Minder depressie in verzorgingshuizen dan gedacht
08 maart 2005 Depressie komt veel voor bij ouderen in
verzorgingshuizen, maar niet meer dan bij leeftijdsgenoten die
zelfstandig wonen. Door verzorgenden te trainen in het signaleren van
een beginnende depressie, worden de klachten bovendien beter herkend
én vaker bestreden. Dat blijkt uit onderzoek waarop Anne-Marie Eisses
op 23 maart promoveert aan de Rijksuniversiteit Groningen.
In Nederland wonen ongeveer 107.000 ouderen in verzorgingshuizen. Zij
zijn doorgaans zeer hulpbehoevend en lijden vaak aan meer lichamelijke
aandoeningen tegelijk. Dat maakt hen kwetsbaar voor depressie. Eisses
interviewde samen met collega-onderzoekers 479 bewoners van
verzorgingshuizen in de provincie Drenthe, en stelde zo het vóórkomen,
de risicofactoren en het beloop van depressie vast. Ook evalueerde zij
het project Vroegsignalering, een grootschalig preventieproject van de
GGZ-Drenthe.
Minder depressie dan verwacht
Bijna 13 procent van de verzorgingshuisbewoners kampt met depressieve
klachten. Opvallend genoeg wordt eenzelfde percentage gevonden bij
ouderen die nog zelfstandig wonen. Dat hadden we niet verwacht, erkent
Eisses. Wat misschien speelt is dat deze generatie vroeger veel
armoede heeft gekend. Ze vinden het prettig om nu eens zelf verzorgd
te worden. Mogelijk tillen ze ook minder zwaar aan zaken die jongere
generaties wél als een probleem zien, zoals het verlies aan privacy.
De volgende generaties krijgen het veel moeilijker; zij hebben meer te
verliezen. Ernstige vormen van depressie komen wel meer voor in
verzorgingshuizen. Ongeveer 4 procent van de bewoners, tweemaal zoveel
als daarbuiten, heeft een depressieve stoornis.
Verlies belangrijke risicofactor
De risicofactoren voor depressie liggen voor de hand. Vaak gaat het om
het verlies van hun eigen fysieke vermogen. Of ze zijn eenzaam, omdat
hun dierbaren geleidelijk wegvallen, aldus Eisses. Ook een hoger
opleidingsniveau en een neiging tot piekeren zijn van invloed.
Depressie kent een ongunstig beloop: sombere buien zijn vaak een
voorbode van depressieve stoornissen. Tegelijkertijd is een beginnende
depressie moeilijk op te sporen. Verzorgenden blijken slechts de helft
van de ouderen met depressieve klachten als zodanig te herkennen.
Voorkómen is mogelijk
Betere preventie is echter wel degelijk mogelijk. Dat blijkt uit de
evaluatie die Eisses uitvoerde van het project Vroegsignalering.
Verzorgenden van de deelnemende verzorgingshuizen kregen een training
in het observeren van de bewoners, zodat ze depressief gedrag beter
konden signaleren. Eisses: Hoe eerder je de eerste signalen van een
depressie herkent, hoe eerder je kunt starten met behandeling. In een
vroeg stadium staat nog een breed scala aan interventies open. Het
aanpassen van de medicatie, bijvoorbeeld, mensen stimuleren om mee te
doen aan sociale activiteiten, of het geven van een kleine
huishoudelijke taak. Het project bleek een succes. Zo nam het aantal
bewoners dat in behandeling kwam toe. Bovendien herstelden meer
ouderen van hun klachten. De observatielijsten van het project worden
inmiddels gebruikt in veel Nederlandse verzorgingshuizen.
Meer depressie in verpleeghuizen
Bewoners van verpleeghuizen in Noord- en Zuidholland hebben veel meer
depressieve klachten dan ouderen in verzorgingshuizen in Drenthe.
Volgens Eisses hangt dit niet direct samen met de aard van de
instelling. Het zijn vooral individuele kenmerken van bewoners die
bepalend zijn, zoals een hogere leeftijd en meer functionele
beperkingen. Daarnaast zijn de bewoners van verpleeghuizen een stuk
negatiever over de geboden zorg. Dit komt waarschijnlijk doordat zij
minder privacy en autonomie ervaren, naast een groter personeelstekort
en een hogere werkdruk.
Curriculum Vitae
Anne-Marie Eisses (Zwolle, 1972) studeerde psychologie aan de
Rijksuniversiteit Groningen. Zij verrichtte haar promotieonderzoek bij
de afdeling Sociale Psychiatrie van het Universitair Medisch Centrum
Groningen. De studie maakt deel uit van AGED (Amsterdam Groningen:
Elderly & Depression), een gezamenlijk onderzoek van het UMCG en de VU
Amsterdam naar depressie bij ouderen in verpleeg- en
verzorgingshuizen. Eisses kreeg samen met dr. Herman Kluiter in 2003
de Codde & Van Berensteyn Gerontologieprijs voor het onderzoek naar
het project Vroegsignalering. Eisses promoveert tot doctor in de
Medische Wetenschappen bij prof. dr. J. Ormel. De titel van haar
proefschrift luidt: Depressie bij verzorgingshuisbewoners:
prevalentie, incidentie, risicofactoren en effecten van
vroegsignalering. Eisses werkt sinds 1 april 2004 als gz-psycholoog in
de ouderenpsychiatrie, GGZ Midden Brabant in Tilburg.
Contactpersoon: dhr. E.C. Brand, bureau Voorlichting UMCG. Telefoon
(050) 361 22 00.
Academisch Ziekenhuis Groningen