Samenvatting van het onderzoek Het beeld van de burger
Hoe concreter het onderwerp hoe groter het vertrouwen. Bij zaken die er voor burgers echt toe doen, stellen zij veel vertrouwen in het lokale bestuur. Dat blijkt uit het opinieonderzoek dat SGBO voor het VNG-jaarcongres 'De burger in beeld' heeft uitgevoerd. De volledige rapportage van dit onderzoek is te vinden op www.vng.nl. Deze samenvatting bevat een overzicht van de belangrijkste bevindingen.
Dit jaar staat de burger centraal op het VNG-jaarcongres. Om een actueel beeld te vormen over hoe burgers over de lokale overheid denken is een opinieonderzoek uitgevoerd. Aan een representatieve groep Nederlanders is een variëteit aan stellingen voorgelegd over verschillende aspecten van hun eigen gemeente. Dit onderwerp komt als eerste aan bod.
Hebben betrokkenen bij de gemeente enig idee hoe burgers over hen denken? Deze vraag staat in het tweede deel centraal. Het ledenpanel van de VNG is ingezet om raadsleden, collegeleden en ambtenaren de opvattingen van burgers over de gemeente te laten voorspellen.
Het resultaat telt
Nederlanders waarderen en vertrouwen hun gemeente vooral als het gaat om concrete zaken. Zo is driekwart van mening dat de gemeente hen goed informeert als het over belangrijke onderwerpen gaat. Een even groot deel is ervan overtuigd dat de gemeente zich inzet voor het verbeteren van de veiligheid. En opnieuw driekwart van de respondenten reageert instemmend op de stelling dat de gemeente goede service biedt. De gemeente doet het dus goed bij de Nederlanders als het om tastbare, concrete zaken gaat.
Figuur 1. Burgers over de informatie, veiligheid en service
|Stelling|Mijn gemeente informeert burgers over belangrijke | |A |onderwerpen | |Stelling|Het bestuur van mijn gemeente zet zich in voor de | |B |veiligheid in mijn gemeente | |Stelling|Mijn gemeente biedt goed service | |C | |Het kan vriezen of dooien
Als de onderwerpen abstracter of minder tastbaar worden, wordt het beeld vlakker. Uitspraken die voorgelegd zijn aan burgers zijn geclusterd en zo teruggebracht tot algemene concepten als responsiviteit, robuustheid en kwaliteit. Stuk voor stuk waarden die de lokale overheid belangrijk vindt en nastreeft. Mensen zijn het eens nog oneens wanneer naar meer algemene aspecten van de gemeente wordt gevraagd. Zo vindt 60% van de burgers dat het gemeentebestuur weet wat er leeft bij burgers. 40% vindt dat dit niet het geval is. Blijkbaar zeggen algemene zaken mensen niet zoveel, terwijl concrete activiteiten van de lokale overheid goed worden gewaardeerd.
Lokaal versus landelijk
Dit beeld wordt versterkt wanneer de vergelijking met de landelijke overheid wordt gemaakt. De gemeente doet het in de ogen van mensen beter dan de landelijke overheid. Burgers denken over het algemeen positiever over het functioneren van hun eigen gemeente. Wat de gemeente doet, is concreter en dichtbij huis. De landelijke overheid opereert meer op afstand en houdt zich - nog - meer met algemene en abstracte onderwerpen bezig.
Figuur 2. Verschil in beoordeling van lokale en landelijke overheid
|Stelling|Het gemeentebestuur/landelijke overheid weet wat er leeft | |A | | |Stelling|Het gemeentebestuur/landelijke overheid legt uit waarom | |B |bepaalde besluiten worden genomen | |Stelling|Het gemeentebestuur/landelijke overheid doet wat zij zegt | |C | | |Stelling|Mijn gemeente/ landelijke overheid gaat op een | |D |verantwoorde manier om met belastinggeld |Wie is wie?
Het is gebruikelijk om te praten over de gemeente en het bestuur. Wie ingevoerd is in het lokale bestuur, weet dat raadsleden, wethouders, de burgemeester en ambtenaren verschillende rollen en bevoegdheden hebben. Uit recent onderzoek van de Vernieuwingsimpuls onder burgers blijkt dat meer dan de helft van de burgers nauwelijks verschillen ziet tussen de partijen in de gemeenteraad. Voor ongeveer 60% is niet duidelijk wie verantwoordelijk is voor de besluiten die de gemeente neemt. (Boogers et al. 2005) Deze peiling bevestigt dit beeld. Zo komt het vertrouwen van mensen in bestuurders en ambtenaren in grote lijnen overeen. Burgers maken ook in een dergelijk opzicht geen onderscheid tussen verschillende actoren. Een ander voorbeeld: raadsleden en gemeentebestuurders zijn volgens burgers even goed op de hoogte van wat leeft in hun gemeente. Meer dan 50% onderschrijft uitspraken hierover. Samenvattend maken burgers nauwelijks onderscheid tussen de verschillende actoren binnen de gemeente.
Informatie & transparantie
Openheid en transparantie zijn essentieel om het vertrouwen van de burger te versterken. Dit betekent dat informeren en verantwoording afleggen belangrijke peilers zijn. De discussie over het belang van 'transparantie en rekenschap' is zeer actueel. De VNG hecht er groot belang aan dat gemeenten bereid zijn openheid van zaken te geven over hun prestaties. Zij stimuleert gemeenten hierin. Om die reden is in hier in dit onderzoek aandacht aan besteed.
Burgers hechten het meest aan informatie over concrete tastbare zaken. Daarnaast wordt er belang gehecht aan het afleggen van verantwoording over bijvoorbeeld de besteding van belastinggeld. Er is nauwelijks behoefte aan informatie over de inrichting van processen (wie doet wat) en de vergelijking van prestaties. Prestatievergelijkingen zijn dus pas interessant voor burgers als dit leidt tot concrete verbeteringen in de gemeente.
Figuur 3. Belang dat respondenten hechten aan:
Figuur 4. Belang van informatieverstrekking bij concrete onderwerpen
De specificatie van de informatiebehoefte over algemene voorzieningen, benadrukt wederom dat burgers vooral geïnteresseerd zijn in 'harde' onderwerpen als de hoogte van belastingen, de veiligheid in de buurt of de wegwerkzaamheden. Weinig burgers verwachten van de gemeente informatie over onderwerpen in de 'zachte sector', zoals cultuur of uitgaan.
Achtergrondkenmerken en leefstijlen
Burgers verschillen weinig van elkaar als het gaat om het vertrouwen dat burgers stellen in de inzet van de lokale overheid. Dit geldt voor concrete uitvoeringskwesties en het belang dat zij hechten aan informatie. Het maakt nauwelijks uit of het gaat om inwoners van relatief grote of relatief kleine gemeenten. Leeftijd en gezinssituatie doen er ook weinig toe. Wanneer wordt gekeken naar een combinatie van kenmerken als opleiding en inkomen ontstaat iets meer tekening in het beeld. Door toevoeging van kenmerken, waarbij bijvoorbeeld de sociaal-maatschappelijke positie wordt mee genomen, wordt het beeld nog iets genuanceerder Dan ontstaan er bijvoorbeeld verschillen in de waardering voor de openheid van de gemeente.
Het vertekende zelfbeeld van bestuurders
Het VNG-ledenpanel is gevraagd om te voorspellen wat het beeld van de gemeente bij burgers is.
Opvallend is dat bestuurders blijk geven van een minderwaardigheidscomplex als het gaat om de beoordeling van hun dienstverlening. Terwijl 80% van de burgers vindt dat de gemeente goede service biedt, verwachten bestuurders hierop aanzienlijk negatiever te worden beoordeeld. Vooral raadsleden zijn somber over het imago van hun gemeente op het gebied van serviceverlening.
Figuur 5. Reactie en schatting 'Mijn gemeente biedt goede service'
Bestuurders verwachten dat burgers een tegemoetkoming bij wanprestaties erg waarderen. Burgers hechten hier nauwelijks belang aan. Hetzelfde geldt voor prestatievergelijkingen; door bestuurders gezien als een belangrijk instrument voor horizontale verantwoording, door burgers als niet belangrijk beoordeeld.
Figuur 6. Reactie en schatting 'Het is belangrijk om prestaties van de gemeente te kunnen vergelijken'
Bestuurders denken te positief over hun eigen integriteitimago. De helft van de burgers denkt dat bestuurders wel eens misbruik maken van hun situatie; bestuurders schatten dit percentage aanzienlijk lager in.
Figuur 7. Reactie en schatting 'De bestuurders maken wel eens misbruik van hun positie' (% respondenten zeer mee eens/mee eens)
Ook overschatten bestuurders de betrokkenheid van burgers bij hun gemeenten. Bestuurders blijken te denken dat burger het belangrijk vinden dat de gemeente besluiten uitlegt. In werkelijkheid zijn burgers daar veel minder in geïnteresseerd.
Sommige bestuurders hebben een realistischer beeld van de opvattingen van burgers dan andere. Burgemeesters hebben de uitkomsten het slechts voorspeld. Op bijna alle aspecten verwachten zij dat de burgers positiever zijn gestemd dan dat werkelijk het geval is. Gemeentesecretarissen voorspellen het best wat de burgers vinden van de gemeente.
Samenvattend ligt de kracht van de gemeente in haar concrete activiteiten en de communicatie hierover. Burgers stellen geen belang in de gang van zaken achter de deuren van het gemeentehuis. Bestuurders realiseren zich onvoldoende hoeveel krediet zij ontlenen aan voor burgers concrete prestaties.
---- --