http://www.minbuza.nl
'Volkenrecht begrenst concept preëmptief optreden'
ADVIESRAAD INTERNATIONALE VRAAGSTUKKEN
COMMISSIE VAN ADVIES VOLKENRECHTELIJKE VRAAGSTUKKEN
Persbericht
Datum: 14 september 2004
AIV/CAVV: Volkenrecht stelt grenzen aan preëmptief optreden zoals
geformuleerd in Amerikaanse Veiligheidsstrategie.
In hun vandaag 14 september 2004 verschenen advies 'Preëmptief
Optreden' wijzen de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) en de
Commissie van Advies voor Volkenrechtelijke Vraagstukken (CAVV) erop,
dat het internationale recht duidelijke grenzen stelt aan de
toelaatbaarheid van militair optreden. Zij uiten zich kritisch over
het concept 'preëmptief optreden' zoals dat bekend is geraakt uit de
Amerikaanse Veiligheidsstrategie van 2002.
De regering had beide Adviesraden op 30 juni 2003 gevraagd om advies
over de politiek/militaire wenselijkheid c.q.
volkenrechtelijke toelaatbaar-heid van preëmptief optreden.
Het advies geeft allereerst een analyse van de relevante begrippen.
Preëmptief optreden is een militaire actie tegen een ophanden zijnde
aanval. Preventief optreden is erop gericht om te zorgen dat een
dreiging zich niet ontwikkelt tot het stadium van een ophanden zijnde
aanval.
Ook wordt ingegaan op de aard van wat 'nieuwe dreigingen' wordt
genoemd.
De adviesorganen onderzoeken of preëmptief en preventief optreden
volkenrechtelijk toelaatbaar kan zijn in de zin van de twee bestaande
uitzonderingen op het geweldverbod uit het Handvest van de Verenigde
Naties: ten eerste gebruik van geweld met toestemming van de
Veiligheidsraad en ten tweede gebruik van geweld uit zelfverdediging.
De AIV en de CAVV concluderen dat het huidige volkenrecht preventief
militair optreden zonder mandaat van de Veiligheidsraad niet toestaat.
Preëmptief optreden kan toelaatbaar zijn, als vorm van
zelfverdediging, mits aan bepaalde criteria wordt voldaan. In dat
verband merken zij op dat de Amerikaanse Veiligheidsstrategie,
voorzover deze van een ruimer geformuleerde uitzondering op het
geweldverbod uitgaat, niet in overeenstemming is met het
volkenrecht.
De AIV en CAVV menen dat Nederland bij het vervullen van zijn
grondwettelijke opdracht om de internationale rechtsorde te bevorderen
als uitgangspunt moet nemen, dat preventief militair optreden niet
geoorloofd is. Om te voorkomen dat landen hun toevlucht nemen tot het
gebruik van geweld buiten dit collectieve stelsel om doen de Raden
enkele suggesties voor de versterking van de VN. Zij gaan daarbij ook
in op maatregelen tegen 'nieuwe dreigingen'.
Het kan voorkomen dat van de Veiligheidsraad verwacht had mogen worden
dat hij zou optreden en dat deze niets doet bijvoorbeeld op grond van
motieven die met het probleem zelf of met de bevordering van de vrede
en veiligheid geen verband houden. Over de vraag naar wenselijkheid of
noodzakelijkheid van preventief militair optreden ingeval de
Veiligheidsraad niet tot besluiten in staat is en een noodsituatie
onstaat, stellen de Raden het volgende: Het verdient geen aanbeveling
daarop te anticiperen door middel van het ontwerpen van een
toetsingskader, zoals in de adviesaanvraag door de regering wordt
gesuggereerd. Mocht een dergelijke noodsituatie zich voordoen, dan
dient te worden geïnsisteerd op een zo groot mogelijke consensus in de
besluitvorming, bij voorkeur in Veiligheidsraad en/of Algemene
Vergadering van de VN. Prioriteit blijft het voorkomen van een
dergelijk noodscenario.
Dit advies werd voorbereid door de Commissie Preëmptief Optreden die
onder Voorzitterschap stond van Prof. Dr. K.C. Wellens (Commissie voor
Advies inzake Volkenrechtelijke Vraagstukken). Prof. mr. C. Flinterman
(Adviesraad Internationale Vraagstukken) trad op als
vice-voorzitter.
///
Ministerie van Buitenlandse Zaken