Partij van de Arbeid
Stafdienst Voorlichting telefoonnummer 070-3183040
Den Haag, 28 september 2004
Bos: De VVD beslist over de feiten, het CDA mag er een verhaal bij verzinnen.
Het kabinet roept steeds vaker dat het zijn beleid beter wil verkopen. Tijdens zijn inbreng bij de algemene beschouwingen zegt PvdA fractievoorzitter Wouter Bos dat dat het kabinet niet zal helpen: Het kabinet heeft gewoon een fout verhaal. En een fout verhaal kun je niet goed brengen.
Volgens Wouter Bos heeft dit kabinet last van een Louis van Gaal mentaliteit. Het kabinet lijkt voortdurend te zeggen: Ben ik nou zo slim, of zijn jullie nou zo dom? .
Volgens Bos ontbreekt het dit kabinet aan visie, leiderschap en eerlijkheid. Ook laat het kabinet zien niet te begrijpen wat mensen bezig houdt. Verder maakt het kabinet op geen enkele manier duidelijk waar het kabinetsbeleid eindigt. Elke keer als Zalm s bezuinigingswoede dat vraagt, wordt ergens het mes ingezet. Bos: In dit kabinet beslist de VVD over de feiten, en mag het CDA er een verhaal bij verzinnen.
Tijdens zijn inbreng noemt Bos een aantal uitgangspunten voor een sterk en sociaal Nederland. Als eerste uitgangspunt noemt Bos het recht op een fatsoenlijk bestaan. Verwijzend naar de wachtlijsten voor kinderpsychiatrische behandelingen en wachtlijsten bij de kinderbescherming vraagt Bos: Zijn er niet bepaalde dingen waarvan we in een beschaafd land moeten zeggen: dat doen we mensen niet aan? .
Bos stelt verder dat de verzorgingsstaat op de schop moet, maar dan wel echt. Bos: De verzorgingsstaat faalt niet alleen omdat mensen die best zonder zouden kunnen teveel ondersteuning van de overheid krijgen. Maar ook omdat mensen die niet zonder kunnen, te weinig ondersteuning krijgen. Er is sprake van veramerikanisering van de solidariteit. Bos: Jacobse en Van Es zijn weer terug: Samen Voor Ons Eigen!
Naar aanleiding van de groeibrief van minister Brinkhorst stelt Bos dat welvaart meer is dan groei. Bos: Ik ben nog nooit iemand tegen gekomen die op vraag Waarom ben je trots op je land? antwoordt met omdat we 3% groeien . Bos vindt dat geïnvesteerd moet worden in mensen. Een robuuste economie vraagt weerbare mensen waarbij mensen verteld moet worden dat ze nooit meer zeker kunnen zijn van hun baan bij die ene werkgever. Bos: Maar in zo n onzekere wereld moeten mensen niet aan hun lot worden overgelaten als ze een keer pech hebben. Mensen moeten veel meer de kans krijgen in zichzelf te investeren. Ondanks alle mooie woorden van Boris Dittrich en vele anderen is dit kabinet nog steeds een kabinet dat bezuinigt op onderwijs .
Den Haag, 28 september 2004
Bijdrage Wouter Bos (PvdA) aan de Algemene Politieke Beschouwingen
MdV!
Het is niet voor de eerste keer in de Nederlandse politieke geschiedenis dat het gebeurt maar het blijft uitzonderlijk dat de Minister President hier vandaag zelf niet aanwezig is om dit debat met ons te voeren.
Hoe jammer wij dat ook vinden het is vooral iets wat hij zelf, naar ik aanneem, zeer betreurt.
Ik neem dan ook de vrijheid, naar ik aanneem namens de hele Kamer, en in de stellige overtuiging dat de Minister President dit debat vanaf de eerste minuut op zijn televisie volgt, om de Minister President spoedige beterschap en een snelle en gezonde terugkeer in ons midden toe te wensen.
MdV!
Vandaag en morgen gaat het mij en mijn fractie om de volgende vraag: waar willen we met dit land naar toe? In wat voor land willen we leven?
Het antwoord op die vraag lijken we in steeds mindere mate zelf te kunnen beïnvloeden.
De toestand in Irak, Iran en Afghanistan is misschien vele malen meer bepalend voor onze veiligheid dan het antwoord op de vraag of we nu wel of niet onrustzaaiende imams het land uit moeten zetten.
De razendsnelle economische ontwikkelingen in China en India zijn belangrijker voor de toekomst van onze economie dan de vraag of kentekens wel of niet grijs mogen zijn.
En de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van gentechnologie zijn waarschijnlijk vele malen bepalender voor de betaalbaarheid en de toegankelijkheid van de zorg dan de vraag of flapoorcorrecties nu wel of niet vergoed moeten worden.
Wij, net als iedereen, grijpen ons al snel vast aan wat klein en begrijpelijk is.
Wat we kunnen beïnvloeden en begrijpen.
En tegelijk weten we dat de echt grote ontwikkelingen vooral over ons heen lijken te komen.
Niet altijd te sturen, soms een heel klein beetje, hoe graag we dat ook anders zouden zien.
Migratie, globalisering, terrorisme, klimaatveranderingen, medisch technologische ontwikkelingen.
Het lijkt allemaal groter dan ons en dat is het in zekere zin ook.
Het is dus niet verwonderlijk dat mensen zich onzeker voelen en dat er naar de politiek gekeken wordt voor visie en leiderschap.
En het is ook niet verwonderlijk dat het maar een heel dun lijntje is tussen die roep om visie en leiderschap enerzijds en het teruggeworpen worden op wantrouwen en cynisme anderzijds.
Want dat is óók wat er gebeurt.
Juist als de verwachting van en de eisen aan de politiek zo hoog zijn, ligt de teleurstelling op de loer.
Als er bezuinigd moet worden en mensen tegelijk op televisie kunnen zien hoe er bij Betuwelijn en HSL over miljarden belastingeuro s werd besloten.
Als er iedereen moet inleveren maar de Minister van Onderwijs de salarismisstanden op haar ministerie af doet als administratieve gebreken .
Als overal in de wereld regeringen en parlementen toegeven dat de oorlog in Irak op valse gronden werd begonnen maar alleen in dat ene kleine landje in Europa, ministers bij hoog en bij laag volhouden dat voor Nederland heel andere redenen golden om de oorlog te steunen dan in al die andere landen.
MdV!
Het zijn turbulente tijden vol onzekerheden.
Meer dan ooit is vertrouwen in de politiek en politici cruciaal.
Mensen vragen zich af waar ze aan toe zijn.
En het is de taak van de premier, de waarnemend premier en alle ministers om die onzekerheid niet aan te wakkeren en te vergroten maar om mensen vertrouwen te geven in elkaar en in de toekomst.
Dat vraagt om visie, leiderschap en eerlijkheid.
En het ontbreekt aan alle drie.
Maar volgens het kabinet is het allemaal wat simpeler.
Het verhaal moet namelijk gewoon wat duidelijker verteld worden.
De mensen snappen het nog niet.
Het volk is dom.
En daarom moet het ze nog één keer en nog beter uitgelegd worden.
Dit kabinet heeft last van een Louis van Gaal mentaliteit.
Als ik de zoveelste minister voor de zoveelste keer hoor zeggen dat er niets mis is met wat hij doet maar dat het beter moet worden uitgelegd, dan hoor ik hem eigenlijk zeggen: Ben ik nou zo slim of zijn jullie nou zo dom?
Ik geef toe, het is een wat vervelende vergelijking.
Voor Louis van Gaal dan.
Maar hoe vreemd is het eigenlijk als mensen het niet snappen als Minister De Geus zegt We zijn klaar met de bezuinigingen terwijl Minister Brinkhorst zegt We beginnen net .
Met als uitsmijter minister Zalm die op de vraag bent u uitbezuinigd? antwoordt met ik ben wel zuinig ja .
En moeten we het raar vinden dat mensen niet weten waar ze aan toe zijn als Minister De Geus vervolgens zijn uitspraak uit legt door te zeggen dat hij weliswaar klaar is met wat er in het Regeerakkoord is opgeschreven maar dat dit natuurlijk niet wil zeggen dat hij ook al klaar is met wat daar niet in staat opgeschreven?
Wie is er hier nu slim en wie is er dom?
MdV!
Twee voorbeelden.
De WAO en het pré-pensioen.
Wie de verhalen van het kabinet hoort over de WAO moet haast denken dat we in Nederland elk jaar weer steeds grotere groepen mensen de WAO in krijgen. En dat dus drastische en radicale maatregelen nodig zijn waarbij de goeden maar even onder de slechten moeten lijden.
Maar niets is minder waar!
De instroom in de WAO is aan het dalen!
Elk jaar komen er minder mensen in de WAO!
Omdat regels en organisatieveranderingen die een paar jaar geleden zijn ingevoerd, nu eindelijk beginnen te werken.
Maar wat doet het kabinet?
Het haalt de hele zaak weer overhoop, introduceert marktwerking door de WAO-premies met 10 miljard (10 miljard!) te verhogen en veroordeelt mensen die al jaren in de WAO zitten en geen kans meer maken op werk tot de bijstand.
Wie het snapt mag het zeggen.
En dat ligt niet aan het wel of niet goed brengen van het verhaal. Het is gewoon een fout verhaal. En een fout verhaal kun je niet goed brengen.
Bij VUT en pré-pensioen van hetzelfde laken een pak.
Wie de verhalen van het kabinet leest zou denken dat we in Nederland allemaal steeds vroeger ophouden met werken.
En dat daarom radicale en drastische maatregelen nodig zijn waarbij vanwege de ernst van de situatie even geen aandacht gegeven kan worden aan mensen in zware beroepen, aan mensen met lage inkomens, aan ouderen die dachten over een paar jaar op te kunnen houden en nu een onbetrouwbare overheid zien.
Maar ook hier: niets is minder waar.
De feiten zijn als volgt.
Eén. De afgelopen 10 jaar is in Nederland de arbeidsparticipatie van ouderen gestegen van 29% naar 45%.
Twee. De arbeidsparticipatie van ouderen in Nederland is daarmee de snelst stijgende in Europa; terwijl het Europees gemiddelde niet steeg, stegen wij met 16%.
Drie. De gemiddelde uittreeleeftijd in Nederland is de afgelopen jaren van 58 jaar in 1994 naar rond de 62 jaar in 2004 gestegen. Ook daarmee zitten we ruim boven het Europees gemiddelde.
Dat zijn de feiten.
En wat doet het kabinet?
Dat zoekt ruzie met de mensen en organisaties die deze prestatie geleverd hebben in plaats van afspraken met ze te maken om deze veelbelovende ontwikkeling door te zetten.
Wie het snapt mag het zeggen.
En dat ligt niet aan het wel of niet goed brengen van het verhaal. Het is gewoon een fout verhaal.
En een fout verhaal kun je niet goed brengen.
MdV!
De afgelopen week heeft de zo goed als voltallige oppositie laten zien dat het ook anders kan.
Door harde afspraken te maken met de bonden en de werkgevers maar ze wel de ruimte te gunnen voor het nemen van hun ja, daar komt íe- eigen verantwoordelijkheid.
Door aan te dringen op maatwerk, zodat voor mensen in slijtende beroepen en in bedrijfstakken met specifieke problemen, de daarbij horende oplossingen gezocht kunnen worden.
En door te streven naar het creëren van keuzevrijheid maar dan niet alleen voor de mensen die een licht beroep, een goede gezondheid of een hoog inkomen hebben.
Mijn vraag aan de waarnemend minister president is heel simpel: als het ook op deze manier kan, als we ook zo meer mensen langer aan het werk kunnen krijgen, waarom slaan we de handen dan niet ineen om het zo te doen?
MdV!
Het kabinet vraagt zich af hoe het toch komt dat het eigen verhaal niet over komt.
Welnu, de eerste reden is gegeven: mensen zijn niet dom, ze snappen donders goed wat er aan de hand is in dit land en ze weten fabeltjes en sprookjes feilloos door te prikken.
Maar er is nog een reden.
Dit kabinet geeft er telkens weer blijk van niet te begrijpen wat mensen bezig houdt, wat hun zorgen zijn, hoe ze in het leven staan.
Wat moeten mensen denken als ze een Minister van Sociale Zaken, die meer dan honderdduizend euro verdient en dat salaris over een paar jaar met 30% verhoogd wil zien, als ze die minister zichzelf op televisie met droge ogen horen vergelijken met midden inkomens die de eindjes aan elkaar moeten knopen?
En alsof zijn inlevingsvermogen nog niet genoeg gedemonstreerd was staat diezelfde minister op de avond van Prinsjesdag met een interview in de NRC waarvan een citaat van de minister de kop vormt: het is geen ramp om je baan te verliezen
Wie is hier dan eigenlijk degene die het niet snapt?
Of wat te denken van een interview met de Minister President in het werkgeversblad Forum waarin hij mensen die op hun 58e met pensioen willen gaan vergelijkt met iemand die lekker lui met zijn caravan erop uit wil trekken. Ooit wel eens gehoord van mensen die op hun 58e nog wel willen maar niet meer kunnen werken omdat ze domweg versleten zijn? En die hun eigen verantwoordelijkheid hebben genomen door zelf voor hun vervroegde uittreding te sparen en dan dit van de Minister President te horen krijgen?
Wie is dan eigenlijk degene die het niet snapt?
Maar het kan nog erger.
Een interview met Minister Hoogervorst in Trouw een paar maanden terug.
Daarin vertelt de Minister dat mensen toch vooral eens moeten beseffen dat zorg niet gratis is. En dat het in dat licht helemaal niet erg is als ouderen, gehandicapten en chronisch zieken meer premie gaan betalen zodat gezonde mensen minder premie gaan betalen.
Omgekeerde solidariteit noemt hij dat.
Ik kreeg een afschrift van een brief die een mevrouw uit Waddinxveen aan minister Hoogervorst had gestuurd.
Zij schrijft Het heeft ruim een week geduurd, eer dat ik durf te reageren op uw interview in Trouw en over uw opmerkingen over chronisch zieken en gehandicapten (&) Ik zit hier met het schaamrood op mijn kaken, dat ik het durf om gehandicapt te zijn. Denkt u nu echt dat de chronisch zieken en gehandicapten denken dat de zorg gratis is?
Minister Hoogervorst, als er iemand is die weet dat zorg niet gratis is, dan zijn het de ouderen, gehandicapten en chronisch zieken.
En juist hen treft u met uw voorstellen het hardst.
En weer vraag ik: wie is hier nu eigenlijk degene die het niet snapt?
Wij of de minister?
Zijn deze mensen zo dom of is hij zo slim?
De manier waarop minister Hoogervorst met de kosten van de zorg voor de allerkwetsbaarsten om gaat is stuitend.
Maar de manier waarop het gehele kabinet daarover in de Miljoenennota en andere begrotingsstukken communiceert is bijna nog erger.
Dit kabinet, de Minister President en de Minister van Sociale Zaken voorop, roepen al maanden dat de inkomenseffecten volgend jaar evenwichtig gespreid zijn over alle inkomensgroepen zijn.
En laten daar allerlei mooie plaatjes met prachtige percentages over zien.
In die plaatjes zit ook het effect van de no claim regeling verwerkt.
En wel als een gemiddelde vooruitgang van 20 euro voor alle burgers: iedereen betaalt zo n 60 euro meer en krijgt gemiddeld zo n 80 euro terug.
MdV!
Je moet wel durven!
Die gemiddelde burger die er 20 euro op vooruit gaat bestaat namelijk helemaal niet.
De realiteit is dat het voor een flink aantal mensen beter zal uitpakken en voor meer dan de helft van de mensen slechter.
En de harde kern van die realiteit is dat het ouderen, gehandicapten en chronisch zieken zijn die er in totaal ruim 60 euro op achteruit zullen gaan terwijl gezonde mensen er bijna 190 euro op vooruit zullen gaan.
En dan nog zeggen dat de burger er gemiddeld 20 euro op vooruit gaat.
Als je de ene helft van de burgers geld uit de zak klopt om dat geld aan de andere helft van Nederland te geven, gebeurt er gemiddeld niets.
Maar dat is niet hoe het bij de mensen zelf over zal komen.
Wie wil weten of de kaasstolp nog bestaat, vindt hier het bewijs.
Dit is inderdaad een verhaal dat verkeerd gebracht wordt.
En hoe goed u het ook gaat brengen, het wordt nooit meer een goed verhaal!
MdV!
Ik heb twee redenen genoemd waarom dit kabinet het eigen verhaal maar niet over het voetlicht krijgt.
Omdat mensen door de fabeltjes heen prikken.
En omdat ministers op geen enkele wijze er blijk van geven dat ze weten wat mensen bezig houdt.
Maar er is nog een reden.
Het kabinet maakt namelijk op geen enkele manier duidelijk waar dit allemaal moet eindigen.
Dat er wordt afgebroken is inmiddels voor iedereen duidelijk.
Maar wat gaat er opgebouwd worden?
En waar houdt het afbreken op?
Elke keer als de bezuinigingswoede van minister Zalm dat vraagt, wordt er ergens weer het mes in gezet.
En vervolgens krijgen we weer een verhaal over eigen verantwoordelijkheid van De Geus of hervorming van Brinkhorst om die ingreep te rechtvaardigen.
Maar het wordt steeds duidelijker dat dat vlaggen zijn die al lang niet meer bij de modderschuit passen.
In dit kabinet beslist de VVD over de feiten.
En mag het CDA er een verhaal bij verzinnen.
En dat lukt steeds minder.
Ik heb vooral te doen met staatssecretaris Van Geel.
Ja inderdaad, hij is er nog, en hij lijkt daar zelf het meest verbaasd over.
Hij zei laatst in een openhartige bui tijdens een partijbijeenkomst, citeer: In Den Haag wordt in het geheel niet gesproken over duurzaamheid. Ik ben in het Haagse circuit de vertegenwoordiger van de nu-even-niet-portefeuille
Het lijkt mij een adequate omschrijving van hoe de meeste CDA-ers zich bij dit kabinet voelen.
Milieu en natuur? Jaaaa, maar nu even niet
Eerlijk delen? Natuurlijk, maar nu even niet
Zorg voor ouderen? Uiteraard, maar nu even niet
Het is dus nu-even-niet voor het CDA.
En ik benijd ze niet.
Want het houdt voorlopig denk ik nog niet op.
Wie luistert naar Zalm en Brinkhorst weet dat ingrepen in de WW gewoon aan de orde komen en al helemaal als er bezuinigd moet worden.
Wie luistert naar De Geus weet dat hij dat niet tegen zal kunnen houden.
En wie de Miljoenennota leest, kan niet anders dan concluderen dat dit kabinet vindt dat de AOW leeftijd vroeger of later omhoog moet.
De interviews met de desbetreffende ministers zijn bijna komisch als het niet zo triest zou zijn.
De Geus die zegt dat voor dit kabinet (eerste voorbehoud) en in deze kabinetsperiode (tweede voorbehoud) er geen plannen zijn.
Brinkhorst die zegt dat er geen enkel concreet plan op dit ogenblik bestaat, en als je hem er verder over hoort praten is het niet moeilijk om te raden dat er waarschijnlijk wel een niet concreet plan is dat op een ander ogenblik het licht zal zien.
Het zou Zalm sieren als hij vandaag en morgen gewoon duidelijkheid geeft.
We kennen hem niet als iemand die iets opschrijft in de Miljoenennota om vervolgens te zeggen dat het eigenlijk onzin is.
Dus duidelijkheid graag: bent u nu wel of niet voor het verhogen van de AOW-leeftijd?
MdV!
Het kabinet maakt mensen bang, schetst de crisis stelselmatig zwarter dan hij werkelijk is en onderschat dat mensen dat feilloos doorhebben.
Ministers tonen geen enkel gevoel en begrip voor wat er in het land aan de hand is, hoe het leven van gewone mensen in elkaar zit en die mensen voelen zich logischerwijs niet serieus genomen.
Het CDA verhaal past steeds slechter bij de VVD feiten.
En niemand weet waar het eindigt omdat blinde bezuinigingsdrift en een hard liberale agenda uiteindelijk domineert.
Dat is de reden dat dit kabinet al lang niet meer kan rekenen op het draagvlak in de samenleving waar Maxime Verhagen zo naarstig naar op zoek is.
Dat heeft niets te maken met beter communiceren zeg ik ook richting de heer Dittrich.
Het heeft alles te maken met de verantwoordelijkheid die u zelf genomen heeft om in een kabinet te stappen dat zo door de VVD wordt gedomineerd.
En daar verandert geen zoete lieve Gerritje wat aan; deze al helemaal niet.
MdV!
Kan het anders?
Ja, het kan anders.
En beter.
Om maar eens een willekeurige boektitel te citeren.
Wij hebben dat in onze eigen beterbegroting laten zien.
Geen no-claim regeling in de zorg.
Geen bezuinigingen op het onderwijs.
Geen bezuinigingen op de jeugdzorg.
Wel geld voor nieuwe woningbouw.
Wel nieuwe banen.
Wel toegankelijke kinderopvang.
En dat alles zonder het financieringstekort op te jagen en met een per saldo lastenverlichting voor het bedrijfsleven.
Ik hoop van harte dat de alternatieve plannen waar CDA, VVD en D66 vandaag mee komen het net zo goed zullen doen!
MdV!
Maar met de minister president en dus ook zijn plaatsvervanger wil ik het over iets anders hebben.
Of dit de samenleving is die we willen.
Of dit de manier is waarop we vinden dat de politiek met mensen om moet gaan.
Over de toekomst die we voor onze samenleving zien en wat we daar wel en niet belangrijk bij vinden.
De Partij van de Arbeid maakt daarbij heel andere keuzes dan dit kabinet.
Ik loop vijf uitgangspunten met u langs.
Vijf toetsen waar het kabinet met dit land een heel andere kant uit wil dan de Partij van de Arbeid.
Vijf uitgangspunten voor een sterk en sociaal Nederland.
Eén. Iedereen heeft recht op een fatsoenlijk bestaan.
Ik hoor de heren Van Aartsen en Zalm nog lachen toen de Partij van de Arbeid deze ambitie opschreef als de centrale opdracht van de sociale democratie.
Maar ondertussen is het wel zo dat dementerende ouderen worden vastgebonden uit personeelsgebrek.
Ondertussen is het wel zo dat veel gehandicapten niet meer met aangepast vervoer door Nederland kunnen reizen op bezoek bij vrienden en familie.
Ondertussen is het wel zo dat zieke jongeren met elkaar en met criminele jongeren worden opgesloten in een cel.
Wordt er bezuinigd bij de gezinsvoogden die juist die kinderen zouden kunnen helpen.
En zijn er wachtlijsten voor kinderpsychiatrische behandelingen en wachtlijsten bij de kinderbescherming.
Een wachtlijst bij de kinderbescherming is als een wachtlijst voor de brandweer, zei de bekende kinderpsychiater Van Dantzig ooit.
En de vraag voor ons allemaal is: laten wij dat zomaar gebeuren?
Zijn er niet bepaalde dingen waarvan we in een beschaafd land moeten zeggen: dat doen we mensen niet aan, zo diep laten we mensen nooit zakken, en al helemaal kinderen niet?
En als daar geen geld voor is, dan zorgen we met elkaar dat het geld er wel is?
Solidariteit met de zwakken is geen sluitpost.
Het is een fundamentele opdracht in goede en in slechte tijden.
Dát bedoelen wij met een fatsoenlijk bestaan zeg ik tegen de heren Zalm en Van Aartsen.
Als dat recht op een fatsoenlijk bestaan wat u betreft zo logisch is, en zo weinig onderscheidend, steun onze voorstellen dan om aan deze en andere misstanden een eind te maken.
Twee. De verzorgingsstaat moet op de schop, maar dan echt.
De verzorgingsstaat zoals we die kenden, had vele gebreken.
Maar de enige discussie die het kabinet over de verzorgingsstaat lijkt te willen voeren is de discussie over de vraag of mensen wel voldoende eigen verantwoordelijkheid hebben bij het afdekken van allerlei risico s waar ze mee te maken kunnen krijgen.
En zelfs die discussie wordt maar half gevoerd.
De vraag naar de eigen verantwoordelijkheid is kennelijk wel relevant voor de WW, de WAO en het ziekenfondspakket maar niet voor de hypotheekrente-aftrek en het pensioensparen.
Maar de verzorgingsstaat heeft nog een ander gebrek en daar hoor ik dit kabinet nooit over.
De verzorgingsstaat faalt namelijk niet alleen maar omdat mensen die best zonder zouden kunnen, teveel ondersteuning van de overheid krijgen.
Maar ook omdat mensen die niet zonder kunnen, te weinig ondersteuning krijgen.
Er zijn beschamende situaties in verpleeghuizen.
Er is onvoldoende opvang voor dak- en thuislozen.
Ook dat is falen van de verzorgingsstaat.
En ook daar horen we het kabinet nooit over.
Drie. De overheid is er voor ons allemaal.
Ik heb dit kabinet inmiddels een aantal keer ervan beschuldigd stappen op weg te zetten naar een Amerikanisering van de Nederlandse samenleving.
Ik ben er na het lezen van de begrotingen niet optimistischer over geworden.
Ook als ik de aparte notitie van Minister De Geus over de toekomst van de verzorgingsstaat lees, voel ik mij eigenlijk alleen maar daarin bevestigd.
Soms uitgesproken, soms niet, ademt het verhaal de veronderstelling dat de overheid er alleen maar is voor de zwakken, zo niet de allerzwaksten in de samenleving en dat de rest maar voor zichzelf moet zorgen.
Dat is de veramerikanisering van de solidariteit.
Solidariteit richt zich op de allerzwaksten en de rest moet vooral voor zichzelf zorgen.
Eigen verantwoordelijkheid is dan vooral verantwoordelijkheid voor je eigen.
Jacobse en Van Es zijn weer terug: Samen Voor Ons Eigen!
Dat is dus niet de samenleving die ik wil en niet de overheid waar ik in geloof.
Ik ben ervan overtuigd dat alleen een overheid die iedereen iets te bieden heeft, door iedereen ondersteund zal worden.
Een overheid die ook mensen die best zichzelf kunnen redden niet aan hun lot over laat bij pech of tegenslag, die hen voorzieningen biedt die kwalitatief zo goed zijn dat zij er gebruik van willen maken, alleen zo n overheid, alleen die solidariteit zal breed gedragen worden.
Vier. Welvaart is meer dan groei
Voor de zomer stuurde Minister Brinkhorst ons de Groeibrief.
De titel was Kiezen voor Groei .
En in de brief legt Louis Brinkhorst alias Laurens Jan Van Gaal het ons nog één keer vermoeid uit: we moeten groeien en om te groeien moeten we meer werken, liefst weer 40 uur en liefst tegen hetzelfde loon.
Brinhorst heeft kennelijk nog nooit van het brede welvaartsbegrip gehoord.
Het zal wel de reden zijn dat de Knoeibrief zo weinig indruk heeft gemaakt.
Maar het zegt wel veel over de mentaliteit en het denkraam van dit kabinet.
Mij gaat het om iets anders.
Geen woord over de verdeling van groei.
Dat wil zeggen, als het maar in de Randstad is.
Geen woord over de waarde van vrije tijd of deeltijdwerk.
Volgens De Geus zijn we immers toch al klaar met de emancipatie.
Geen woord over milieu.
Nu even niet, zou Van Geel zeggen.
Onze keuze is een andere.
Ik ben nog nooit iemand tegen gekomen die op de vraag Waarom ben je trots op je land antwoordt met omdat wij 3% groeien .
Trots op je land word je niet van procenten maar door hoe we hier met elkaar samenleven en met elkaar omgaan.
En dat kan tot andere keuzes leiden dan de keuzes die Brinkhorst ons voorschotelt.
Bijvoorbeeld. Ook wij vinden dat we in Nederland meer moeten werken.
Dat kan uit de lengte komen, de levensloop, of uit de breedte, de werkweek.
Wij kiezen voor de lengte, de levensloop.
Iedereen die meer dan 36 of 40 uur wil werken mag dat wat mij betreft doen.
Maar ik constateer dat veel mensen nu al het gevoel hebben tijd tekort te komen.
Ouders om voor hun kinderen te zorgen.
Kinderen om voor hun ouders te zorgen.
Een chronisch gebrek aan tijd voor verenigingsleven, voor anderen, voor elkaar.
Daar wordt een samenleving niet beter van.
Ik zei al, je bent op trots op je land vanwege de manier waarop we met elkaar samenleven, met elkaar om gaan.
Een samenleving waar mensen tijd hebben voor elkaar en tijd vrijmaken voor elkaar is een samenleving waar ik trots op kan zijn.
Dat zou best eens groei kunnen kosten.
Maar de kwaliteit van het dagelijks leven is ook wat waard.
En dat perspectief, Niet Bij Brood Alleen heette dat ooit, komen we in de Knoei-brief helaas niet tegen.
Vijf tenslotte. De investeringsstaat investeert in mensen.
Laten we niet vergeten: volgend jaar zullen er weer meer werklozen zijn in Nederland dan dit jaar.
Het gaat nog steeds niet goed met de Nederlandse economie en het kabinet doet er veel te weinig aan om dat te verbeteren.
Het verhogen van de arbeidsparticipatie is belangrijk maar houdt een keer op: als we geen mensen en geen tijd meer hebben.
De realiteit is ook dat loonmatiging relatief van steeds minder belang voor de Nederlandse economie wordt.
Veel laaggekwalificeerde arbeid staat steeds vaker bloot aan concurrentie uit Oost Europa tegen een fractie van de loonkosten.
Dat is een race die we niet kunnen winnen.
En ook ten aanzien van hooggekwalificeerde arbeid wordt steeds meer geconcurreerd op loonkosten.
In India en China studeren elk jaar honderd duizenden ingenieurs af die kunnen wat wij kunnen, en voor veel minder geld.
Ook die race winnen we niet.
Deze ontwikkeling valt niet tegen te houden.
En een strategie van loonmatiging voldoet steeds slechter als antwoord.
Ik begrijp de frustratie van mensen die hun lonen matigen en hun banen evengoed zien verdwijnen.
En begrijp me goed, ik denk niet dat het antwoord is dat we de lonen dan maar moeten laten stijgen.
Ik ben dus geen aanhanger van de zogenaamde Wet Van Kleinknecht: laat de lonen maar stijgen want loonmatiging maakt ondernemers lui.
Maar van de Wet van Brinkhorst wordt ik ook niet vrolijk.
Die wet luidt: loonmatiging maakt politici lui.
De Wet van Brinkhorst lijkt te hebben toegeslagen, vooral bij Brinkhorst zelf.
Immers, als ons probleem in Nederland is dat we te dom dreigen te worden, dan is het antwoord in ieder geval niet om alles op alles te zetten om dan tenminste goedkoop dom te zijn!
Een robuuste economie vraagt weerbare mensen.
We zullen mensen moeten vertellen dat ze nooit meer zeker kunnen zijn van hun baan bij die ene werkgever.
Mensen zullen vaker hun baan verliezen en vaker van baan moeten wisselen.
Dat is een onzekere toekomst waar we geen doekjes om moeten winden.
Maar in zo n onzekere wereld moeten mensen van twee dingen zeker kunnen zijn.
Allereerst dat ze niet aan hun lot worden over gelaten als ze een keer pech hebben.
Minister De Geus zegt dat inkomenszekerheid daarbij steeds minder belangrijk zal zijn.
Daar ben ik het heel erg mee oneens.
Dan weet je niet hoe het is om werkloos te worden en in inkomen terug te vallen terwijl je allerlei financiële verplichtingen hebt.
De toekomst van de WW zit wat mij betreft niet in het versoberen van de rechten maar in een strenge uitvoering en het aanpassen aan flexibele arbeidsmarkten.
Het tweede waarvan mensen zeker moeten zijn is dat ze de kans krijgen in zichzelf te investeren.
Leven lang leren.
Kennis economie.
Noem maar op.
Allemaal woorden die we in alle stukken de afgelopen weken weer hebben kunnen lezen.
Maar daden? Ho maar!
Bezuinigingen op achterstandsscholen, verdwijnen van ondersteunende leerkrachten in het vmbo, verhogen van collegegelden, het weren van buitenlandse studenten, drempels voor oudere jongeren die willen gaan studeren: ondanks alle mooie woorden van Boris Dittrich en vele anderen is dit kabinet nog steeds een kabinet dat per saldo bezuinigt op onderwijs.
En dat is precies het laatste wat ons land op dit moment nodig heeft.
MdV!
Ik rond af.
Dit kabinet onderschat haar burgers.
Heel veel mensen willen wat maken van hun leven, hun buurt, hun land.
Zij zien ook wel dat we in Nederland een aantal dingen moeten veranderen en ze willen daaraan bijdragen.
Burgemeesters en wethouders willen nieuwe taken op zich nemen om hun inwoners van dienst te zijn.
Succesvolle allochtonen willen de integratie van anderen in een hogere versnelling brengen.
Vakbonden zijn bereid regelingen aan te passen zodat mensen langer blijven werken.
Het zijn allemaal uitgestoken handen van mensen die dit kabinet willen helpen.
Maar het kabinet kiest voor confrontatie en heeft ruzie met iedereen.
Er worden geen bondgenoten gezocht maar vijanden gecreëerd.
En steeds maar weer en steeds vermoeider wordt alles nog eens uitgelegd: zijn wij nou zo slim of zijn jullie nou zo dom?
Ik stel daar tegenover een geloof in de kracht van mensen, de kracht van dit land en een ambitie om al die krachten aan te boren.
We kunnen heel wat met elkaar.
Dat vraagt vertrouwen, saamhorigheid en lotsverbondenheid.
Maar ook talent, initiatief en creativiteit.
Voor dat Nederland wil ik me inzetten, en ik weet zeker dat er heel veel mensen zijn die niets liever willen dan ons daarbij helpen.
Ooit werd links Nederland verweten een naief maakbaarheidsgeloof te bezitten.
Alsof je de samenleving vanuit Den Haag kon besturen door regeltjes te veranderen en niet om draagvlak of middenveld te geven.
Net nu wij van onze fouten geleerd hebben, maakt rechts Nederland dezelfde fout.
Het is nog niet te laat.
U kunt nog terug.
U kunt nog vertrouwen winnen.
Niet door nu snel nog wat pleisters te plakken zodat er zaterdag minder mensen naar het Museumplein komen.
Niet door het allemaal nog een keer uit te leggen.
Maar gewoon door andere keuzes te maken en mensen serieus te nemen.
Ik wens u die wijsheid toe.