Persbericht Universiteit van Amsterdam
dinsdag 22 juni 2004
-embargo tot woensdag 23 juni 18.00 uur-
Nature publiceert eerste overzicht van biodiversiteit in zee
Onderzoek naar biodiversiteit in oceanen levert verrassende inzichten
Van de biodiversiteit op het land is al veel bekend, maar van de biodiversiteit in de oceanen echter nog heel weinig, terwijl ruim 70% van aardoppervlak door oceanen ingenomen wordt. Prof. dr. Jef Huisman van de Universiteit van Amsterdam en wetenschappers uit Spanje en Groot-Brittannië publiceren in Nature (donderdag 24 juni) voor het eerst een overzicht van de biodiversiteitspatronen van het plankton in de oceanen. Ze ontdekten naast overeenkomsten ook opmerkelijke verschillen tussen de biodiversiteit op het land en in de zee.
Opvallend is dat de biodiversiteitspatronen van het plankton over de hele wereld worden gestuurd door universele processen. Dit ondanks grote verschillen in temperatuur, licht en stroming die voorkomen in de twaalf onderzochte oceaangebieden. De belangrijkste universele processen zijn begrazing door zoöplankton en de beschikbaarheid van voedingstoffen.
Op het land gaat een grote soortenrijkdom aan planten, bijvoorbeeld in tropische regenwouden, samen met enorme variatie aan diersoorten. Tegen de verwachting in vonden de onderzoekers nauwelijks een relatie tussen het aantal soorten plantaardig plankton (fytoplankton) en het aantal soorten dierlijk plankton (zoöplankton). Een hoge diversiteit aan fytoplankton hoeft niet te leiden tot een groot aantal zoöplanktonsoorten. Een mogelijk verklaring voor dit verschil is dat herbivoren op het land zich meer specialiseren in bepaalde gastplanten dan het zoöplankton in zee. Ook biedt een landvegetatie veel meer ruimtelijke variatie met verschillende niches (leefgebiedjes) voor herbivoren dan een gemende waterlaag met zwevende algen.
De variatie aan planktonsoorten blijkt het grootst bij een middelmatige planktongroei. In situaties waar veel plankton in het water aanwezig is, floreren fytoplanktonsoorten die zich beschermen tegen consumptie door het zoöplankton door stekels, gifstoffen of hun omvang. Bij een explosieve planktongroei met zeer grote hoeveelheden plankton in het water is het aantal soorten het laagst, meestal domineert slechts één soort. Omdat de fytoplanktonsoorten dan elkaars licht wegvangen concurreert de soort die het efficiëntst met licht omgaat uiteindelijk alle andere soorten weg.
Plankton staat aan de basis van de voedselketen in zee en is daarmee bepalend voor de wereldwijde visstand. Kennis over de biodiversiteit van plankton is van belang, omdat de ene planktonsoort veel beter eetbaar is dan de andere, te vergelijken met mals gras of distels. Plankton speelt een belangrijke rol bij het verminderen van het broeikaseffect, omdat fytoplankton door fotosynthese veel CO2 kan opnemen. De afgelopen jaren zijn succesvolle experimenten gedaan met ijzerbemesting om de planktongroei en daarmee de opname van CO2 te bevorderen. IJzerbemesting bleek echter ook te leiden tot een verschuiving in de soortensamenstelling van het plankton. Die soortensamenstelling speelt een belangrijke rol, want sommige soorten nemen veel meer CO2 op dan andere. Dit onderzoek maakt het mogelijk om verschuivingen in de soortensamenstelling van het plankton in de oceanen beter te begrijpen en voorspellen.
Nature donderdag 24 juni:
Global biodiversity patterns of marine phytoplankton and zooplankton
Auteurs: Dr. Xabier Irigoien, Arrantza eta Elikaigintzarako Institutu Teknologikoa (Spanje), prof. dr. Jef Huisman, Universteit van Amsterdam, prof. dr. Roger P. Harris, Plymouth Marine Laboratory (Groot-Brittannië).
Jef Huisman verrichtte zijn onderzoek met een Pionier-subsidie van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek.