08-12-04
Bijdrage Gerda Verburg aan debat over begroting Sociale Zaken &
Werkgelegenheid 2005
· Het Sociaal Akkoord heeft de daadkracht van het kabinet van
het nodige draagvlak voorzien. De agenda voor de komende tijd is
ambitieus, de WIA moet worden ingevoerd, de WW vernieuwd, levensloop
doet zijn intrede en de Vut en het prépensioen worden afgebouwd.
Inmiddels wordt de vertaling gemaakt naar de praktijk van het CAO
overleg. Dat vergt nog de nodige inzet, energie en moed. Van alle
betrokken onderhandelaars. Het is een evenwichtig akkoord, dat van
alle partijen veel vraagt. In het belang van een arbeidsmarkt en
sociaal zekerheidsstelsel dat mensen insluit in plaats van uitsluit.
Waarbij iedereen stuurt op voorzorg in plaats van nazorg. Een
activerende sociale zekerheid heeft arbeidsorganisaties en ondernemers
nodig die blijven investeren in menselijk kapitaal. Dat geldt voor
zowel de werkgever als voor werknemers zelf. Daar is nog veel te doen.
De levensloopregeling biedt kansen. Echter op welke termijn? Vindt de
minister niet met de CDA-fractie dat in de CAOs die vanaf nu worden
afgesloten aandacht moet zijn voor de opbouw van een
levensloopregeling? Niet eerst 5 jaar alle ballen op mensen in hun
laatste arbeidsfase, maar vanaf dag 1 investeren in jongeren die het
spitsuur van het leven voor de boeg hebben en moeten kunnen investeren
in hun gezin, als er kinderen worden geboren of een naaste verzorgd.
Graag een vertaling van de ambitie van het kabinet dat nu niet kan
zeggen: we laten het volledig over aan de CAO-onderhandelingen.
· Over pensioenen vandaag geen nieuwe voorstellen. Wel vragen
wij om een brief waarin duidelijk wordt aangegeven wat de uitspraken
van de Commissie Gelijke behandeling inzake leeftijdsdiscriminatie en
pensioenen voor gevolg heeft voor leeftijdafhankelijke bijdragen
· De adviesaanvraag voor een toekomstgerichte WW ligt bij de
SER. Inmiddels ligt er een voorstel van het kabinet met het voorstel
om het CWI eerder in te kunnen schakelen, namelijk als er ontslag in
zicht is. Wij kunnen ons in de bedoeling er van vinden. Maar er is
meer. Waarom dan ook geen extra inzet van het CWI voor een werkloze
die vanaf dag 1 na ontslag actieve ondersteuning vraagt van het CWI?
Bovendien gaat wat de CDA fractie betreft bij de WW niet alleen om een
uitkering die een periode van werkloosheid overbrugt. Wij willen
bereiken dat werknemers eenvoudig een stap van baan naar baan kunnen
maken. Daarvoor is nodig dat de O&O fondsen actiever worden ingezet.
Ook over de branchegrens heen. Als een werknemer uit de maakindustrie
perspectief heeft in de dienstensector, moet het de maakindustrie iets
waard zijn om de WW periode zo kort mogelijk te laten duren. Dat komt
terug in de hoogte van de WW-premie maar bevordert vooral een
arbeidsmarkt en sociale zekerheid die investeert in plaats van
uitkeert. Is de minister het met ons eens dat WW-preventie (
voorbeelden) dit voorstel het beroep op de WW sterk kan terugdringen
en tegelijkertijd stimuleert dat werkgever en werknemers zelf
investeren in nieuwe perspectieven? Wat ons betreft gaat dit op den
duur meewegen in het beleid voor ontslagvergunningen. Werkgevers en
werknemers die zorgen voor goede arbeidsmarktperspectieven, zijn de
voorhoede van de het stelsel van arbeidsverhoudingen van morgen.
· Kwaliteit van de arbeid wordt mede bevorderd door een
effectief ARBO- beleid. Preventie is daarbij het sleutelwoord. In de
préambule van het Sociaal Akkoord, en nog sterker in de préambule van
de verklaring van de STAR wordt de ketenaanpak voor voorkoming en
bestrijding ziekteverzuim arbeidsongeschiktheid centraal gesteld.
Opvallend is dat er in het sociaal akkoord niet wordt gesproken over
mogelijke combinaties of samenloop van deze aanpak met de invoering
van een nieuw ziektekostenstelsel. Is hier sprake van een strijd der
kolommen der departementen? Ligt het aan het gegeven dat
verzuimverzekeraars en zorgverzekeraars ook maatschappelijk nog 2
behoorlijk verschillende posities hebben? De reden doet er voor mijn
fractie niet echt toe. Wij vinden dat waar samenhang mogelijk is, die
benut moet kunnen worden. Als bijv. SHELL en UNILEVER een afspraak
maken met het VU ziekenhuis dat zij gebruik maken van de deskundigheid
en accommodatie, zonder dat de reguliere activiteiten van ziekenhuis
en polikliniek in het gedrang komen, dan is dat meer dan welkom. Na
een goede preventie is snel ingrijpen de beste aanpak van
verzuimbestrijding. Dat, onder strenge condities, de bedrijfsarts mag
doorverwijzen, is een eerste stap. Maar zijn er geen grotere stappen
te maken die zorgvuldig maar voortvarend kunnen leiden tot een match
van win-win-win van werknemers /patiënten, curatieve gezondheidszorg
en werkgevers? Hoe ziet de staatssecretaris dit?
· Een ander belangrijk punt is de vereenvoudiging van de
arbowetgeving. Mijn fractie is zeer ingenomen met de belofte die
toenmalig staatssecretaris Rutte op dit punt heeft gedaan: het aantal
arboregels halveren!! Minder regels, heldere kaders van
verantwoordelijkheid. Heel veel minder administratieve lastendruk,
meer aandacht voor de praktijk. Kunnen wij er op rekenen dat het
pakket voorstellen voor 1 maart 2005 bij de Kamer ligt, zodat de
halvering in 2006 merkbaar is?
· Begin jaren90 is de operatie begonnen die de sociale
zekerheid in de publieke en de private sector gelijk zou moeten
trekken. Zo zijn WW en WAO ook in de publieke sector van kracht
geworden. De praktijk van vandaag leert echter dat de naast de nieuwe
wetten de meeste van de oude en inmiddels bovenwettelijke regelingen
is blijven bestaan. Insiders geven aan dat dit extra pakket bij
benadering structureel 7 mrd Euro extra per jaar kost. Kan de minister
exact inzicht geven in de regelingen die bovenwettelijk nog steeds
worden gehanteerd en de budgetten die daarmee jaarlijks zijn gemoeid?
· Enkele weken geleden heeft de Kamer uitgesproken dat
jongeren tot hun 23^e in het oog gehouden moeten worden als het gaat
om maatschappelijke zelfredzaamheid. Maatschappelijke zelfredzaamheid
wordt ook gestimuleerd doordat jongeren na hun al dan niet afgeronde
opleiding, worden ingeschakeld in de samenleving. Voor een deel lukt
dat doordat jongeren een baan vinden en zich doorontwikkelen. Dan is
er geen probleem. Anderen, waaronder helaas een grote groep jongeren,
lukt dat niet. Met als risico dat zij na 1 of 2 jaar werkloosheid,
maatschappelijk zover zijn weggezakt dat betrokkenheid bij, laat staan
verantwoordelijkheid voor, de samenleving weg is. Zij dreigen
vroeggepensioneerd te raken in de Bijstand. Ze krijgen levenslang in
de kaartenbak en belanden in de marges van de samenleving. Dat moet
voorkomen worden. Voor jongeren tot en met 23 jaar moet gelden: geen
uitkering zonder maatschappelijke verplichting. Je leert en werkt, of
doet andere maatschappelijk nuttige taken. Geen uitkering zonder
tegenprestatie. Dat bevordert de kansen van jongeren en is een steun
in de rug van maatschappelijke instellingen en maatschappelijke
dienstverleners. Jongeren inschakelen en hen laten investeren in
zichzelf en in de maatschappelijke omgeving, zonder dat dit leidt tot
verdringing van betaalde arbeid. Gemeenten als Rotterdam, Tilburg en
den Bosch geven een reeds lichtend voorbeeld. Dit moet voor alle
gemeenten gaan gelden. Dit is de eerste herkansing voor jongeren, die
veel te vaak zonder diploma uit de schoolbanken zijn gestapt. Het is
bovendien de beste aanpak om allochtone en autochtone jongeren te
integreren in de maatschappij in plaats van hen achter de DVD te
houden of de hele dag te laten rondhangen met alle hangproblemen van
dien.
· Voor bijstandsgerechtigden die al langer en vaak zonder
startkwalificatie ( w.o veel allochtonen) in de bijstand zitten is het
uitzicht op een baan niet rooskleurig. Mijn fractie legt zich hier
niet bij neer. Wij willen daarom de mogelijkheid creëren dat langdurig
werklozen zonder startkwalificatie de kans krijgen deze te halen en zo
hun weg weer te vinden in een gewone baan. Hiertoe maken gemeente,
werkzoekende en een werkgever de afspraak dat een werkgever de
werkzoekende in dienst neemt in een leer-werktraject. de
uitkeringsgerechtigde tekent in voor een resultaat, komt in dienst van
de werkgever en is daarmee uit de bijstand, via een tussenstap van 90%
van het minimumloon. De gemeente kan de uitkering inzetten voor het
leer-werktraject en de werkgever vult aan tot 90% minimumloon. Na het
behalen van de startkwalificatie krijgt de werknemer een baan voor
tenminste 2 jaar tegen CAO loon bij dezelfde werkgever. Voordeel is
voor iedereen. Kans voor werkloze, werkgever investeert in opleiding
toekomstig werknemer tegen billijke vergoeding en de gemeente ziet een
werkzoekende uitstromen uit het bijstandsbestand. Wij hebben dit
voorstel samen met de VVD en D66 fractie uitgewerkt. Het verruimt de
kansen voor velen zonder perspectief.
· Het departement verricht veel en goed werk. Toch heeft mijn
fractie de indruk dat veel dubbel werk wordt verricht. Zowel op het
departement als in een ZBO als CWI of UWV wordt op dit moment beleid
gemaakt. Dat wil nog wel eens schuren en vraagt om heel veel overleg,
met vaak complicerende uitkomsten. Dit is geen bijdrage aan kerkenbaar
en transparant beleid. Om die reden willen wij een scheiding tussen
beleid en uitvoering. Beleid wordt gemaakt op het departement. De
uitvoering ligt bij ZBOs. De minister stuurt de ZBOs aan op basis van
het kabinetsbeleid en legt verantwoording af aan de Tweede Kamer. Dit
houdt lijnen kort, gaat extra en ingewikkelde regels en (mis)
communicatielijnen tegen, bevordert transparantie en levert een fikse
bijdrage aan de effeciëntie. Bovendien zorgt dat ervoor dat SZW zijn
doelstelling van 25% adm. lastenverlichting volgens afspraak in 2007
haalt en niet pas in 2009, zoals de begroting aangeeft.
· Bij SZW gaat het altijd over mensen, of dat nu werknemers,
werkgevers of werkzoekenden zijn. De uitvoeringsinstellingen van SZW
hebben altijd met mensen te maken. CWI en UWV lijken zich dat in de
praktijk niet altijd bewust. Onlangs heb ik, namens de CDA-fractie
publiekelijk aandacht gevraagd voor meer menselijke maat in de
bejegening door het UWV. De mailtjes en brieven met de bewijzen dat
dit nodig was, stroomden binnen. Ik geef u een pakketje mee. Het UWV
krijgt 120.000 bezwaarschriften per jaar binnen en staat daarmee in de
top 2 van klachten bij de nationale ombudsman. Dat is veel te veel. Op
heel korte termijn moet hier iets aan gebeuren. Als er klachten zijn
moeten ze ordentelijk afgehandeld worden. Ze mogen niet op de plank
blijven liggen. De medewerkers moeten meer met de klant meedenken en
mogen zich niet verschuilen achter regels en procedures. Dat is de
wens van mijn fractie, en tevens een letterlijke van (dhr Linthorst)
de bestuursvoorzitter UWV. Wij (en u ) vinden een bondgenoot in hem.
En nu de daden. Dat geldt ook voor het CWI. Ook daar moet er een
stevig tandje bij als het gaat om de bejegening van zowel
werkzoekenden als werkgevers. Het CWI moet zich meer gaan toeleggen op
het bewerken van de vraagkant, zeker nu de arbeidsmarkt weer aantrekt
is (pro)actieve bewerking dringend nodig. Graag een toezegging dat
daarop meer wordt gestuurd.
· Belangrijk voor de kwaliteit van dienstverlening is het
gebruik van ICT voor vereenvoudiging, koppeling en communicatie tussen
instituties. Wij vinden dat er goede stappen worden gemaakt door in
zorg, wonen en kinderen regels te bundelen en vereenvoudigen en vanaf
2006 door de Belastingdienst Toeslagen (BT) te laten uitkeren. Dit is
een eerste stap. Tegelijkertijd zien wij dat er tussen ZBOs een soort
van concurrentieslag heerst rond de vraag, wie het communicatienetwerk
mag gaan beheren dat functioneert zoals de Belgische Kruispuntbank. De
Kruispuntbank, een initiatief van de Christen democraat Jean Luc de
Haene, regelt het gegevensverkeer zodanig effectief dat het aantal
formulieren waar burgers meer te maken hebben, is terug gedrongen van
800 naar zon 70. Hoe zien de bewindspersonen dit op het terrein van
SZW in relatie tot andere beleidsvelden?
* Afronding: daadkracht en draagvlak dichter bij elkaar houden.
CDA