Wageningen Universiteit

Persbericht Wageningen Universiteit: nr 029, 22 maart 2005

Oratie prof. M. Wissenburg

VEELGEBEZIGDE TERM 'INTRINSIEKE WAARDE VAN NATUUR' HEEFT MEER BETEKENISSEN

Intuïtief weten we dat we niet alles met de levende natuur - planten, dieren, mensen, ecosystemen - mogen doen. Aan natuur wordt daarom een zgn. intrinsieke waarde toegekend, waarbij ook zonder de mens de natuur waarde heeft. Prof.dr. Marcel Wissenburg beschouwt in zijn oratie bij zijn aanvaarding van het ambt van bijzonder hoogleraar Humanistische wijsbegeerte op 24 maart aan Wageningen Universiteit diverse manieren om de intrinsieke waarde van de natuur te taxeren.

Volgens prof. Wissenburg is de filosofische benadering van de veelgebezigde term intrinsieke waarde van de natuur noodzakelijk voor het vaststellen van de juiste uitgangspunten in maatschappelijke debatten over bijvoorbeeld duurzame groei, de inrichting van de open ruimte, genomics en het genetisch veranderen van organismen. "De intuïtie dat de natuur meer waard is dan haar marktwaarde of haar gebruikswaarde voor mensen, lijkt een noodzakelijke voorwaarde te zijn om te kunnen pleiten voor principiële bescherming van natuur. Elk ander soort argument laat zich gebruiken om de natuur te onderwerpen of volledig op te heffen."

In zijn oratie 'Mens, natuur en onderwerping' gaat prof. Wissenburg in op de intrinsieke waarde die velen toekennen aan de natuur. Veel mensen voelen een grens tussen gebruik en misbruik van de natuur. Deze openbaart zich bijvoorbeeld tussen economie en ecologie, tussen uitputtend en duurzaam gebruiken of tussen maagdelijk laten van de natuur en haar exploiteren. Nadere beschouwing leert dat die grens niet ligt bij het nut van de natuur voor de mens, zoals het inzetten ervan voor welvaart, vrijheid, recreatie, voedsel of schoonheid. Noch ligt de grens bij criteria als een 'ziel' of 'natuurlijkheid' die de natuur zou hebben. Kennelijk is de intrinsieke waarde van de natuur iets anders of heeft het begrip 'intrinsieke waarde van de natuur' geen eigen betekenis.

Soms lijkt de term alleen te worden gebruikt in betekenissen, zoals waarde die onafhankelijk is van de waarneming ervan (door mensen), of waarde zonder dat die ergens nuttig voor ingezet kan worden. Dat laatste impliceert feitelijk dat we natuur door 'plastic' kunnen vervangen, namelijk als we haar nuttigheidsfuncties kunstmatig kunnen vervangen. Dat is echter weer tegen het intuïtieve karakter van 'intrinsieke waarde'.

Als we, volgens de Wageningse hoogleraar, het begrip intrinsieke waarde niet volkomen kunnen omschrijven, impliceert dat, dat we ook geen goede reden hebben om de intrinsieke waarde van de natuur en zelfs de mens te omarmen.

Prof.dr. M.L.J. (Marcel) Wissenburg (Arnhem, 1962) studeerde politicologie en filosofie aan de Radboud Universiteit Nijmegen, waar hij in 1994 promoveerde. Daar is hij nu universitair docent. Vanaf september 2004 is hij bovendien bijzonder hoogleraar Humanistische wijsbegeerte vanwege de Stichting Socrates aan Wageningen Universiteit. Deze leerstoel werd in 1986 ingesteld door de Stichting Socrates, een werkstichting van het Humanistisch Verbond. De Stichting Socrates bevordert met humanistische bijzondere leerstoelen de wetenschappelijke exploratie van actuele maatschappelijke problemen vanuit een humanistisch perspectief. Socrates-hoogleraren betrekken bij de behandeling van hun thema's humanistische principes, zoals menselijke autonomie en zelfbeschikking, verantwoordelijkheid en vrijheid.