Directeur Telos en hoogleraar Vrijetijdwetenschappen Theo Beckers
neemt afscheid
Hoogtijd dat de hyperactieve samenleving onthaast
Nederlanders hebben collectief het gevoel tijd te kort te komen en dat
gevoel wordt steeds sterker. Iedereen heeft het druk, en vaak té druk:
rechters, huisartsen, politici, managers, leraren, ouders en ook
kinderen. Worden we geleefd of hebben we zelf nog iets te zeggen over
de structuur en de besteding van onze tijd? vraagt prof.dr. Theo
Beckers zich af in zijn afscheidsrede, waarin hij ingaat op de
oorzaken en de maatschappelijke en ecologische gevolgen van snelheid
en tijdsdruk. Beckers pleit voor onthaasting van politiek en
wetenschap, hedonistische soberheid en een economy of care, die kan
bijdragen aan duurzame ontwikkeling. Ook laat hij zien dat er een
maatschappelijk draagvlak is voor een andere omgang met haast en tijd.
We hebben het drukdrukdruk. Er zijn meer activiteiten, meer
verplichtingen en meer afspraken dan we aankunnen. Tijdsdruk en
snelheid beheersen ons leven. Ook al klagen we vaak dat we zo veel
moeten, het lijkt erop dat we ons er niet tegen kunnen verzetten: we
moeten meegaan in met de tijd. Overigens doen we dat niet altijd uit
vrije wil. Dat er snel wordt bewogen of veranderd is niet het
probleem, stelt hoogleraar Vrijetijdwetenschappen Beckers en
wetenschappelijk directeur van Telos, het Brabants Centrum voor
Duurzaamheidvraagstukken in zijn rede. Het probleem is dat
economische, maatschappelijke en politieke systemen zo zijn ingericht,
dat we maar één keus hebben: de hoogste versnelling. Dat heeft de mens
slaaf gemaakt van de tijd, waarover hij zich heer en meester waant.
Zoals we vier Nederlanden nodig hebben om onze consumptie een plaats
te geven, zo hebben we vier levens nodig om al onze ambities en
verplichtingen te realiseren.
Ook binnen de collectieve sector, zoals de rechtspraak, de zorg en op
het onderwijs neemt de tijdsdruk toe. Op de universiteit stijgt de
publicatiedruk al maar verder, maar meer kennis is volgens Beckers
minder wijsheid. Binnen het openbaar bestuur en bij de overheid
constateert hij steeds minder ruimte voor reflectie. Vandaar dat de
relatie tussen tijd, politiek en beleid meer aandacht verdient. De
toekomstige inrichting van ons land is gebaat bij een beter evenwicht
tussen korte en lange termijn, hoge en lage dynamiek, snelheid en
traagheid en continuïteit en vernieuwing.
Geld is tijd
Onlangs meldde president Wellink van De Nederlandse Bank dat
Nederlanders te veel vrijetijd hebben, en dat er sprake zou zijn van
een verlofcultuur. Beckers bestrijdt dat. De in de jaren zestig
voorspelde vrijetijdsmaatschappij is een mythe gebleken. Alle verloven
worden thans ingetrokken. De plicht roept en de onteigening van de
tijd krijgt een nieuwe impuls. De maatschappij, die keuzevrijheid,
individualisering en eigen verantwoordelijkheid hoog in het vaandel
heeft staan, blijkt in werkelijkheid een complexe, veeleisende
samenleving te zijn. We bewegen ons in sociaal-economisch opzicht
steeds meer in de richting van de Verenigde Staten. Geld is tijd
geworden. Om al onze verplichtingen te kunnen betalen en ook nog
actief te zijn als consument moet er harder en langer worden gewerkt.
Het ziet ernaar uit, dat de manier waarop de levensloopregeling wordt
ingevuld, tijdsdruk en haast niet zal verminderen, maar juist
versterken.
Minder vrijetijd kan de pret niet drukken. We consumeren sneller,
meer, gretiger en de hoeveelheid besteed geld per eenheid vrijetijd
stijgt nog steeds. De vrijetijdsconsumptie gaat gepaard met een sterke
groei van mobiliteit en energiegebruik. Verduurzaming van
vrijetijdsconsumptie zou dan ook hoger op de agenda moeten staan van
overheid, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties, zo stelt
Beckers.
Verduurzaming
Het zou een onderdeel kunnen vormen van de overgang van een economy of
scale naar een economy of care, een economie van zorgzaamheid, waarin
consumptie wordt gedematerialiseerd en verduurzaamd. Beckers roept in
zijn rede Nederland als voorzitter van de Europese Unie op om het
initiatief te nemen tot een integrale duurzame ontwikkelingsstrategie
voor Europa, waarbinnen verduurzaming van toerisme topprioriteit
wordt.
Beckers pleit voor meer zeggenschap van burgers over de vormgeving van
hun eigen leven in de tijd. Dat laatste veronderstelt nieuwe vormen
van planning voor vrijheid ofwel een nieuwe vrijetijdsethiek, met
duurzaamheid als leidend beginsel en hedonistische soberheid als een
uitwerking daarvan.
Er bestaat een behoorlijk maatschappelijk potentieel voor een andere
omgang met tijd en haast, constateert hij op grond van een speciale
analyse van nieuwe paneldata: tachtig procent van de Nederlanders is
het bijvoorbeeld oneens met de stelling dat veel geld belangrijker is
dan veel vrije tijd. En ongeveer vijfentwintig procent van de
Nederlanders heeft aangegeven uit eigen beweging een meer sober leven
te zijn gaan leiden.
Prof.dr. Theo Beckers (Maasniel, 1941) studeerde sociale geografie aan
de Katholieke Universiteit van Nijmegen (1966) en promoveerde in 1983
aan de Landbouwuniversiteit Wageningen op het proefschrift Planning
voor vrijheid. Een historisch-sociologische studie van de
overheidsinterventie in rekreatie en vrije tijd. In 1987 werd hij
hoogleraar Vrijetijdwetenschappen, de eerste in Nederland, aan de
Universiteit van Tilburg. In 1999 werd hij programmadirecteur bij
Globus en wetenschappelijk directeur van Telos, het Brabants Centrum
voor Duurzaamheidvraagstukken.
Noot voor de pers
De afscheidsrede wordt uitgesproken op vrijdag 11 juni om 16.15 uur in
de aula van de Universiteit van Tilburg. De rede is getiteld De
hyperactieve samenleving: op zoek naar de verloren tijd. Journalisten
kunnen een exemplaar van de rede opvragen bij de Afdeling Voorlichting
en Externe Betrekkingen van de UvT, tel: 013 466 2000, e-mail:
voorlichting@uvt.nl.
Prof.dr. Theo Beckers is bereikbaar via tel: 013 466 8712/8713 en
e-mail: t.a.m.beckers@uvt.nl,
Persberichten van de UvT staan ook op internet:
www.uvt.nl/persberichten/.
Laatst gewijzigd: donderdag 03 juni 2004
bullet Meer zoekmogelijkheden
bullet Experts en expertise
Zie ook
Contact
E-mail: M.M.C.Hanssen
Universiteit van Tilburg