Speech van minister Dekker bij de ondertekening van de
gebiedsafspraken Rotterdam op maandag 30 mei 2005.
Wethouder Pastors, wethouder Bolsius, bestuurders van deelgemeenten,
corporatie-directeuren, Rotterdammers, geachte aanwezigen,
Rotterdam is ruim zeven eeuwen oud, maar voor een groot deel nog geen
zestig. Het bombardement van mei 1940 veegde het hart van de stad
goeddeels van de kaart. De wederopbouw kreeg op indrukwekkende wijze
gestalte. De nadruk lag sterk op de sociale woningbouw. Dat is
begrijpelijk - de grote woningnood maakte grootschalig en goedkoop
bouwen noodzakelijk. Die nadruk op sociale woningbouw is lang
volgehouden. Te lang. Te lang is het belang van de hogere en
middeninkomens voor een de stad miskend. Te lang is niet ingezien dat
een woningvoorraad met bijna uitsluitend kleine, oude en goedkope
woningen wel moest leiden tot een scheefgroei in de
bevolkingssamenstelling van de stad.
De koopkrachtige en jonge inwoners trokken weg. De woningmarkt had hen
niets te bieden. Hun plek werd ingenomen door nieuwkomers, veelal uit
kansarme groepen. De ouderen en minder kapitaalkrachtigen bleven
achter. Het verenigingsleven zakte in elkaar. De sociale controle en
de binding met de buurt kwamen onder druk te staan. Gevoelens van
onveiligheid namen toe. Tegelijkertijd holde de economische
draagkracht van de stad achteruit.
Bewoners van wijken als Pendrecht of de Tarwewijk kregen het gevoel
dat ze er alleen voor stonden. Dat niemand naar ze luisterde. Dat de
politiek geen oog had voor hun problemen.
Dit proces deed zich in alle grote steden van ons land voor. Nergens,
echter, was de concentratie en de ernst van de problemen zo groot als
hier, in Rotterdam. Nergens ook heeft het stadsbestuur de problemen zo
actief en voortvarend aangepakt.
Dames en heren,
Voor u staat een trotse minister. Trots omdat ik u mag feliciteren.
Feliciteren met het feit dat u er met zijn allen in geslaagd bent om
harde afspraken te maken over de versnelde en ambitieuze vernieuwing
van maar liefst 19 Rotterdamse wijken. Dat is het tweede grote
Rotterdamse succes in korte tijd.
In december vorig jaar hebben we de woningbouwafspraken voor de
Rotterdamse regio ondertekend. U bent erin geslaagd die afspraken te
vertalen in bouwprogramma's voor de individuele gemeenten. Die
nieuwbouw is hard nodig. Om het woningtekort terug te brengen. Om de
mensen werkelijk wat te kiezen te geven. In hun eigen wijk, maar ook
daarbuiten. Maar ook om vooruitgang te boeken met de stedelijke
vernieuwing. Want alleen een stad die de midden- en hogere
inkomensgroepen aan zich weet te binden heeft een toekomst voor zich
waar men gerust op kan zijn.
Dames en heren,
De ondertekening van de 19 gebiedsafspraken vandaag is een echte
doorbraak. Te vaak loopt stedelijke vernieuwing vast in stroperige
besluitvorming of in een gebrek aan draagvlak. Bijvoorbeeld omdat
buurtbewoners het gevoel hebben dat er over hun hoofden heen besloten
wordt. Te vaak komen corporaties, gemeenten en deelgemeenten er samen
niet uit. U bent er wel in geslaagd. En dat is een groot compliment
waard.
Stedelijke vernieuwing is cruciaal voor een krachtige stad. Mijn doel
is om in 56 prioritaire wijken in de grote en middelgrote steden van
ons land resultaten te boeken. Concrete en zichtbare resultaten. Zodat
gevoelens van onvrede en onveiligheid minder worden. Zodat bewoners
met eigen ogen kunnen zien dat de problemen in hun wijk worden
aangepakt.
Bij de start van het Actieprogramma Herstructurering heb ik beloofd
alle 56 wijken zelf te bezoeken. Om met eigen ogen te zien wat de
problemen zijn Inmiddels heb ik 34 wijken in heel het land bezocht. En
ik kan u hetzelfde zeggen als wat ik binnenkort tegen de Tweede Kamer
zeggen zal: de wijkaanpak werkt. De neerwaartse spiraal is doorbroken.
Het vertrouwen keert langzaam terug. Stapje voor stapje komt de
stedelijke vernieuwing van de grond.
Nergens heb ik dat zo duidelijk gezien als tijdens mijn bezoeken aan
Rotterdam. In Oud Zuid zag ik dat de aanpak van de Milinxbuurt
navolging heeft gevonden. De Tarwewijk pakt drugsoverlast en
criminaliteit voortvarend aan. Ook hier gaat het lukken. Omdat
overheid, bewoners, maatschappelijke organisaties en marktpartijen met
elkaar vitale coalities zijn aangegaan. Ook Crooswijk heeft grote
ambities. Hier gaan niet alleen veel huizen op de schop, maar ook het
stratenplan. De bewoners krijgen bovendien een terugkeergarantie. Ik
hecht daar zeer aan.
Want stedelijke en sociale vernieuwing gaan hand in hand. De problemen
waar de 56 prioritaire wijken mee worstelen zijn een veelkoppig
monster. Het zijn wijken waar niet alleen de woningvoorraad verouderd
is, maar waar de kwaliteit van de leefomgeving te wensen overlaat.
Waar werkloosheid en een opeenstapeling van sociale problemen eerder
regel dan uitzondering zijn. Deze problemen moeten integraal worden
aangepakt. Alleen dan komt ons gezamenlijke doel van een prettige
leefomgeving voor alle stadsbewoners binnen handbereik.
Er moet worden geïnvesteerd in de openbare ruimte - in pleinen, in
straatverlichting, in straatmeubilair. Maar ook in speeltuinen, in
wijkcentra en in jeugdhonken. In het toeleiden van mensen naar werk en
scholing. In veiligheid op straat. Door te werken aan een gevarieerd
woningaanbod moeten ook midden en hogere inkomens terugkeren in de
stad. Daardoor stijgen de sociale diversiteit en de economische
draagkracht van Rotterdam.
Bij mijn bezoeken aan de prioritaire wijken viel 1 punt mij telkens
op. Stedelijke vernieuwing is niet een kwestie van baksteen, beton en
bouwplannen alleen. Investeren in straatmeubels en lantarens heeft
geen zin als bewoners zich er niet verantwoordelijk voor voelen. Een
gezonde stad moet niet alleen heel, maar ook schoon en veilig zijn.
Willen we de stad aantrekkelijk maken voor haar inwoners, dan moeten
we die inwoners een rol geven in het aantrekkelijk maken van de stad.
In Hoogvliet zag ik een half jaar geleden hoe dat kan. Ondanks de
sloop van 5000 woningen in 10 jaar kunnen de huidige inwoners gewoon
blijven. Daardoor blijft de sociale samenhang in stand. De bewoners
zijn steeds goed geïnformeerd en hebben een stem gekregen in de
besluitvorming. Er werden bewonersavonden georganiseerd, een
opzoomerbus kwam langs. Ook werd er een sociaal plan opgesteld, en
leerden inwoners tijdens inspraak-cursussen mondige burgers te zijn.
Sociale en fysieke vernieuwing kunnen niet zonder elkaar. Fysieke
herstructurering is een eerste stap die sociale vernieuwing mogelijk
maakt. Door samen op te trekken, door zich te roeren op
inspraakavonden, door zich in te zetten voor hun wijk - op al deze
manieren leren bewoners elkaar kennen. Zo versterken zij de sociale
cohesie van hun wijk.
Tijdens mijn bezoeken aan Rotterdam kwam de Kabinetsreactie op het
Actieprogramma "Rotterdam zet door" ter sprake. Het gaat hier - zoals
u ongetwijfeld weet - over juridische en fiscale maatregelen die
Rotterdam kunnen helpen de buitenmaatse problemen in een aantal wijken
aan te pakken.
Rotterdam zet door. En daarmee zet Rotterdam de toon. Niet voor niets
wordt de Wet Bijzondere Problemen Grootstedelijke Problematiek ook wel
de Rotterdamwet genoemd. De wet bestaat uit drie onderdelen. Ten
eerste een drastische verlaging van de Onroerende Zaak Belasting (OZB)
voor bedrijven die investeren in achterstandswijken. Ten tweede het
stellen van inkomenseisen aan woningzoekenden. Tenslotte een
verruiming van de wet Victor waardoor huisjesmelkers sneller en
effectiever kunnen worden aangepakt. U zult er naar verwachting nog
voor de zomer meer over horen.
Van mijn kant zal ik er alles aan doen om de woningmarkt vlot te
trekken. Corporaties krijgen meer ruimte in de huurhoogte. In ruil
daarvoor zullen ze de woningproductie opvoeren. Om meer ruimte te
maken voor het bouwen werk ik aan een vereenvoudiging van de regels en
procedures, zodat de spa sneller de grond in kan. Daar hoort ook een
VROM-vergunning bij - een samenvoeging van de bestaande sloop-, bouw-,
gebruiks- en milieuvergunningen. Deze wordt in 2007 al van kracht.
Stedelijke vernieuwing blijft echter in de eerste plaats een zaak van
lokale partijen. Zij hebben het beste zicht op de problemen en
behoeften van de wijken in hun stad. Zij moeten de ruimte krijgen om
hun eigen verantwoordelijkheid te nemen. Centraal als het moet en
lokaal waar het kan. In Rotterdam bewijst u dat deze filosofie tot
resultaten leidt.
U bent voortvarend te werk gegaan. Het resultaat is dat er voor 19
wijken harde afspraken zijn gemaakt. Financieel en juridisch is alles
afgerond. Ruim 13.000 woningen gaan tegen de vlakte, maar er komen
14.500 nieuwe voor in de plaats. Het budget bedraagt bijna 3,8 miljard
euro. Mijn eigen Ministerie draagt in de vorm van een ISV-subsidie 212
miljoen euro bij.
De gebiedsafspraken zijn gesloten tussen de gemeente, de deelgemeentes
en corporaties en projectontwikkelaars. Maar het draagvlak is
aanzienlijk breder. Buurtbewoners, de lokale middenstand,
zorginstellingen, scholen en opleidingscentra, instellingen voor
maatschappelijke dienstverlening, politie en justitie - al deze
partijen zullen een steentje bijdragen aan de stedelijke vernieuwing
van Rotterdam.
Ik zou hier de wethouders Pastors en Bolsius met name willen noemen.
Mede dankzij uw inzet liggen er concrete afspraken met harde doelen. U
heeft uzelf gecommitteerd aan de bouwstart van 3000 woningen per jaar.
Dat getuigt van lef en leiderschap.
Mede dankzij uw inzet is de herstructurering van de 56 wijken in heel
Nederland in een stroomversnelling geraakt. Ik ben blij dat VROM u
hierbij van dienst heeft kunnen zijn. Door de inzet van impulsteams.
Door het opstellen van een Afsprakenkader Herstructurering. Door
ervoor te zorgen dat Wijkontwikkelingsmaatschappijen maar 1 keer
overdrachtsbelasting hoeven te betalen. Door financiele steun te
verlenen aan de ketenaanpak "Voor en achter de voordeur".
Nu is de tijd van woorden voorbij en is de tijd gekomen om aan het
werk te gaan. De uitvoering van afspraken zal ook centraal staan op
het congres 'Mijn wijk in uitvoering' dat overmorgen zal plaatsvinden
in Den Haag. Daar kunnen betrokkenen uit de 56 wijken hun ervaringen
met stedelijke vernieuwing met elkaar delen. Ik hoop daar een groot
deel van u allen aan te treffen. U zult daar zien dat de wijken van
Nederland barsten van de energie en van de daadkrachtige bewoners en
bestuurders. U zult daar zien wat mogelijk is wanneer lokale spelers
de ruimte krijgen om zelf verantwoordelijkheid te nemen. Zoals u dat
zelf ook hebt gedaan.
Ik dank u wel.
Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer