Pleon
03-03-2005
Overheden overtreden vaak eigen regels
Den Haag, 3 maart 2005 - Overheden overtreden vaker dan gedacht hun
eigen regels. Meestal komt dit doordat regels bewust genegeerd worden
omdat de uitvoering te duur of onmogelijk is. Soms speelt onwetendheid
of gebrek aan deskundigheid een rol of de complexiteit of (schijnbaar)
tegenstrijdigheid van regels. Incidenteel zijn oneigenlijke belangen
de drijfveer. Dit blijkt uit onderzoek onder leiding van prof. dr. Leo
Huberts in opdracht van de Stuurgroep Handhaven op Niveau. De
onderzoeksgroep van de hoogleraar Bestuur en Organisatie van de Vrije
Universiteit in Amsterdam heeft onderzocht hoe goed de overheid zich
aan de eigen regels houdt. De uitkomsten zijn gepubliceerd in het boek
Overtredende overheden.
Uitkomsten van het onderzoek zijn ondermeer:
- Het komt veel vaker voor dat overheden regels overtreden, dan wordt
gedacht;
- Overheden overtreden regelmatig bestuursrechtelijke en minder vaak
strafrechtelijke en procedurele regels;
- Van de 552 strafrechtelijke overtredingen door overheden in de
periode 1999 - 2002 ging het vooral om overtredingen op het vlak van
natuur en milieu (60% van de gevallen). Bijvoorbeeld illegale
lozingen, opslag van gevaarlijke stoffen en het kappen van bomen
zonder vergunning;
- Overheidsinstantie overtreden meestal bewust regels: omdat ze niet
zijn uit te voeren of tegen te hoge kosten of omdat de regels onbekend
zijn; soms is er ook gebrek aan deskundigheid;
- Overheden zijn zich niet bewust van (de mogelijkheid van)
regelovertreding;
- Organisaties die de regels moeten handhaven, zoals inspecties,
letten minder strikt op de regelnaleving door collega-overheden dan
door burgers en bedrijven.
Uit het nu gepubliceerde onderzoek blijkt dat bestuurders en
ambtenaren vinden dat de overheid zich beter aan de regels zou moeten
houden dan burgers en bedrijven. Tegelijk blijkt dat de praktijk daar
niet mee overeenkomt. Zo komt het bijvoorbeeld voor dat
overheidsgebouwen niet aan de eisen voor brandveiligheid voldoen. Of
dat overheden de aanbestedingsregels niet goed toepassen.
Veel van de projecten van Handhaven op Niveau zijn gericht op de
naleving van regels door burgers en bedrijven. "Een overheid die
regelnaleving wil bevorderen, zal zich om te beginnen zelf aan de
regels moeten houden", stelt Rein Welschen, voorzitter van de
Stuurgroep Handhaven op Niveau en oud-burgemeester van Eindhoven.
Gebeurt dit niet, dan komt de geloofwaardigheid van de overheid op het
spel te staan. De Stuurgroep wilde daarom weten hoe het staat met de
regelnaleving door overheden.
"Overheden hebben er een blinde vlek voor. Een belangrijke aanbeveling
van het onderzoek is dat overtredende overheden een thema behoort te
zijn in het handhavingsbeleid van rijk, provincies en gemeenten.
Daarvoor is het allereerst nodig dat bij bestuurders en ambtenaren het
besef aanwezig is dat het probleem van overtredende overheden bestaat,
vooral bij diegenen die met handhaving bezig zijn, zo constateert
prof. Huberts". Ook wordt in het boek gepleit voor meer kennis en
betere registratie, opname in de handhavingsprogrammas van overheden,
deskundiger juridische controle en voor aandacht voor regelovertreding
in het integriteitsbeleid.
Over handhaven op niveau
Het actieprogramma Handhaven op Niveau is in 2000 vanuit rijksoverheid
gestart om de handhaving van wettelijke regels in Nederland verder te
stimuleren. Handhaven op Niveau stimuleert en faciliteert overheden en
handhavende instanties bij het werken aan handhaving. Het bevordert
daartoe verdere professionalisering van de handhaving en samenwerking
tussen alle betrokkenen.
Het boek Overtredende overheden. Op zoek naar de omvang en oorzaken
van regelovertreding door overheden. is uitgegeven door Boom
Juridische uitgevers en verkrijgbaar in de boekhandel (ISBN 90 5454
494 5).