Eindrapport
Discriminatie ? Bel Gelijk !
Rotterdam, februari 2005
Landelijke Vereniging van Antidiscriminatie Bureaus en Meldpunten
Projectleiding:
Stichting RADAR
Postbus 1812
3000 BV Rotterdam
(t) 010 4113911
www.radar.nl
Eindrapport Discriminatie? Bel Gelijk!
Inhoud
1. Inleiding
2. Projectbeschrijving
3. Resultaten
4. Conclusies en aanbevelingen
2
Eindrapport Discriminatie? Bel Gelijk!
1. Inleiding
`Discriminatie? Bel Gelijk!' Dat is de titel van de campagne die in 2004 werd
gevoerd voor meer bewustwording over discriminatie op de verschillende
discriminatiegronden. Het project is voor 80% gefinancierd door de Europese
Commissie uit het Actieprogramma ter bestrijding van discriminatie op grond van
artikel 13. De overige 20% is gefinancierd door de Nederlandse Ministeries van
Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW), Volksgezondheid, Welzijn en Sport
(VWS), Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) en Justitie. Het project is
een initiatief van de Nederlandse Antidiscriminatie Bureaus, verenigd in de
Landelijke Vereniging van Anti- Discriminatie Bureaus (LVADB). Projectuitvoerder
is RADAR, de Rotterdamse Anti Discriminatie Actie Raad, het ADB voor de regio
Rotterdam-Rijnmond.
Doel van het project was de Nederlandse burger meer bewust te maken van de
mogelijkheden bij de aanpak van discriminatie. Specifiek had de campagne een
drietal subdoelen.
1. Verbeteren van de functionele samenwerking tussen organisaties die zich
bezig houden met het tegengaan van discriminatie en de bevordering van
gelijke behandeling.
2. Toegankelijker maken van de infrastructuur van anti-discriminatiebureaus
door verbeterde bereikbaarheid en vindbaarheid.
3. Genereren van betaalde en onbetaalde media-aandacht voor de campagne
en het thema discriminatie.
Deze rapportage beschrijft achtereenvolgens de afzonderlijke projectonderdelen en
campagneactiviteiten, de resultaten en tenslotte de conclusies en aanbevelingen die
uit het project zijn voortgevloeid.
3
Eindrapport Discriminatie? Bel Gelijk!
2. Projectbeschrijving
2.1 Trainingsconferentie ADB's
Bij de antidiscriminatie bureaus kunnen klachten worden ingediend over
discriminatie op alle terreinen en op alle gronden die vallen onder de gelijke
behandelingswetgeving. Tevens kan informatie worden opgevraagd of melding
worden gemaakt van een geval van discriminatie in de omgeving. Om goed
voorbereid te zijn op de vragen over de verschillende discriminatiegronden werd in
het kader van de eerste subdoelstelling vóór de aftrap van de campagne een
trainingsconferentie van twee dagen georganiseerd voor de medewerkers van de
ADB's. Achtereenvolgens zijn op die dagen behandeld: de Europese regelgeving
inzake discriminatie, de gelijke behandelingswetgeving in Nederland, relevante
strafrechtartikelen en uitgewerkte praktijkvoorbeelden per discriminatiegrond. Het
expertisecentrum leeftijd en maatschappij (LBL), de Chronisch Zieken- en
Gehandicaptenraad (CG-Raad), het kenniscentrum voor Homo- en Lesbische
Emancipatie (KHLE), het Landelijk Bureau ter bestrijding van Rassendiscriminatie
(LBR) en de Commissie Gelijke Behandeling (CGB) leverden een inhoudelijke
bijdrage aan de studiedagen in de vorm van een inleiding, workshop of een
artikelen voor de reader.
2.2 Klankbordgroep
Voor de duur van de campagne is een klankbordgroep geformeerd. Naast
vertegenwoordigers van de subsidiërende ministeries namen de landelijke
expertisecentra, de Commissie Gelijke Behandeling en de LVADB hieraan deel,
evenals een medewerker van het communicatiebureau Actorion. Actorion
vertegenwoordigt in Nederland de Europese campagne Stop-Discriminatie.
2.3 Ondersteuning, advisering en link met de Europese campagne
Communicatiebureau Actorion is naast de deelname aan de klankbordgroep voor
een aantal uren ingehuurd om te adviseren bij het ontwikkelen van de verschillende
producten. Zo werd met hen gekozen voor het postermateriaal en hebben zij
geassisteerd bij de arrangementen rond de openingsbijeenkomst. Ook bij de keuze
van en onderhandelingen met de radiostations en de inhoud van de commercial is
dankbaar gebruikt gemaakt van de deskundigheid van Actorion. Via de
samenwerking met Actorion is gezorgd voor de link met de Europese campagne
4
Eindrapport Discriminatie? Bel Gelijk!
Stop-Discriminatie. Tevens zijn op alle campagnemateriaal de logo's van de EU en
het Actieprogramma Antidiscriminatie gebruikt.
2.4 Lancering telefoonnummer en website
Ten behoeve van subdoelstelling twee is een landelijk telefoonnummer gelanceerd:
0900-2354354 ofwel 0900- belgelijk! Omdat elk ADB een eigen telefoonnummer en
een eigen naam heeft, maakt dit het vinden van het juiste ADB soms moeilijk. Nu
werd een landelijke structuur opgezet, waarbij alle binnenkomende telefoontjes via
de vaste lijn automatisch worden doorgeschakeld naar het dichtstbijzijnde ADB.
Telefoontjes via mobiele nummers worden centraal beantwoord, waarna bellers
worden doorverwezen naar het ADB in hun regio.
Het nummer van Bel Gelijk is ook opgenomen in de landelijke en lokale
telefoongidsen bij de infolijnen.
Aangezien in de moderne maatschappij communicatie in toenemende mate via
internet verloopt, is in aanvulling op de telefoonlijn een speciale website
ontworpen: www.belgelijk.nl. Op een kaartje van Nederland kan geklikt worden en
het dichtstbijzijnde ADB met adresgegevens verschijnt. Ook kan via de website
achtergrondinformatie over de campagne worden opgevraagd, campagnemateriaal
worden gedownload, er kan direct een klacht worden ingediend bij een ADB of er
kan informatie gevraagd worden over zaken die met de aanpak van de
verschillende vormen van discriminatie te maken hebben.
2.5 Publiekscampagne
Uit hoofde van doelstelling drie is een publiekscampagne op het touw gezet. Deze
campagne bestond uit de volgend elementen:
a) Het ontwikkelen van postermateriaal
De posters beoogden het motto van de campagne (`Discriminatie? Bel Gelijk!')
te koppelen aan een aansprekend doch neutraal beeld. Tevens zou niet op een
bepaalde discriminatiegrond worden gefocused. Ontwerpbureau Neo heeft op
basis van deze randvoorwaarden een drietal posters ontwikkeld. Deze zijn
bijgevoegd in de bijlagen.
b) De openingsbijeenkomst
Op 29 juni opende de minister De Geus van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
5
Eindrapport Discriminatie? Bel Gelijk!
officieel de telefoonlijn 0900-belgelijk. De opening vond plaats bij de Commissie
Gelijke Behandeling in Utrecht. Ten behoeve van de opening was een
presentatie ontwikkeld door Karst Grit Media waarin de lijn van de campagne
werd gepresenteerd. De minister trad op als symbolische eerste beller van het
telefoonnummer. Genodigden waren de financiers, ADB's, sociale- en
maatschappelijke partners, de expertisecentra en de pers. Tijdens de
bijeenkomst werd ook het materiaal van de Europese campagne Stop-
Discriminatie onder de aandacht gebracht door middel van een infostand en
waren deze producten beschikbaar voor de genodigden.
c) De landelijke postercampagne
Gedurende een aantal weken waren de Nederlandse bushokjes behangen met
posters van de campagne `Discriminatie? Bel Gelijk!' Gezien de beperkte
financiële middelen lag de nadruk op grotere steden en steden waar ADB's
gevestigd zijn. Een overzicht van de steden waar de bushokjes zijn gebruikt en
de steden waar driehoeksborden zijn geplaatst is opgenomen in de bijlagen.
d) De lokale campagnes van ADB's
De afzonderlijke ADB's kregen de beschikking over A2 en A3 affiches voor
verspreiding in de eigen regio. De bureaus hebben de affiches in een eigen
mailing verspreid onder instellingen en intermediaire kaders binnen hun
verzorgingsgebied, waarbij zoveel mogelijk werd aangesloten bij de periode
waarin ter plaatse de affiches in reclameborden en driehoeksborden hingen. De
affiches vonden gretig aftrek in openbare gebouwen.
Ook hebben de ADB's gebruik gemaakt van hun eigen perscontacten. Ze
stuurden het landelijk persbericht door naar hun regionale en lokale pers. Ook
zijn in de loop van de campagneperiode lokaal persberichten verstuurd.
e) Een radiocommercial
Het laatste middel dat is ingezet om een breed publiek te bereiken is een
radiospot. Gekozen is voor een algemene spot waarin gewezen werd op het feit
dat er ADB's zijn die je kunnen adviseren wanneer je iets wil ondernemen als je
een discriminatoire ervaring hebt gehad. Bij twee radiostations is zendtijd
ingekocht, Radio 538 en FunX Fm. Gedurende respectievelijk één en twee
weken is de spot verspreid over de dag uitgezonden.
6
Eindrapport Discriminatie? Bel Gelijk!
3. Resultaten
3.1 Trainingsconferentie ADB's
De trainingsconferentie die voor de ADB- medewerkers werden georganiseerd, is
door de deelnemers als bijzonder goed geëvalueerd. Het werd door de deelnemers
op prijs gesteld om in korte tijd bijgepraat te worden over nieuwe ontwikkelingen.
De bijdragen van de expertisecentra werden eveneens als goed geëvalueerd. Naast
hun specifieke kennis en deskundigheid werden vooral de persoonlijke
kennismaking en de afspraken voor de toekomst gewaardeerd.
Geconcludeerd kan worden dat er sprake is geweest van een effectieve
deskundigheidsbevordering bij de anti-discriminatiebureaus en dat betere contacten
zijn gelegd tussen de ADB's en de expertisebureaus en dus binnen het brede veld
van gelijke behandeling en discriminatie.
3.2 Telefoonnummer en website
Uit onderstaand overzicht valt het aantal telefoontjes af te lezen dat in de periode
juni 2004 tot januari 2005 werd gepleegd met het BelGelijk-nummer. Er kan
worden geconstateerd dat het nummer gevonden wordt door Nederlandse burgers.
Er lijkt ook een relatie te zijn met de periode waarin de affiches in de abri's en
driehoeksborden hingen. In totaal kwamen in de periode juni 2004 januari 2005
via Bel Gelijk 678 telefoontjes bij de verschillende ADB's terecht.
Juni Juli Augustus September Oktober November December Januari
Telefoontjes 88 89 44 96 89 117 75 80
Tabel 1: Aantal telefoontjes naar 0900- belgelijk juni 2004 januari 2005
Ook de internetsite wordt in toenemende mate gevonden:
Juni Juli Augustus September Oktober November Dec. Jan.
Bezoeken 227 1901 1482 2706 2102 2197 2507 2612
Tabel 2: bezoekjes aan website in 2004
In totaal dus zo'n 13.537 bezoekjes aan de website gedurende de 8 maanden dat
de campagne officieel in de lucht was. Via de website werden rechtstreeks 51
klachten ingediend bij een ADB. Informatievragen werden door bezoekers 33 keer
gesteld aan het ADB in de betreffende regio.
7
Eindrapport Discriminatie? Bel Gelijk!
Uit de cijfers kan worden afgeleid dat mensen de website steeds beter weten te
vinden. In februari bezochten (tot 23 februari) al 2945 de site. Kortom, een
belangrijk doel van de campagne, namelijk het onder de aandacht brengen van het
nieuwe telefoonnummer en de website, is geslaagd.
3.3 Publiekscampagne
3.3.1 Posters
Uit contacten met betrokkenen blijkt dat de affiches erg gewaardeerd zijn en dat ze
zijn opgemerkt op straat. Ook hangen veel organisaties de toegezonden affiches op
omdat men ze gewoon mooi vindt.
De driehoeksborden hebben gehangen in de volgende steden:
Alkmaar, Almelo, Almere, Amersfoort, Assen, Bergen op Zoom, Deventer,
Dordrecht, Ede, Emmen, Enschede, Heerlen, Hengelo, Hilversum, Lelystad, Meppel,
Purmerend, Roosendaal, Rotterdam, 's-Hertogenbosch, Spijkenisse, Tiel,
Veenendaal, Vlissingen, Zaanstad, Zoetermeer, Zwolle, Breda, Delft, Hoorn en
Kampen.
De mupi's werden geplaatst in:
Amstelveen, Amsterdam, Apeldoorn, Brunssum, Gouda, Groningen, Den Haag,
Haarlem, Den Helder, Leeuwarden, Leiden, Leidschendam, Maastricht, Nijmegen,
Oldenzaal, Rijswijk, Schiedam, Sittard, Tilburg, Utrecht, Venlo, Voorburg, Voorhout,
Wassenaar en Zwijndrecht
Een blijvend resultaat is dat het materiaal nu ontwikkeld is en dat de posters ook in
2005 op verschillende plaatsen blijven hangen en opnieuw kunnen worden
opgehangen.
3.3.2 Openingsbijeenkomst
Bij de openingsbijeenkomst waren zo'n 50 aanwezigen. Ondanks de inspanningen
via de daarvoor gebruikelijke kanalen van het ministerie van SZW en de
projectleiding is het niet gelukt de pers hierbij aanwezig te laten zijn. Wel was er
telefonisch contact met de Volkskrant, het Reformatorisch Dagblad, de KRO en de
Wereldomroep.
8
Eindrapport Discriminatie? Bel Gelijk!
3.3.3 Lokale campagne ADB's
Elk bureau heeft op eigen wijze invulling gegeven de lokale campagne. Zo werden
per bureau zo'n 1000 affiches verspreid onder instellingen en intermediaire kaders
binnen hun verzorgingsgebied.
Ook hebben de ADB's in hun eigen perscontacten gebruik gemaakt van Bel Gelijk.
Ze stuurden het landelijk persbericht door naar hun regionale en lokale pers. Ook
zijn in de loop van de campagneperiode lokaal persberichten verstuurd. Niet
iedereen slaagde erin ook daadwerkelijk aandacht te krijgen in de lokale media. In
de helft van de gevallen heeft een persbericht geleid tot een artikel, radio-interview
of anders aandacht voor de campagne. Een selectie van krantenberichten is
opgenomen in de bijlagen.
Enkele bureaus hebben aangegeven door personeelsgebrek of problemen met de
continuering van de subsidie geen of onvoldoende aandacht te hebben kunnen
besteden aan flankerende activiteiten ten behoeve van de campagne.
3.3.4 Radiocommercial
Tegen het eind van de campagneperiode is een radiospotje uitgezonden op Radio
538 en FunX FM. Uit de reacties blijkt dat het spotje aandacht heeft gegenereerd
voor het thema.
Een ander positief resultaat van het uitzenden van spot is de aandacht die de
zender FunX fm uit eigen beweging heeft geschonken aan het onderwerp. Er zijn
meerdere uitzendingen besteed aan discriminatie en daarbij hebben ze zelf een
aanvullende `informercial' gemaakt die zich speciaal richtte op jongeren. Naar
aanleiding daarvan zijn bij het radiostation vele positieve reacties binnengekomen.
Beide spotjes zijn bijgevoegd op Cd-rom.
3.4 Klachten en meldingen
De klachten en meldingen die het afgelopen halfjaar bij de anti-
discriminatiebureaus zijn binnengekomen verschillen qua aantal en aard niet veel
van het patroon van vorige jaren. ADB's geven in hun rapportages aan geen
significante verschillen te zien in aantallen klachten. Wel wordt aangegeven dat het
aandeel klachten over discriminatie op de arbeidsmarkt groter wordt. Omdat de
cijfers van de verschillende bureau nog verwerkt worden, kan nog geen definitief
overzicht van de klachten in Nederland over 2004 worden gegeven.
9
Eindrapport Discriminatie? Bel Gelijk!
Ter vergelijking, in 2003 kwamen in totaal zo'n 3500 klachten over discriminatie
binnen bij de ADB's. Toen bedroeg 60 % van de klachten discriminatie op grond
van afkomst, 7,5 % godsdienst, 3,9 antisemitisme, 3,4 % seksuele gerichtheid, 3,1
% geslacht, 3,1 % handicap en 2,5 % leeftijd. In totaal kwamen in 2003 634
arbeidsmarktklachten binnen bij ADB's (17.7 % van het totaal) en 719 klachten
over discriminatie in de buurt (20 %). Zoals het er nu uitziet zullen de
arbeidsmarktklachten in 2004 een groter percentage vormen van het totaal.
10
Eindrapport Discriminatie? Bel Gelijk!
4. Conclusies
4.1 Verwezenlijking projectdoelen
* Verbeteren van de functionele samenwerking tussen organisaties die zich bezig
houden met de strijd tegen discriminatie.
Tijdens de trainingsconferentie werden de ADB's bijgeschoold met betrekking tot
recente wetgeving. Door de deelname van de nationale expertisecentra en de
Commissie Gelijke Behandeling konden ook afspraken over wederzijdse
ondersteuning en informatie-uitwisseling worden gemaakt. Hierdoor kunnen
klachten op een effectieve manier worden aangepakt.
Omdat regelgeving verandert, jurisprudentie wordt ontwikkeld en ADB-
medewerkers wisselen, strekt het tot de aanbeveling dergelijke studiedagen op een
meer structurele manier te organiseren.
* Toegankelijker maken van de infrastructuur van anti-discriminatiebureaus door
verbeterde bereikbaarheid en vindbaarheid.
Door het realiseren van een centraal nummer voor ADB's en de website is de
toegankelijkheid tot anti-discriminatiebureaus vergemakkelijkt. Het nummer 0900-
2354354 zal ook na de campagneperiode door de LVADB worden aangehouden.
Ook de website zal blijven bestaan. Het ontwikkelde postermateriaal en de spotjes
kunnen op een later tijdstip wederom worden ingezet.
* Genereren van betaalde en onbetaalde media-aandacht voor de campagne en het
thema discriminatie.
De campagne heeft niet de (onbetaalde) media-aandacht opgeleverd waarop was
ingezet bij de start van de campagne. Bij de opening was geen pers aanwezig en
ook de afzonderlijke ADB's slaagden er slechts met veel moeite is hun boodschap
via de media te verspreiden. Het zou uitvoeriger onderzoek vergen om te weten
wat hiervan precies de oorzaken zijn geweest.
Wel is onbetaalde media- aandacht gegenereerd bij de radiozender FunX fm. Zij
besteedden verschillende extra uitzendingen aan het onderwerp discriminatie
waarbij jongeren op een interactieve manier werden betrokken.
11
Eindrapport Discriminatie? Bel Gelijk!
4.2 Tot slot
Het project is op een groot aantal punten zeer geslaagd. De realisatie van een
landelijk nummer, een website waar eenvoudig de gegevens van elk ADB zijn te
vinden en langs welke weg direct klachten en informatievragen kunnen worden
ingestuurd, is een mijlpaal in de ontwikkeling van de antidiscriminatie werksoort.
Door centraal posters te ontwikkelen en campagnemateriaal beschikbaar te stellen
kunnen ook kleinere bureaus meedoen, zonder al te veel belasting van hun toch al
geringe formatie.
De samenwerking tussen ADB's en de nationale expertisecentra op het terrein van
gelijke behandeling is verbeterd. De lijnen zijn korter en over en weer is duidelijker
geworden wat men van elkaar kan verwachten en bij wie welke deskundigheid
aanwezig is.
Wat we kunnen leren is dat een dergelijke campagne niet direct geschikt is voor het
genereren van klachten. De onderrapportage van discriminatieklachten is geen
eenvoudig te tackelen problematiek. Mensen stappen de drempel om te klagen niet
snel over.
Tijdens de evaluatie van de campagne is nagedacht over een manier waarop in het
huidige maatschappelijke klimaat wel klachten en meldingen gegenereerd kunnen
worden. De meeste ADB's en andere betrokkenen zijn van mening dat hiervoor
gerichter, directer en kleinschaliger contact moet worden gezocht met
klachtindieners. Meldweken met een thema, bezoeken aan mogelijke
"brandhaarden" en trainingen aan intermediairs in herkennen van discriminatie zijn
hierin elementen.
Van het gebruik van succesverhalen, waarin de mogelijkheden iets te ondernemen
tegen discriminatie centraal staan, wordt ook meer effect verwacht.
Al met al kan echter worden geconcludeerd dat het project `Discriminatie? Bel
Gelijk!' winst heeft opgeleverd voor de Nederlandse anti- discriminatie
infrastructuur, met name waar het gaat om de verbeterde samenwerking tussen de
lokale en nationale organisaties en het faciliteren van een eenduidige en
laagdrempelige ingang tot de ADB's.
12
Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid