---

Kamervragen en antwoorden
---

Vragen van het Tweede Kamerlid Timmermans (PvdA) over kritiek van het Duitse Bundesrechnungshof op de kosten van AWACS en het onderzoek naar de contracten voor het AWACS-moderniseringsprogramma

2-3-2005 10:02:00

Hierbij bied ik u de antwoorden aan op de vragen van het Tweede Kamerlid Timmermans (PvdA) over de ´kritiek van het Duitse Bundesrechnungshof op de kosten van AWACS en het onderzoek naar de contracten voor het AWACS-moderniseringsprogramma.´

DE STAATSSECRETARIS VAN DEFENSIE,

C. van der Knaap

BIJLAGE

Vragen van het lid Timmermans (PvdA) over de kritiek van het Duitse Bundesrechnungshof op de kosten van AWACS en het onderzoek naar de contracten voor het AWACS-moderniseringsprogramma (ingezonden 27 januari).

1. Kent u de ´Bemerkungen 2004 zur Haushalts- und Wirtschaftfuhring des Bundes´ voor wat betreft de Duitse Bijdrage aan de AWACS luchtruimbewaking?

Ja.

2. Heeft de Algemene Rekenkamer net als de Bundesrechnungshof geen mogelijkheid om onderzoek naar de besteding van beschikbaar gestelde middelen te doen bij het NAVO-onderdeel dat verantwoordelijk is voor het AWACS-programma (NAPMA)?

3. Is het u bekend dat bij andere internationale organisaties waaronder ook NAVO-onderdelen wel een regeling is getroffen met betrekking tot de controle door en het recht op informatie van- internationale rekenkamers? Zo ja, hoe en wanneer zijn deze regelingen tot stand gekomen en hoe is dit precies geregeld?

7. Hoe kunt u en hoe kan de Tweede Kamer beoordelen of er sprake is van deugdelijke controle op de besteding van grote budgetten voor bijvoorbeeld NAPMA en het AWACS-moderniseringsprogramma?

8. Vindt u het wenselijk om op enigerlei wijze te kunnen verifiëren hoe het geld besteed wordt en op welke wijze een grote aanbesteding verloopt in het licht van het onderzoek in de VS en de overige beschikbare informatie? Zo neen, waarom niet? Zo ja, is de regering bereid zich in te spannen om samen met andere NAVO-partners die bijdragen aan NAPMA de gewenste toegangsrechten voor nationale rekenkamers voor NAPMA te regelen?

Het rapport van de Bundesrechnungshof is mij bekend. Hierin wordt aangegeven dat vanuit de optiek van het Bundesrechnungshof het Duitse Ministerie van Defensie zich zou moeten inspannen om de Duitse bijdrage aan het AWACS-programma (nu een aandeel van 27%) te verminderen. Tevens wordt hierin melding gemaakt van het feit dat de Bundesrechnungshof geen directemogelijkheid heeft tot onderzoek bij het agentschap NAPMA. Het financiële beheer binnen de NAVO is echter zodanig gestructureerd, dat wordt gewaarborgd dat de uiteindelijke controle van de uitgaven bij de lidstaten blijft die de kosten van een bepaalde activiteit dragen, hetgeen onderworpen is aan de consensus tussen die lidstaten. Controle is mogelijk op alle niveaus van de besluitvorming over de totstandkoming van de budgetten, bij het bepalen van het investeringsprogramma van AWACS bijvoorbeeld door het vaststellen van een budgetplafond. Hiervoor heeft Nederland zitting in het Comité Juridische zaken, Contracten en Financiën van NAPMO. In het handvest (´charter´) van NAPMO is vastgelegd dat de onafhankelijke ´International Board of Auditors for NATO´ (IBAN, samengesteld uit vertegenwoordigers van nationale auditinstellingen) zorgdraagt voor een jaarlijks accountantsonderzoek naar de operationele en administratieve boekhouding van het uitvoerende agentschap (NAPMA). De resultaten van deze controle worden vastgelegd in een accountantsrapport met een accountantsverklaring (goedkeuring, voorbehoud of afwijzing). De laatste jaren heeft dit voor NAPMA altijd geleid tot een goedkeurende verklaring. De resultaten worden voorgelegd aan de Raad van Bestuur van NAPMO. Hierin hebben de deelnemende landen van het AWACS-programma, waaronder dus Nederland, zitting. De Bestuursleden zijn verantwoordelijk voor de controle van het rapport, voordat het aan de Noord-Atlantische raad wordt aangeboden. Hiermee wordt deugdelijke controle op de besteding van de budgetten van het AWACS programma in voldoende mate gegarandeerd.

Naast de financiële controle heeft de IBAN ook het mandaat om een onderzoek naar de effectiviteit en efficiëntie van het beheer van het AWACS programma uit te voeren (bedrijfsvoeringsaudit). Op basis van een risico-inventarisatie van de NAVO-agentschappen (complexiteit, geldstromen, aantal participerende naties) is NAPMA in 2004 aangemerkt als een agentschap dat in aanmerking komt voor zon bedrijfsvoeringsaudit in 2005. Het Nederlandse lid van de Raad van Bestuur heeft zich voor deze audit mede sterk gemaakt. De resultaten van deze audit zullen worden voorgelegd aan de Raad van Bestuur. De Raad van Bestuur heeft dan vervolgens weer de mogelijkheid om eventueel noodzakelijke maatregelen te nemen.

Een beperking op het recht van informatie bestaat ten aanzien van de verwervingscontracten met de fabrikant Boeing. De onderhandelingen voor NAPMO met de fabrikant worden conform Amerikaanse verwervingsregelgeving door de Amerikaanse overheid (het System Program Office ) gevoerd. Conform Amerikaanse bepalingen is het voor derden niet mogelijk om inzage te krijgen in de wijze waarop deze contracten tot stand komen of de prijzen worden bedongen. De onderhandelingsresultaten worden echter voorgelegd aan de Raad van Bestuur, die vervolgens de resultaten kunnen goedkeuren of afwijzen, danwel algemene beperkingen of specifieke restricties kunnen opleggen. Ook hier geldt echter een afdoende controlemechanisme, namelijk de ´General Accounting Office´ (GAO, de Amerikaanse rekenkamer) controleert de verrichtingen van het SPO in deze en daarnaast kan ook de Amerikaanse Inspecteur Generaal van Defensie nog onderzoeken bij het SPO uitvoeren.

4. Kent u het rapport van de Amerikaanse inspecteur-generaal Defensie over het AWACS Mid-Term Modernization Program Global Solution?

Ja.

5. Hoe beoordeelt u de conclusies en aanbevelingen in dit rapport en heeft u vanwege de Nederlandse bijdrage aan AWACS om opheldering gevraagd ten aanzien van de gevolgde en in het rapport bekritiseerde aanbestedingsprocedure van het moderniseringsprogramma?

6. Zijn u berichten bekend over de mogelijke belangenverstrengeling of het op andere wijze niet integer omgaan met de aanbestedingsprocedure mede geleid heeft tot de forse kostenstijging? Wat is volgens u de oorzaak van de stijging?

In het rapport van de Amerikaanse Inspecteur-generaal van Defensie wordt geconcludeerd dat ´Senior medewerkers´ bij de onderhandelingen voor het huidige moderniseringsprogramma, niet gebruik hebben gemaakt van de juiste bedrijfs- en aanbestedingsprocedures. Een hoge acquisitiefunctionaris van het Amerikaanse Departement van Defensie, die indertijd als nevenfunctie het voorzitterschap van de Raad van Bestuur van NAPMO bekleedde, onderhandelde met de firma Boeing over de kostenstijgingen de ´Global Solution´ (het AWACS Moderniseringscontract met een totaalwaarde van USD 1.600 miljoen). Deze kostenstijgingen waren het gevolg van tegenvallers én veranderende programma-eisen. Tezelfdertijd werd haar een hoge positie bij de firma Boeing in het vooruitzicht gesteld. Na aanvaarding van de betrekking bij Boeing, zijn de belangenverstrengelingen aan de dag gekomen. Uit de schuldbekentenis van deze functionaris tijdens de aanhangig gemaakte gerechtelijke procedure, blijkt dat bij een bedrag van USD 100 miljoen voor het AWACS-moderniseringsprogramma de onderbouwing onvolledig was. Het Nederlandse belang daarin bedraagt ca. USD 3,6 miljoen. Onder auspiciën van de Amerikaanse Inspecteur Generaal van Defensie wordt dit nader onderzocht en zal opnieuw met Boeing over het plafondbedrag van het moderniseringsprogramma worden onderhandeld. De onderhandelingsresultaten zullen aan de Raad van Bestuur van NAPMO ter instemming worden voorgelegd.

In de Raad van Bestuur van NAPMA is dit onderwerp op aangeven van het Nederlandse bestuurslid aan de orde gesteld. Naar aanleiding van de Nederlandse interventie heeft het Amerikaanse bestuurslid een verklaring afgelegd, waarin de gang van zaken wordt betreurd en de nieuwe onderhandelingen worden aangekondigd.