minder uitgeleend dan eind 2002. Het grootste deel
van de gelden is uitgeleend aan woningcorporaties. Van de leningen aan woningcorpora-
ties is ruim 176 miljoen afgelost in 2003.
In de financiële vaste activa zijn eveneens de deelnemingen en beleggingen verantwoord
voor een bedrag van 3,2 miljoen. In de deelnemingen zijn tot een bedrag van ongeveer
700.000 deelnemingen MTC opgenomen waarvan de waarde naar verwachting nihil is.
Afwikkeling zal in 2004 plaatsvinden en hiervoor is een risicovoorziening opgenomen. De
deelnemingen zijn, evenals voorgaande jaren, niet meegeconsolideerd.
Voorraden
Onder voorraden zijn de in ontwikkeling zijnde projecten in het kader van de stedelijke
ontwikkeling, de woningbouw, de Waalsprong en de bedrijvigheid opgenomen. In 2003 is
de boekwaarde van de grondexploitaties toegenomen met 61,6 miljoen en bedraagt
ultimo van het jaar 217,8 miljoen. Op dit bedrag zijn de voorzieningen ter dekking van
de tekorten op deze projecten in mindering gebracht. De voorzieningen zijn in 2003
toegenomen met 2,9 miljoen tot een bedrag van 19,4 miljoen. De per saldo onder
voorraden opgenomen bedragen inzake grondexploitatie is daarmee gekomen op 198,4
miljoen.
Verder is onder voorraden het onderhanden werk van diverse directies voor een totaal-
bedrag van 12,7 miljoen opgenomen.
De niet in exploitatie zijnde gronden bedragen 6,9 miljoen.
Kortlopende vorderingen
In totaal is eind 2003 een bedrag van 48,8 miljoen aan kortlopende vorderingen opge-
nomen. Deze vorderingen bestaan voor 6,8 miljoen uit bijstandsdebiteuren, voor 4,6
miljoen aan belastingdebiteuren en 37,4 miljoen aan overige vorderingen. Op de vor-
deringen zijn voorzieningen voor oninbaarheid in mindering gebracht.
Wijziging ten opzichte van 2002 doet zich voor bij de bijstandsdebiteuren. Tot en met
2002 werd deze vordering geheel voorzien, aangezien de ontvangsten voor een groot
deel aan het Rijk afgedragen dienden te worden. Dit bedrag werd gepresenteerd onder
de kortlopende schulden als verplichting aan het Rijk. Met invoering van de wet WWB
komen de ontvangsten van debiteuren geheel ten gunste van de gemeente. Omdat nu ook
het risico van oninbaarheid geheel door de gemeente gedragen wordt is hiermee in de
waardering van deze debiteurenpost rekening gehouden.
Overlopende activa
De overlopende activa bedragen per 31 december 2003 29,9 miljoen. Hiervan heeft
12,9 miljoen betrekking op te vorderen rente, die conform de leningscontracten in de
loop van 2004 zal worden ontvangen.
Liquide middelen
Betreft de kas en bankmiddelen. De onderlinge rekening-courantverhoudingen zijn geë-
limineerd en de rekening-courantverhoudingen met instellingen zijn opgenomen onder
kortlopende vorderingen dan wel schulden.
Stadsrekening 2003 53
Toelichting Passiva
Eigen vermogen
Het eigen vermogen is in 2003 toegenomen met 6,8 miljoen tot 179,8 miljoen ultimo
2003. De samenstelling en verloop zijn als volgt weer te geven:
x 1.000 1 jan 2003 toevoeging onttrekking 31 dec.2003
saldireserve 15.292 9.022 3.178 21.136
woningexploitatie 2.791 717 583 2.925
grondexploitatie 14.778 13.559 19.078 9.259
subtotaal algemene reserves 32.861 23.298 22.839 33.320
bestemmingsreserves 130.951 51.638 46.585 136.004
rekeningresultaat 2002 resp.2003 9.212 8.032 9.212 8.032
Totaal 173.024 82.968 78.636 177.356
Onder de bestemmingsreserves is conform de voornemens in de begroting 2003 een
nieuwe egalisatiereserve voor het BTW-compensatiefonds gevormd, uit de exploitatie-
effecten uit 2003 en de afroming van de BTW-voordelen op bestaande reserves. Per
saldo bedraagt de reserve eind 2003 14,5 miljoen.
Ook het Budget Strategische Investeringen is een bestemmingsreserve. Per 31 decem-
ber 2003 zit daar 7 miljoen in en hiervoor hebben we al voorgesteld daaraan 3,7
miljoen toe te voegen uit het rekeningresultaat.
Voorzieningen
De voorzieningen zijn toegenomen met 95,3 miljoen tot 98,7 miljoen. De stijging
wordt voor 90,9 miljoen verklaard door de voorziening nieuwe stadsbrug, die gevormd
is na de ontvangst van de rijksbijdrage.
Langlopende schulden
De langlopende schulden bedragen ultimo 2003 bijna 960 miljoen. In 2003 is er per
saldo 115 miljoen meer aan langlopende leningen afgelost dan opgenomen.
Kortlopende schulden
De kortlopende schulden ultimo 2003 zijn 48,4 miljoen en zijn in 2003 per saldo afge-
nomen met 40,6 miljoen. Een groot deel van de afname heeft betrekking op het nage-
noeg geheel vervallen van de verplichting verhaalbare bijstand.
Overlopende passiva
De overlopende passiva bedragen per 31 december 2003 43,6 miljoen. Hiervan heeft
16.2 miljoen betrekking op conform leningscontracten in 2004 te betalen rente
3.5 Vermogenspositie
Het weerstandsvermogen wordt bepaald door de omvang van het vrij besteedbare deel
van het eigen vermogen in relatie tot de aanwezige risico's waarvoor geen algemene of
specifieke voorzieningen zijn getroffen of waarvoor geen dekking beschikbaar is binnen
het financiële perspectief van de concernbegroting. Van de totale reservepositie is
slechts een beperkt deel vrij besteedbaar. Van de algemene reserves kunnen, indien
rekening wordt gehouden met regelgeving en besluitvorming, uitsluitend de middelen in
Stadsrekening 2003 54
de saldireserve, en in de Algemene Bedrijfsreserve van het Ontwikkelingsbedrijf en
Woningbedrijf worden ingezet voor de afdekking van algemene risico's. Voor de be-
stemmingsreserves geldt dat deze middelen in principe geheel bestemd zijn.
Stand van de saldireserve
De saldireserve heeft na mutaties in 2003 een saldo van 21,1 miljoen.
Bij het vaststellen van de stadsrekening 2003 stellen we voor om het voordelig saldo
voor een aantal zaken te bestemmen. Hiervoor wordt verwezen naar paragraaf 3.2 .
Via resultaatbestemming wordt voorgesteld een bedrag aan de saldireserve toe te voe-
gen van 2.240.000.
De saldireserve na resultaatbestemming bedraagt dan 23,3 miljoen.
Voorgesteld wordt om een afboeking van de afkoopsom Recreatieschap ten laste van de
saldireserve te doen.
Aan het Recreatieschap Nijmegen e.o. is in 2002 conform Raadsbesluit een afkoopsom
toegekend, welk bedrag deels ten laste van de saldireserve is gebracht en voor een be-
drag van 8,8 miljoen geactiveerd en opgenomen onder materiele vaste activa., met de
bedoeling dit bedrag in 25 jaar af te schrijven. Met toepassing van de nieuwe comptabi-
liteitsvoorschriften is een dergelijke activering niet meer toegestaan. Dit betekent dat
het bedrag van 8.625.150 per 1 januari 2004 afgeboekt moet zijn. Om die reden
wordt geadviseerd dit bedrag nu ten laste van de saldireserve af te boeken.
De stand van de saldireserve bedraagt dan:
Saldo per 31 december 2003 vóór winstbestemming 21.136.000
BIJ: Volgens winst bestemmingsvoorstel toe te voegen 2.240.000
AF: geactiveerde afkoopsom Recreatieschap 8.625.150
Geprognosticeerde stand per 1 januari 2004 14.750.850
De gewenste stand van de saldireserve is vastgesteld op 20 miljoen.
Stand van de Algemene Bedrijfsreserve Ontwikkelingsbedrijf
De Algemene Bedrijfsreserve van het Ontwikkelingsbedrijf dient als buffer voor de
risico's van de grondexploitaties. De gewenste omvang van deze buffer is bepaald op
40 miljoen. De stand van deze reserve per 31 december 2003 bedraagt 9,3 miljoen.
Deze stand is lager dan op grond van het risicoprofiel als gewenste omvang is bepaald.
Zodra het voorkeursmodel Waalsprong is vastgesteld zal een nieuwe berekening van het
risicoprofiel worden gemaakt. De prognoses ABR geven aan dat per 1 januari 2005 een
stand van ca 16 miljoen bereikt zal worden, welke in volgende jaren zal doorgroeien tot
ca. 20 miljoen eind 2007.
Stand van de Algemene Bedrijfsreserve van het Woningbedrijf
De Algemene Bedrijfsreserve van het Woningbedrijf bedraagt ultimo 2003 2,9 mil-
joen. Op grond van de nota "vermogenspositie en de gewenste hoogte van de vrije re-
serves" is de gewenste hoogte van deze reserve 2,3 miljoen.
Stadsrekening 2003 55
3.6 Risico's
De hiervoor weergegeven balans per 31 december 2003 en de informatie over de niet
uit de balans blijkende verplichtingen geven tezamen een beeld van de financiële positie
eind 2003. Om dit beeld te completeren wordt het volgende overzicht gegeven van de
bij het opstellen van deze stadsjaarrekening aanwezige onzekerheden en risico's voor
zover deze niet reeds in het financiële beeld zijn verwerkt.
Fiscale risico's
Ontwikkelingen op het vlak van de regelgeving inzake loonbelasting, BTW en BTW com-
pensatiefonds zijn aandachtsgebieden in het kader van risicobeheer.
Maatregel 2002 SoZaWe
Het herstelplan begint zijn vruchten af te werpen. De problemen rondom tijdigheid van
de heronderzoeken zijn grotendeels opgelost in de tweede helft van 2002 en deze
trend heeft zich ook doorgezet in 2003. De beoordeling van de tekortkomingen in 2002
is nog niet afgewikkeld, waardoor er nog steeds een risico bestaat van een maatregel.
Subsidies
Incidentele subsidies verstrekt op basis van ontvangen rijksbijdragen zijn nog niet ge-
heel onder controle. Zo worden er subsidies uitbetaald, waarbij de subsidievoorwaarden
van het Rijk niet worden vertaald in een gemeentelijke beschikking, soms ook veroor-
zaakt door het feit dat deze specifieke subsidievoorwaarden pas achteraf door het
Rijk worden vastgesteld. Bedoeling is uitsluitend subsidies te verstrekken onder toe-
passing van de Algemene subsidieverordening. Daar waar dit niet is geëffectueerd, be-
staat het risico dat niet voldaan wordt aan de Rijksregels en daardoor een terugbeta-
lingsplicht bij de gemeente ontstaat.
Tandem
Er bestaat onzekerheid over de acceptatie door het Rijk van de betalingen aan Tandem
inzake Scholing en activering over de jaren 2000 en 2002. De verantwoording van uitga-
ven door Tandem kan niet aangetoond worden volgens de voorschriften FWI werkdeel
en daarmee bestaat het risico dat de betalingen biet binnen het FWI werkdeel gedekt
kunnen worden.
Planexploitaties Ontwikkelingsbedrijf
Het Ontwikkelingsbedrijf is o.a. verantwoordelijk voor de realisatie van grote stedelij-
ke projecten en de ontwikkeling van bouwrijpe grond voor woningbouw en bedrijfster-
reinen. In toenemende mate worden deze activiteiten vermengd met de aanleg van grote
infrastructurele projecten. Voorbeelden van dit soort projecten vastgelegd in planex-
ploitaties - zijn bekend als de Waalsprong, het Stadscentrum, Limos etc. . Over de
voortgang van deze planexploitaties wordt informatie verstrekt middels de Voortgangs-
rapportage Grote Projecten.
Het realiseren van planexploitaties betekent omgaan met risico's. Risicomanagement is
dan ook core-business voor een Ontwikkelingsbedrijf. In het VGP wordt uitgebreid aan-
dacht besteed aan de risico's die in de planexploitaties bestaan. Genoemd wordt het
risico van het uitblijven van voldoende financiering voor Koers West, risico's die samen-
hangen met de ontbinding van het MTC, het ontbreken van dekking voor de kosten van
bodem- en grondwatersanering, het risico van niet in een nieuwe planexploitatie kunnen
Stadsrekening 2003 56
opnemen van oorspronkelijke plankosten Prof. Bellefroidstraat, risico van onvoldoende
bankgaranties bij particuliere ontwikkelingen en een potentieel tekort op de geluidswal
RW73.
De Algemene Bedrijfsreserve van het Ontwikkelingsbedrijf is bedoeld voor de dekking
van deze risico's.
Declaratie bommen en granaten
Nijmegen heeft bij het opruimen van wapentuig in het Waalspronggebied kosten ge-
maakt en deze gedeclareerd bij het Rijk. De declaratie is conform de regelgeving opge-
steld. Het Ministerie heeft echter een beperkt budget en voor 2003 is dan ook een
lager percentage dan de 90% volgens regelgeving vergoed. Dit percentage kan bij defi-
nitieve vaststelling nog wijzigen.
Het effect van een lagere uitkering wordt verwerkt in de herziene planexploitatie voor
de Waalsprong.
Waalsprong
Op dit moment worden op basis van het uitgewerkte Voorkeursmodel zowel de planex-
ploitatie Waalsprong van de Gemeente Nijmegen als de GEM opnieuw doorgerekend. Een
en ander zal leiden tot een totaalbeeld van de het verwachte resultaat en de daaronder
liggende risico's. De verwachting is dat dit zal leiden tot een positiever beeld dan in het
verleden. De resultaten zullen naar verwachting medio 2004 gereed zijn. De huidige
risicoberekening gaat uit van de risico's zoals deze in de vigerende planexploitaties van
de Waalsprong zijn opgenomen.
Archeologie
Op de balans is een negatief archeologiefonds opgenomen. Dit in de verwachting dat in
toekomstige jaren een voordeel gerealiseerd kan worden. In de Waalsprongexploitatie
is echter voor 7 miljoen aan archeologiekosten opgenomen, terwijl de verwachte kos-
ten 20 miljoen zijn (mede als gevolg van gewijzigde regelgeving). Naar aanleiding van
het voorkeursmodel wordt de planexploitatie voor de Waalsprong herzien. Eind 2004
wordt deze aangeboden aan de raad. Het effect van de verhoging van de archeologie-
kosten wordt daarin verwerkt.
Planschade
Er lopen een aantal procedures over planschadevergoedingen. Voor eventueel te ver-
strekken vergoedingen is geen voorziening opgenomen gezien het onzekere karakter van
de verstrekkingen. Deze planschades kunnen deels ten laste van projecten gebracht
worden, en komen deels ten laste van de activiteit en daarmee ten laste van het resul-
taat van de gemeente.
Bouwvergunningen
Bij aanvragen voor bouwvergunningen bestaat het risico dat na opleggen van de leges, de
bouwvergunning alsnog ingetrokken wordt door de vergunningvrager. Dit resulteert dan
in de verplichting tot terugbetalen van de legesvergoedingen. Verder loopt op dit mo-
ment een procedure inzake de hoogte van in rekening gebrachte bedragen.
GEM
Er is sprake van een verschil van mening tussen GEM en DGG over de betaling van een
aantal diensten. Inmiddels is een onafhankelijke derde ingeschakeld om tot een afreke-
ning te komen.
Stadsrekening 2003 57
EFRO programma Kanaalgebied
Het programma wordt (mede) gefinancierd met EFRO gelden. De Europese commissie
hanteert het principe dat een jaartranche 2 jaar later aantoonbaar moet zijn uitgege-
ven, Eind 2004 is het volgende afrekenmoment. Voor gemeente Nijmegen is de uitga-
ventaakstelling 2,5 miljoen. Het niet halen van deze taakstelling betekent dat het niet
uitgegeven deel van het budget overgeheveld wordt naar een andere gemeente en door
Nijmegen niet meer geprogrammeerd kan worden. Dat betekent dan tevens een verlies
van een evenredig bedrag aan cofinanciering indien de uitgaven later toch voor de ge-
plande omvang uitgevoerd worden.
NUON reserve
Op langere termijn zal het wegvallen van de voormalige winstuitkering van de NUON
niet geheel gecompenseerd worden door de baten uit de aan NUON verstrekte lening en
de gevormde bestemmingsreserve. Het tijdstip en de omvang van dit risico worden be-
paald door de keuzemogelijkheid van de NUON om vanaf 1 januari 2005 de eeuwigdu-
rende lening om te zetten in een annuïtaire lening met een looptijd van 18 jaar.
3.7 Verbonden partijen
Onder verbonden partijen verstaan we de partijen waarbij de gemeente zeggenschap
heeft via vertegenwoordiging in het bestuur of via aanmerkelijk belang in het eigen
vermogen van een onderneming.
De voorschriften voor de inrichting van de begroting en jaarrekening zijn ingaande
2004 gewijzigd. Een van de wijzigingen betreft het geven van inzicht in de verbonden
partijen. Het gaat daarbij om het op één plaats in de begroting weergeven van de aard
en achtergrond van de relatie, de omvang van de participatie of zeggenschap en de ri-
sico's die daardoor door de gemeente gelopen worden. Het is, vanuit die beginpositie, de
bedoeling om de stand van zaken bij de verbonden partijen te blijven volgen. Ter opla-
ding van de voor het eerst bij de Stadsbegroting 2005-2008 te leveren informatie, is
hier geïnventariseerd welke de verbonden partijen zijn waarin Nijmegen participeert en
welke zeggenschap hiermee samenhangt.
Onder deze definitie vallen de volgende gemeenschappelijke regelingen en deelnemingen
waarin Nijmegen participeert.
Gemeenschappelijke regelingen:
GGD
Nijmegen zit samen met de 9 regiogemeenten in deze gemeenschappelijke regeling.
Vanaf juli 2002 zitten alleen de portefeuillehouders van de deelnemende gemeenten in
het AB. Nijmegen heeft 4 stemmen. De andere gemeenten hebben ieder 1 stem. Dit
betekent dat de zeggenschap van Nijmegen bijna 31 % bedraagt.
Gemeenschappelijke regeling hulpverlening en veiligheid
De Brandweer en de CPA/CHOR zijn in deze nieuwe gemeenschappelijke regeling sa-
mengevoegd. De gemeenschappelijke regeling is in werking getreden per 1 januari 2004.
Nijmegen zit samen met de gemeenten uit Gelderland Zuid in deze gemeenschappelijke
regeling. Iedere gemeente stuurt 1 vertegenwoordiger naar het AB. Iedere gemeente
Stadsrekening 2003 58
heeft gelijk stemrecht, behalve indien het gaat om: besluiten betreffende de begro-
ting, de wijzigingen daarvan en de rekening en besluiten tot het doen van een uitgaaf
voordat de begroting of de begrotingswijziging waarbij deze uitgaaf is geraamd is
goedgekeurd, alsmede besluiten betreffende het regionaal beheersprogramma. Deze
besluiten worden genomen op basis van gewogen stemrecht, waarbij elke gemeente voor
iedere 20.000 inwoners of gedeelte daarvan één stem heeft.
Bovenstaande houdt in dat de zeggenschap van Nijmegen normaal gesproken 5,5 % be-
draagt en bij de apart genoemde besluiten 22 %.
MARN
Nijmegen zit samen met de 9 regiogemeenten in deze gemeenschappelijke regeling.
Nijmegen heeft 6 leden in het AB. De overige 9 gemeenten hebben ieder 2 leden in het
AB. Dit betekent dat de zeggenschap van de gemeente 25 % bedraagt.
Recreatieschap Nijmegen en Omstreken
Nijmegen zit samen met 7 andere gemeenten (Druten en West Maas en Waal doen niet
mee) in deze gemeenschappelijke regeling. Nijmegen vaardigt 3 leden af naar het AB.
De overige 7 gemeenten vaardigen ieder 1 lid af naar het AB. Dit betekent dat de zeg-
genschap van de gemeente 30 % bedraagt.
Breed
Nijmegen zit samen met 8 regiogemeenten (Mook doet niet mee) in deze gemeenschap-
pelijke regeling. Nijmegen vaardigt 3 leden af naar het AB. De overige 8 gemeenten
vaardigen ieder 1 lid af naar het AB. Dit betekent dat de zeggenschap van Nijmegen
ruim 27 % bedraagt.
Euregio Rijn/Waal
Samen met 55 andere gemeenten, organisaties en bedrijven is Nijmegen lid van Euregio
Rijn/Waal. Het hoogste orgaan, de Euregioraad bestaat uit 120 leden. Nijmegen vaar-
digt 4 leden af.: één lid van het college, namelijk de burgemeester en drie raadsleden.
De zeggenschap van de gemeente bedraagt 3,34 %.
KAN
Samen met 20 andere gemeenten maakt Nijmegen deel uit van het KAN. In de KAN-
raad zitten 5 leden van de gemeente Nijmegen. Deze leden hebben ieder 2 stemmen. De
zeggenschap van de gemeente bedraagt ruim 18 %.
Bijsterhuizen
Samen met de gemeente Wijchen zit de gemeente Nijmegen in deze gemeenschappelij-
ke regeling. De regeling is begin 2004 gewijzigd. Na ondertekening door beide gemeen-
ten zal de regeling naar Gedeputeerde Staten worden gestuurd. Conform de nieuwe
regeling zullen vervolgens 2 collegeleden van de gemeente Nijmegen in het Algemeen
Bestuur gaan zitten. Deze leden hebben ieder 3 stemmen. De zeggenschap van de ge-
meente bedraagt 50 %.
Bergerden
Samen met de gemeente Lingewaard zit de gemeente Nijmegen in deze gemeenschappe-
lijke regeling. De regeling is begin 2004 gewijzigd, maar moet nog op een klein onder-
deel worden aangepast (Lingewaard wil in tegenstelling tot Nijmegen wél graag raadsle-
den afvaardigen naar het AB). Na aanpassing zal de regeling naar Gedeputeerde Staten
Stadsrekening 2003 59
worden gestuurd. Conform de nieuwe regeling zullen vervolgens 2 collegeleden van de
gemeente Nijmegen in het Algemeen Bestuur gaan zitten. Deze leden hebben ieder 4
stemmen. De zeggenschap van de gemeente bedraagt 50 %.
Basisregeling regio Nijmegen
Deze regeling fungeert als overlegplatform voor de voltallige colleges. Het gehele colle-
ge is dan ook vertegenwoordigd in het Algemeen Bestuur. Zeggenschap is niet van be-
lang, want de regeling slaapt.
PPS constructies:
Waalsprong
BV Land over de Waal: Nijmegen is enig aandeelhouder, dus 100 %.
GEM Waalsprong Beheer BV: Nijmegen bezit van de 120 aandelen 60 aandelen, dus 50
%. De resterende 50 % is in handen van woningbouwverenigingen (10 %) en private par-
tijen (40 %).
GEM Waalsprong CV: BV Land over de Waal is commanditair vennoot, samen met 6 ande-
re partijen. De commanditaire vennoten zijn de geldschieters. Storting BV Land over de
Waal f. 600.000,00. De andere commanditaire vennoten f. 100.000,00 (tot 600.000,00).
Bankgaranties gemeente Nijmegen f. 11,4 miljoen, andere partijen elk f. 1,9 miljoen (tot
f. 11,4 miljoen). Land over de Waal is voor 48 % gerechtigd in het vermogen van de CV.
De overige partijen zijn elk voor 8 % tot in totaal 48 % gerechtigd in het vermogen van
de CV. GEM Waalsprong Beheer BV is beherend vennoot in de CV en draagt zorg voor
het dagelijks bestuur. GEM Waalsprong Beheer BV is voor 4 % gerechtigd in het vermo-
gen.
De besluiten worden in de commandietenvergadering genomen. Land over de Waal heeft
6 stemmen (50 %), de andere zes commandieten hebben elk een stem (in totaal 50 %).
De beherend vennoot heeft geen stem.
Brabantse Poort BV
Opgericht door ontwikkelaars. Gemeente Nijmegen is later toegetreden (dit is geregeld
in de samenwerkingsovereenkomst tussen de gemeente, ontwikkelaars en Brabantse
Poort BV). De zeggenschap van de gemeente bedraagt 10 % (f. 300.000,-).
Mariënburg
ING richt MBO Mariënburg BV op en stelt zich hoofdelijk aansprakelijk voor de ver-
plichtingen van die BV. Gemeente Nijmegen richt Nijmegen Mariënburg BV op. Gemeen-
te Nijmegen bezit 100 % van de aandelen.
Bovengenoemde BV's zitten samen in de vennootschap onder firma Mariënburg VOF. De
VOF wordt bestuurd door de twee vennoten gezamenlijk. Mariënburg BV heeft 50 %
zeggenschap in de VOF-Mariënburg.
MTC (in liquidatie)
Voor het MTC loopt een traject om tot financiële afronding te komen.
Onderdeel van het MTC zijn "Bedrijventerrein BTV CV " en "Binnenvaartterminal BSC
CV ". Deze worden in 2004 financieel afgerond
Stadsrekening 2003 60
Mercator
Nijmegen neemt voor f. 100.000,- deel in het aandelenkapitaal. Maatschappelijk kapitaal
bedraagt f. 5.000.000,00. Gestort kapitaal bedraagt f. 1.200.000,00. Juridische zeg-
genschap bedraagt 8,3 %. Overbruggingskrediet aandeelhouders f. 300.000, waarvan
door gemeente Nijmegen f. 45.000,00.
Grondbank Midden Nederland
Gemeente Nijmegen bezit net als gemeente Arnhem 1200 aandelen. Op 1 januari 2004
bedraagt het totaal aantal uitgegeven aandelen 3472, dus zeggenschap bedraagt bijna
35 %. In 2004 zal overigens een aandelenemissie plaatsvinden met 1000 aandelen aan
Waterschap Rivierenland. Het totaal aantal aandelen komt dan uit op 4742. Zeggen-
schap van de gemeente bedraagt dan ruim 25 %.
Verzelfstandigde gemeentelijke bedrijven c.a.:
DAR
Nijmegen is 100% aandeelhouder.
NOVIO
Nijmegen is 100 % aandeelhouder.
MENSEC
Nijmegen is 100 % aandeelhouder.
TRIAVIUM
Nijmegen is 100 % aandeelhouder.
Overige regionale instellingen
Stichting Halt (budgetsubsidieovereenkomst)
Nijmegen subsidieert alleen. Er is geen sprake van deelname, dus ook geen zeggenschap.
Streek VVV
De gemeente Nijmegen geeft jaarlijks een financiële bijdrage aan deze stichting, via
een samenwerkingsverband van gemeenten. De stichting Regio VVV Rijk van Nijmegen
kent een Raad van Toezicht en een Raad van Advies. Van de gemeente Nijmegen zit een
collegelid in de Raad van Toezicht.
Nijmeegs Instituut Maatschappelijk Werk
Er is geen sprake van deelname, dus ook geen zeggenschap.
Regionaal Indicatieorgaan
Deze stichting hangt met een eigen bestuur onder de gemeenschappelijke regeling GGD.
Het bestuur bestaat uit 11 leden. Drie leden worden benoemd op voordracht van de par-
ticiperende 10 regiogemeenten. Een wethouder van de gemeente Nijmegen zit in het
bestuur.
MARANT (budgetsubsidieovereenkomst)
Nijmegen subsidieert alleen. Er is geen sprake van deelname, dus ook geen zeggenschap.
Stadsrekening 2003 61
3.8 Investeringen en kapitaallasten
De boekwaarde van de materiële en immateriële vaste activa per 1 januari 2003 be-
droeg ruim 336,5 miljoen euro. Per saldo is een bedrag van 42,6 miljoen geïnvesteerd
en is voor 18,4 miljoen afgeschreven. Hiermee komt de boekwaarde per 31 december
2003 uit op 360,7 miljoen euro. De met de geactiveerde boekwaarden samenhangende
kapitaallasten zijn in de rekening verantwoord.
Alle acties die in 2003 hebben plaatsgevonden om tot een realistisch investeringsvolu-
me te komen, hebben geresulteerd in een begrotingscijfer van 65,2 miljoen. De wer-
kelijke investeringen minus de desinvesteringen, per saldo 42,6 miljoen euro, zijn in
relatie gebracht met voornoemd dynamisch saldo.
In 2003 is een proces in gang gezet om tot een goede en realistisch investeringsvolume
en goede inhoudelijke voortgangsrapportage investeringen te komen. Wij zullen onze
inspanningen in 2004 voortzetten. Een van de hiermee corresponderende acties is het
bepalen van de restantkredieten per ultimo 2003. De restantkredieten die naar latere
jaren zullen worden doorgeschoven en de vervallen restantkredieten zullen aan u door
middel van een separaat voorstel ter besluitvorming worden voorgelegd.
Als gevolg van het achterblijven van de investeringen bij de ramingen, zijn ook de kapi-
taallasten achtergebleven. In de begroting is een bedrag aan kapitaallasten geraamd van
43,9 miljoen, de werkelijkheid laat een bedrag zien van 39,9 miljoen. De kapitaallas-
tenramingen zijn gehandhaafd op het oorspronkelijke begrotingsniveau, aangezien on-
derschrijdingen op kapitaallasten gezien eerdere besluitvorming naar het budget Stra-
tegische Investeringen gaan. De onderschrijding kapitaallasten, gecorrigeerd voor ge-
ringe correcties op stelpost geraamd, alsmede een bedrag van 0,7 miljoen onder-
schrijding kapitaallasten onderwijshuisvesting (apart fonds)bedraagt in totaal 3,7
miljoen. Voorgesteld wordt om dit bedrag toe te voegen aan het budget strategische
investeringen.
3.9 Treasuryparagraaf
Op de productgroep financiering van het programma concernverrekeningen, is een voor-
deel ten opzichte van de begroting ontstaan van 3,1 miljoen. Hiervan is 0,8 miljoen
toe te schrijven aan effecten die in begrotingswijzigingen voor latere jaren zijn ver-
werkt (onder andere in de perspectiefnota 2004), maar abusievelijk voor 2003 achter-
wege zijn gebleven.
Vanwege de politiek onzekere situatie als gevolg van de dreigende Golfoorlog is begin
2003 30 miljoen als dekking van het voor 2003 verwachte financieringstekort aange-
trokken tegen 3,75 % per jaar, waardoor ten opzichte van de begrote rente van 6,5 %
een voordeel van rond 0,8 miljoen ontstond. Daarnaast ontstond een voordeel doordat
ten opzichte van de raming 40 miljoen meer aan reserves als intern financieringsmid-
del beschikbaar was, wat een rentebesparing van 1 miljoen opleverde. Mede door de
vroege afdekking van het verwachte financieringstekort waren middelen beschikbaar
voor kortlopende financiering voor derden (GEM Waalspong), het gemeentelijk ontwik-
kelbedrijf en overig onderhanden werk waarop een meeropbrengst van 1,3 miljoen
ontstond.
Stadsrekening 2003 62
Naast de 30 miljoen voor de afdekking van de algemene financieringsbehoefte voor
gemeentelijke investeringen is verder nog aan leningen in totaal voor een bedrag van
rond 94 miljoen aangetrokken. Het betrof:
- 12 miljoen voor de specifieke financiering van de aankoop van het Goffertstadion
- 75 miljoen voor de GEM Waalsprong, waarvan rond 37 miljoen verband houdt
met herfinanciering van aflopende leningen (waarvan 7 miljoen in 2004)
- 7 miljoen voor leningen van woningcorporaties, die in verband met renteherziening
opnieuw aangetrokken werden.
Gemiddeld over het jaar bedroeg de kortlopende financiering (looptijd korter dan 1
jaar) gemiddeld slechts 15 miljoen (zie bijlage 14 voor de rapportage in het kader van
de wet FIDO over gebruik van de kasgeldlimiet). De behoefte aan korte financiering
kwam zo laag uit doordat al in het eerste kwartaal het renterisico op het verwachte
financieringstekort voor de eigen investeringen is afgedekt. Daarnaast is in de loop van
het 4-e kwartaal de toegezegde rijkssubsidie van ruim 90 miljoen voor de stadsbrug
ontvangen. Deze middelen zijn vooralsnog ingezet in de financieringsbehoefte van het
gemeentelijke ontwikkelingsbedrijf (die eind 2003 rond 70 miljoen bedroeg). Het
overschot werd uitgezet bij de huisbankier. De renteopbrengsten op deze rijkssubsidie
zijn bijgeschreven op het gevormde fonds voor de stadsbrug, en vormen geen onderdeel
van het hierboven toegelichte positieve resultaat op de productgroep financiering.
De renterisiconorm in de wet FIDO beperkt het risico van hogere of lagere rente op de
herfinanciering van af te lossen langlopende leningen. Evenals vorig jaar viel de norm
ruimschoots binnen de wettelijke norm van 20 % (bijlage 14).
3.10 Algemene uitkering
Algemeen
De algemene uitkering uit het gemeentefonds is in 2003 met 5,9 miljoen toegenomen
ten opzichte van de oorspronkelijke raming in de concernbegroting 2003 ad. 143,3
miljoen. In de loop van het jaar is de raming reeds positief bijgesteld met 5 miljoen.
Uiteindelijk laat de rekening 2003 ten opzichte van de bijgestelde begroting nog een
voordeel zien van 0,9 miljoen en komt daarmee uit op 149,2 miljoen.
Een aantal ontwikkelingen die hieraan hebben bijgedragen wordt hierna op hoofdlijnen
weergegeven, onderscheiden in de effecten van de koppeling aan de rijksbegroting, be-
leidsmatige ontwikkeling, ontwikkelingen van de basisgegevens en afrekeningen voor-
gaande jaren.
Koppeling aan de Rijksbegroting
De Algemene Uitkering ontwikkelt zich als gevolg van het uitgavenniveau van de netto
rijksuitgaven. De rijksbegroting heeft ondanks een neergaande economie in 2003 nog
een groei doorgemaakt. Door de koppeling aan de rijksbegroting is de Algemene Uitke-
ring voor de gemeente Nijmegen met 3,7 miljoen toegenomen.
Uit het accres worden de nominale loon- en prijsontwikkelingen en kosten ontwikkelin-
gen in verband met stedelijke groei betaald en worden de middelen beschikbaar gesteld
voor beleidsontwikkeling.
Stadsrekening 2003 63
Beleidsmatige ontwikkelingen
Per saldo is de begrote gemeentefondsuitkering in 2003 in verband met beleidswijzigin-
gen van het Rijk met 0,61 miljoen toegenomen. De belangrijkste mutaties in de ont-
wikkelingen zijn correcties op eerder geformuleerd beleid en zijn in het gemeentefonds
doorgevoerd.
De mutaties hebben betrekking op bijstellingen op het gebied van onderwijshuisvesting,
langdurige minima, vroegsignalering jeugdgezondheidszorg en leerplichtige leeftijd kos-
ten dualisering.
In de loop van het jaar werden de ramingen van het gemeentefonds op grond van boven-
staande met 0,77 miljoen bijgesteld. Een minder ontvangst van 0,16 t.b.v. kosten
dualisering wordt thans in de jaarrekening verwerkt.
Ontwikkeling van de basisgegevens
In 2003 zijn de basisgegevens voor de vaststelling van de omvang met 1 miljoen toe-
genomen.
Doordat de vaststelling van de basisgegevens voor de berekening van de algemene uit-
kering 2003 voor een aantal berekeningsgrondslagen achteraf plaatsvindt, hebben er in
2003 nacalculaties plaatsgevonden over 2001 en 2002. Het totaaleffect hiervan is
0,55 miljoen.
Behoedzaamheidreserve
De behoedzaamheidreserve is een reserve die door het Rijk is ingesteld om te voorko-
men dat gemeenten na afloop van het jaar voorschotten moeten terugbetalen. Door een
tegenvallend accres is in 2003 vrijwel niet (slechts 4%) tot uitkering gekomen. In totaal
werd 0,1 miljoen uitgekeerd.
3.11 BTW compensatiefonds
Met ingang van 2003 is het BTW compensatiefonds (BCF) ingevoerd. Daartoe zijn in
2003 de volgende wijzigingen doorgevoerd:
- De financiële administratie is aangepast op de werking van het BCF.
- De begrotingsbudgetten zijn daar waar dat van toepassing is, ontdaan van de BTW.
- Het kennisniveau van de budgethouders is op peil gebracht. De budgethouders kun-
nen met eventueel nog levende vragen terecht bij de interne werkgroep BTW com-
pensatiefonds.
- De Gemeenschappelijke regelingen zijn in kennis gesteld van de consequenties van
de wetswijziging en hebben hierop vervolgens de noodzakelijke maatregelen met be-
trekking tot hun financiële administratie doorgevoerd.
- Er is, conform uitvoeringsvoorschriften in het kader van de wet op het BTW com-
pensatiefonds, een BCF egalisatiereserve gevormd Deze reserve is noodzakelijk om
de onzekere uitkomsten (gedurende een overgangstermijn van 3 jaar) op te vangen
en om de nadelen die als gevolg van de BTW component in de activa van vóór 2003 in
de exploitatie vloeien op te vangen.
- Met de fiscus zijn gesprekken gevoerd om te komen tot afspraken over de wijze van
totstandkoming van de te hanteren BTW-verrekenpercentages. Deze gesprekken
zijn nog niet afgerond. Eventuele bijstellingen die hieruit voortvloeien zullen in
2004 leiden tot een correctie op de onttrekking uit de egalisatiereserve BTW com-
pensatiefonds.
Stadsrekening 2003 64
Inmiddels werkt het BTW compensatiefonds een jaar en kunnen de volgende conclusies
voor de effecten hiervan voor de gemeentelijke financiën worden getrokken:
Egalisatiereserve BTW compensatiefonds:
De reserve is in 2003 gevoed met de volgende componenten:
- 11 miljoen ten laste van de exploitatie 2003 (conform rijksregelgeving in verband
met de vertraagde uitname uit het gemeentefonds), Indien er in 2003 een uitname
gemeentefonds zou zijn geweest, heeft het Rijk deze uitname berekend op genoem-
de 11 miljoen. Aangezien de feitelijke verlaging in het gemeentefonds pas in 2004
plaats zal vinden, moet in 2003 een bedrag in de egalisatiereserve gestort worden
- 7 miljoen ten laste van reserves waarvan de onttrekkingen in de toekomst lager
zullen zijn omdat de BTW niet meer uit de reserve wordt onttrokken, maar gedecla-
reerd bij het BTW compensatiefonds. Bij de reserves is berekend hoe deze in de
toekomst vrij zullen vallen. De benodigde vrijval ter dekking van uitgaven zal lager
zijn dat vóór 2003 was becijferd, omdat in de toekomst de BTW bij de fiscus te-
ruggehaald kan worden en dus niet meer ten laste van de reserves gebracht behoeft
te worden. Het bedrag aan toekomstige BTW is becijferd op 7 miljoen en dit be-
drag is aan de reserves onttrokken en in het BTW compensatiefonds egalisatiere-
serve gestort
- De onttrekking aan dit fonds over 2003 bedraagt ruim 3 miljoen; bedoeld voor
dekking tekorten in de exploitatie (zie onderstaand)
Exploitatie:
In totaal is er 19 miljoen aan betaalde BTW gedeclareerd, waarvan 18 miljoen wordt
uitgekeerd. De uitkering van 18 miljoen heeft te maken met een generieke korting van
5% door het rijk. Deze korting is toegepast in verband met de onderbandbreedte ten-
einde nadeelgemeenten een compensatie te kunnen bieden
De gedeclareerde BTW is ontstaan doordat betaalde BTW op exploitatie-uitgaven de-
clarabel zijn, maar ook BTW bedragen op investeringen en planexploitaties. Deze laats-
te twee posten vallen niet in de gemeentelijke exploitatie (gewone dienst), maar zorgen
voor een netto waardering van investeringen en grondexploitaties.
De gedeclareerde BTW heeft geleid tot een verantwoording van:
- 5 miljoen lagere lasten ontwikkelbedrijf en daarmee een lagere post onderhanden
werk grondexploitaties (balans)
- 2,7 miljoen lagere aan investeringslasten en daarmee een lagere post materiele
vaste activa (balans)
- 7,8 miljoen lagere exploitatielasten door de gehele gemeentelijke exploitatie. Dit
zijn echte voordelen, aangezien de BTW tot en met 2002 als kostenpost werd mee-
genomen.
- 3,5 miljoen terugontvangen BTW op gemeenschappelijke regelingen. Deze BTW
wordt betaald aan de GR en terugontvangen van de fiscus. Tot zover is dit verge-
lijkbaar met de normale terugontvangst BTW. Echter bij GR's werd voorgaande ja-
ren geen BTW in rekening gebracht bij de gemeente. Deze BTW verrekening levert
derhalve geen exploitatievoordeel op. (situatie is in feite gelijk aan voorgaande ja-
ren)
Daarnaast bestaat een voordeel in de exploitatie op grond van:
- 1,5 miljoen aan lagere exploitatielasten inzake BTW gemeenschappelijke regelin-
gen. In het verleden werd door de GR geen BTW in rekening gebracht bij de ge-
meente, maar werd wel de door de GR ingekochte BTW als kosten bij de gemeente
Stadsrekening 2003 65
in rekening gebracht. Bij de gemeente vielen deze lasten in het gemeentesaldo. Nu
kan de GR de betaalde BTW terughalen bij de fiscus, brengt minder aan de gemeen-
te in rekening en daarmee heeft de gemeente een voordeel. Dit voordeel zal verre-
kend worden in het gemeentefonds. Bij de berekening van de stortingen in de egali-
satiereserve moet hier rekening mee worden gehouden. Betekent dat het voordeel
binnen de totale exploitatie via een last bij concernverrekeningen aan de egalisatie-
reserve BCF wordt toegevoegd.
Daartegenover staat een last in de exploitatie van:
- 0,7 miljoen niet declarabele BTW die als last genomen moet worden. Dit heeft te
maken met de verrekening van overhead aan niet voor compensatie in aanmerking
komende programma's.
- 0,9 miljoen in verband met het niet uitkeren van 5% van de declaratie in verband
met de onderbandbreedte.
Per saldo:
Voordelen in de exploitatie: 7,8 miljoen
Voordeel inkoop BTW gemeenschappelijke regeling 1,5 miljoen
Nadeel niet declarabel -0,7 miljoen
Nadeel 5% korting -0,9 miljoen
Nadeel fictieve uitname gemeentefonds -10,7 miljoen
Per saldo een nadeel van 3 miljoen
Op de post concernverrekeningen is de verrekening met het BTW compensatiefonds tot
uitdrukking gebracht. Als last is de fictieve uitname (10,7 miljoen) en de werkelijke
kosten (1,6 miljoen) opgenomen en als bate de bijdrage uit de egalisatiereserve BCF (
3,0 miljoen)
Risico
De ontwikkelingen rond het BTW compensatiefonds zijn nog niet afgerond. Belangrijke
elementen die financiële gevolgen kunnen hebben zijn:
- De uitname uit het gemeentefonds moet nog worden nagecalculeerd op basis van het
totaal van de declaraties over 2003.
- Op rijksniveau worden de mogelijkheden onderzocht om de voeding van het BTW
compensatiefonds te wijzigen. Daarbij zou mogelijk een deel van de korting op het
gemeentefonds vervallen en zouden specifieke rijksuitkeringen en subsidies worden
ontdaan van de BTW component.
- Rond de gemeenschappelijke regelingen is nog geen volledige duidelijkheid met be-
trekking tot de BTW status.
Uitgangspunt is dat de uit invoering van het BTW compensatiefonds voortvloeiende ef-
fecten voor Nijmegen gedurende de overgangsperiode zullen worden verrekend met de
egalisatiereserve BTW compensatiefonds. Voorlopig de balans opmakend gaan wij er van
uit dat de gevormde egalisatiereserve voor de invoering van het BTW compensatiefonds
toereikend zal zijn en er voor Nijmegen op termijn geen nadelige effecten zullen zijn.
Stadsrekening 2003 66
3.12 Accountantsverklaring
Opdracht
Wij hebben de jaarrekening 2003, bestaande uit de stadsrekening en de
stadsjaarrekening, van de gemeente Nijmegen gecontroleerd. De jaarrekening is
opgesteld onder verantwoordelijkheid van het college van burgemeester en
wethouders van de gemeente Nijmegen. Het is onze verantwoordelijkheid een
accountantsverklaring inzake de jaarrekening te verstrekken.
Werkzaamheden
Onze controle is verricht overeenkomstig in Nederland algemeen aanvaarde
richtlijnen met betrekking tot controleopdrachten. Volgens deze richtlijnen dient
onze controle zodanig te worden gepland en uitgevoerd, dat een redelijke mate van
zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen onjuistheden van materieel
belang bevat. Een controle omvat onder meer een onderzoek door middel van
deelwaarnemingen van informatie ter onderbouwing van de bedragen en de
toelichtingen in de jaarrekening. Tevens omvat een controle een beoordeling van de
grondslagen voor financiële verslaggeving die bij het opmaken van de jaarrekening
zijn toegepast en van belangrijke schattingen die het college van burgemeester en
wethouders daarbij heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van
de jaarrekening. Wij zijn van mening dat onze controle een deugdelijke grondslag
vormt voor ons oordeel.
Oordeel
Wij zijn van oordeel dat de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de financiële
positie op 31 december 2003 en van de baten en lasten over 2003 in
overeenstemming met de grondslagen voor financiële verslaggeving volgens het
Besluit comptabiliteitsvoorschriften 1995 en ook overigens voldoet aan de
bepalingen inzake de jaarrekening zoals opgenomen in dit besluit, behoudens de in
de stadsrekening 2003 in de inleiding, alsmede de in de stadsjaarrekening 2003 in de
inleiding en de in de toelichting op de balans genoemde afwijkingen van het Besluit
comptabiliteitsvoorschriften 1995.
Arnhem, 24 mei 2004
Deloitte Accountants
Stadsrekening 2003 67
---- --