Date : Tuesday, June 08, 2004
Sender Name: Cour des comptes - Rekenhof
Het Rekenhof publiceert een onderzoeksverslag over de voorkoming en de bestrijding van schijnzelfstandigheid
Het Rekenhof heeft onderzocht hoe de federale overheid de problematiek van de schijnzelfstandigheid aanpakt. Schijnzelfstandigen zijn personen die ten onrechte het statuut van zelfstandige hebben aangenomen. Daardoor vallen ze niet meer onder de beschermende arbeidsrechtelijke regels die gelden voor werknemers en worden minder socialezekerheidsbijdragen in het werknemersstelsel geïnd.
De wet bepaalt dat wie werkt onder gezag moet worden beschouwd als werknemer, wie niet werkt onder gezag als zelfstandige. Uit het onderzoek blijkt dat de socialezekerheidsinstellingen het begrip gezag op uiteenlopende wijze interpreteren. Ook uit de rechtspraak blijkt dat het begrip op zich onvoldoende houvast biedt om een onderscheid te maken tussen werknemers en zelfstandigen.
De overheid heeft onvoldoende inzicht in de aard en de omvang van het probleem. Hoeveel schijnzelfstandigen zijn er? In welke economische sectoren werken ze? Welke beroepen oefenen ze uit? Wat met de financiële gevolgen op het vlak van de socialezekerheidsbijdragen? Bij gebrek aan een degelijk onderbouwde beleidsvoorbereiding en
-evaluatie blijven deze vragen grotendeels onbeantwoord. Van de vier maatregelen die sedert 1990 werden uitgewerkt om deze problematiek aan te pakken werd er één nooit in de praktijk gebracht en werd een andere vernietigd door de Raad van State.
Bij de aansluiting als zelfstandige oefent de overheid geen controle uit op de keuze van het statuut, behalve wanneer iemand overstapt van het statuut van werknemer naar dat van zelfstandige. Dergelijke overstap moet worden vermeld in de aansluitingsverklaring als zelfstandige. In dat geval meldt de RSVZ dit aan de RSZ, die de zaak onderzoekt. In de periode 1991-2001 waren er ongeveer 800 gevallen waarin de RSZ van oordeel was dat het niet ging om een zelfstandige maar om een werknemer. In de helft van de gevallen was de RSVZ het daar niet mee eens. In dergelijke gevallen ontstaat een impasse: de ene instelling is immers niet gebonden door het standpunt van de andere. Bovendien wordt niet gecontroleerd of de verplichting om de overstap te melden wel wordt nageleefd.
De controle op het statuut gebeurt vooral achteraf, door de Sociale Inspectie en door de inspectie van de RSZ. Daarnaast treden ook de Inspectie Sociale Wetten, de inspectie van de RSVZ en de inspectie van de RSZPPO op. Het gebrek aan eenduidige onderscheidingscriteria en aan inzicht in het probleem bemoeilijken het opstellen van een accurate controlestrategie en -methode. De samenwerking tussen de inspectiediensten blijft beperkt tot een aantal operationele activiteiten zoals gezamenlijke controles. Een belangrijke actor in de problematiek van de schijnzelfstandigheid, het RSVZ, valt zelfs buiten de bestaande samenwerkingsverbanden. Bij de Inspectie Sociale Wetten en de inspectie van de RSVZ moeten de controlehandleidingen en de vorming van het controlerend personeel worden verbeterd. Er is bovendien een algemeen gebrek aan statistische informatie over de activiteiten van de inspectiediensten.
Het Rekenhof heeft de drie verantwoordelijke ministers om maatregelen gevraagd.
De Minister van Sociale Zaken heeft niet geantwoord. De Minister van Werk en Pensioenen en de Minister van Middenstand en Landbouw beloven onder meer duidelijke reglementaire criteria, betere statistische informatie over de controle-activiteiten en een gemeenschappelijke controlemethode voor de Inspectie Sociale Wetten en de Sociale Inspectie. Daarbij zou het recent opgerichte Federaal coördinatiecomité voor de strijd tegen de illegale arbeid en de sociale fraude worden ingeschakeld. Ook zullen preventieve en informatieve campagnes worden opgezet en een sociaal vangnet worden gecreëerd voor personen van wie het statuut van zelfstandige wordt herzien en die herziening door de werkgever wordt betwist.
Het onderzoeksverslag kan worden besteld bij het Rekenhof of geconsulteerd op de site www.rekenhof.be.
Contact:
Erik Wauters
Tel.: 02 551 83 58
URL: