CDA

22-06-05
Leven met zorg; Tweede-Kamerfractie presenteert actieplan De verpleeghuiszorg staat hoog op de politieke agenda. De problemen in de verpleeghuiszorg verschraling, bureaucratie, bekostiging - worden breed in de pers uitgemeten. De overheid neemt diverse maatregelen om de kwaliteit van de verpleeghuiszorg naar een hoger plan te tillen

Maar wat speelt er nu écht binnen de verpleeghuiszorg? Welke innovaties moeten voortvarend worden doorgezet? Wat zijn de werkelijke oorzaken van de problemen en in welke richting moeten we, sector én politiek, naar een oplossing zoeken?

Deze en andere vragen stonden centraal in een bijeenkomst die de CDA-fractie heeft gehouden met een groot aantal betrokkenen uit de verpleeghuiswereld: leden van cliëntenraden, personeelsleden, verpleeghuisartsen, bestuurders en vertegenwoordigers van de diverse organisaties uit het veld. Deze bijeenkomst en de vele gesprekken en werkbezoeken die rondom deze bijeenkomst hebben plaatsgevonden, hebben geleid tot de volgende conclusie: er gaat gelukkig veel goed, maar het kan en moet nog beter. In een actieplan voor de verpleeghuizen met de titel leven met zorg, geeft de CDA-fractie aan hoe het beter kan en moet. Dit actieplan geeft de richting aan van de inzet van de CDA-fractie bij de debatten in de Kamer en de gesprekken met het veld.

Bijlage:

LEVEN MET ZORG

Inleiding

De verpleeghuiszorg staat hoog op de politieke agenda. De problemen in de verpleeghuiszorg - verschraling, bureaucratie, bekostiging - worden breed in de pers uitgemeten. De overheid neemt diverse maatregelen om de kwaliteit van de verpleeghuiszorg naar een hoger plan te tillen. Maar wat speelt er nu écht binnen de verpleeghuiszorg? Welke innovaties moeten voortvarend worden doorgezet? Wat zijn de werkelijke oorzaken van de problemen en in welke richting moeten we, sector én politiek, naar een oplossing zoeken? Deze en andere vragen stonden centraal in een bijeenkomst die de CDA-fractie heeft gehouden met een groot aantal betrokkenen uit de verpleeghuiswereld: leden cliëntenraden, personeelsleden, verpleeghuisartsen, bestuurders en vertegenwoordigers van de diverse organisaties uit het veld. Deze bijeenkomst en de vele gesprekken en werkbezoeken die rondom deze bijeenkomst hebben plaatsgevonden, hebben geleid tot de volgende conclusie: er gaat gelukkig veel goed, maar het kan en moet nog beter. In een actieplan voor de verpleeghuizen met de titel "leven met zorg", geeft de CDA-fractie aan hoe het beter kan en moet. Dit actieplan geeft de richting aan van de inzet van de CDA-fractie bij de debatten in de Kamer en de gesprekken met het veld.

Den Haag,
22 juni 2005

Antoinette Vietsch
Vice-voorzitter fractiecommissie VWS en woordvoerder verpleeghuizen, CDA Tweede Kamer-fractie

Siem Buijs
Voorzitter fractiecommissie VWS, CDA Tweede Kamer-fractie

ACTIEPLAN VERPLEEGHUISZORG

Maatwerk
Verpleeghuiszorg is maatwerk. Uitgangspunt zijn de wensen en de behoeften van de cliënten. Mensen die voor een korte herstelperiode opgenomen worden, mensen met een bepaalde ziekte zoals reuma, Parkinson, MS, dementie en cliënten met een niet-aangeboren hersenletsel door bijvoorbeeld een auto-ongeluk zijn verschillend en hebben een verschillende behandeling nodig. Deze verschillen komen tot uiting in verblijfsduur en of men de regie over het eigen leven kan voeren. Bij kortverblijf is de cliënt te gast en staat de zorg voorop. Revalidanten worden opgenomen in een herstelafdeling die ook gelegen kan zijn in een ziekenhuis of in een herstellingsoord. Het medische aspect staat hier voorop. Bij langdurige zorg moet de zorg ondersteunend zijn aan het normale leven van de cliënt. Indien de cliënt niet meer zelf de regie kan voeren, zal een woongroep zijn nieuwe thuis zijn met de medecliënten als huisgenoten.

Acties:
o overheveling financiering kortdurende op herstel gerichte zorg van AWBZ naar basisverzekering o aanpassing huisvesting door scheiding huisvesting cliënten naar behoefte: revalidanten in herstelafdelingen, cliënten die niet meer regie kunnen voeren in kleine woongroepen en overigen in eigen woning (scheiden wonen-zorg)

Thuis
In het verpleeghuis woont de cliënt. Hij is thuis. Hij is geen gast, maar gastheer. Hij doet zoveel mogelijk wat en wanneer hij wil. Daarbij wordt vanuit de zorg vooral gekeken naar wat de cliënt zelf kan. Hij krijgt alleen hulp bij datgene dat hij niet meer kan. Het personeel is aanwezig ter ondersteuning en neemt niet een leven over. Inzicht in het leven van de cliënt wordt verkregen door het levensboek dat bij de intake opgesteld wordt. In overleg met de cliënt en zijn familie wordt het zorgplan opgesteld. De cliënt heeft instemmingsrecht over het zorgplan. De cliënt zet zo normaal mogelijk zijn leven voort en krijgt dus geen regime of protocollen opgelegd. Er gelden zo min mogelijk huisregels. Normaal leven houdt in dat je huisdier bij je moet kunnen zijn en dat in de keuken gekookt moet kunnen worden, er bij het eten een glaasje wijn gedronken moet kunnen worden en na het eten een sigaartje opgestoken zou mogen worden. De overheidsregels die dit verhinderen moeten onmiddellijk worden geschrapt.

Acties:
o voorlichting aan cliënten over wat te verwachten van zorgverleners en hoe klachten ingediend kunnen worden o goede intake van cliënt en opstellen levensboek en zorgplan o overeenstemming met cliënten- en ondernemingsraad bij vaststellen huisregels o aanpassing HACCP-norm voor bereiding van eten o aanpassing drank- en horecawet
o aanpassing tabakswet
Woonvorm
Indien een cliënt zelfstandig kan wonen, heeft hij recht op een eigen woning. De grootte van deze woning hangt af van de extra middelen die de cliënt aan huur of koop kan en wil besteden. In verband met vereenzaming en de behoefte aan zorg kan de woning in een complex gelegen zijn met meerdere soorten bewoners en met eigen voorzieningen zoals winkels, een café en een restaurant. Ook kan er een beroep gedaan worden op gemaksdiensten (boodschappenservice, hondenuitlaatservice, klussendienst, kapper, schoonheidsspecialiste, enz.). De cliënt die niet de regie kan voeren over zijn eigen leven, krijgt een eigen slaapkamer in een woongroep van zes mensen. De slaapkamer kan hij zelf inrichten met eigen meubels. Zo'n eigen plek met eigen spullen geeft de cliënt rust. Bewoners in de groep kunnen elkaar helpen. Samen delen ze een woonkamer en keuken. Elke woongroep heeft zijn eigen karakter: in de ene woongroep klinkt muziek van André Hazes, in de andere groep kijkt men naar de TV. Plaatsing in een woongroep gebeurt volgens een zorgvuldig proces. De woongroep zal veelal onderdeel zijn van een complex. Maar ook een zorgboerderij kan een woongroep huisvesten. Uitgangspunt is het in stand houden van de eigen leefstijl en levenswijze, ook als de zorgzwaarte of handicap toeneemt.

Acties:
o afbouw slaapkamers die door meerdere cliënten gedeeld moet worden o verkleinen groepsgrootte tot zes cliënten o huisvesten cliënten die regie kunnen voeren in woningen en het realiseren van de benodigde (ver)bouw o ontwikkelen gemaksdiensten en uitwisselen 'best practices' o ontwikkelen beoordelingsinstrument zorgzwaarte cliënten

Kwaliteit
Verpleeghuizen waarborgen de medische en verpleegkundige kwaliteit. Iedere zorg- instelling moet kunnen aangeven hoe zij inhoud geeft aan het begrip 'verantwoorde zorg'. Het belangrijkste kwaliteitscriterium is echter of cliënten gelukkig zijn, hun eigen leven kunnen leiden en zich nuttig voelen. Hebben ze zin in het leven en ervaren ze het niet als zinloos. Dat voorkomt dat zij bijvoorbeeld slaapproblemen krijgen, inactief worden en extra zorg nodig hebben. Cliënten hebben activiteiten en uitdagingen nodig. De medewerkers lossen niet slechts problemen op, maar gaan mee met iemand die zijn jeugd zoekt. Simpele manieren om het leven leuk te maken moeten benut worden. Verzamelde 'best practices' uit verschillende huizen kunnen helpen bij een nieuwe aanpak. Elk verpleeghuis houdt periodiek een cliënt-tevredenheidsonderzoek . De resultaten van dit onderzoek worden gepubliceerd, zodat cliënten gericht kunnen kiezen voor bepaalde zorgaanbieders. Zorgaanbieder maken met behulp van de ondernemingsraad en de cliëntenraad dat het personeel ook een goede en plezierige werkomgeving heeft. Medezeggenschap door de cliëntenraad en ondernemingsraad is niet slechts belangrijk, maar noodzakelijk.

Acties:
o ontwikkelen en uitwerken criteria verantwoorde zorg o verspreiden 'best practices'
o omvormen Inspectie van medisch georiënteerde verpleeghuispolitie naar helpende hand voor cliënttevredenheid en klachtenbestrijder o publiceren cliënttevredenheidsonderzoeken o waarborgen financiering cliëntenraad en ondernemingsraad Familie
De familie is een deel van een cliënt. Familieleden kunnen actief participeren in het leven van een cliënt en in de zorgverlening rond de cliënt. Het verpleeghuis mag niet de zorg van de familie afnemen of overnemen, maar voegt zorg toe of vult aan. Familieleden zijn van onschatbare waarde voor cliënten. Niemand kan deze plaats innemen. De opname van een partner of een ouder is een zwaar proces. Het betekent vaak voor familie de erkenning dat de persoon van vroeger er niet meer is. Familieleden betreuren vaak dit verlies en zien soms de waarde van het huidige leven niet in. Maar toch willen zij het beste voor de cliënt. Door familieleden op de hoogte te houden en te betrekken, worden zij hulp en geen hinderpaal. Als familieleden zich thuis voelen in plaats van ongewenste gast, dan voelt ook de cliënt dit aan en zal tot rust komen. Het leven van familieleden met hun problemen gaat ook verder. Verpleeghuis- medewerkers behoren hiervoor begrip te hebben. Familie mag niet verweten worden dat men te weinig tijd besteed aan de cliënt. In die situaties waar de familie geen (voldoende) functie heeft of kan hebben voor de cliënt, vervullen vrijwilligers een belangrijke ondersteunende rol om de kwaliteit van het leven van betrokkene in stand te houden of te vergroten. Vrijwilligerszorg in verpleeghuizen verdient gerichte aandacht.

Acties:
o in opleiding/bijscholing voldoende aandacht schenken aan omgaan met familie en betekenis familie voor cliënt o waarborgen aftrek kosten vrijwilligerswerk o via de WMO stimuleren vrijwilligerszorg en ontwikkelen en financieren opleiding voor vrijwilligers o cursus aanbieden aan familie en vrijwilligers hoe om te gaan met dementerenden

Personeel
Het belangrijkste in de zorg is de bejegening door de hulpverleners. Een vriendelijke en liefdevolle bejegening en oprechte aandacht voor de cliënt en zijn omgeving zijn de basis voor een goede zorgverlening. De medewerkers die in de zorg werken beseffen dit. Zij hebben uit volle overtuiging voor de zorg gekozen en zetten zich volledig in voor hun cliënten. Zij verdienen hiervoor niet alleen waardering, maar ook aandacht en respect. Werken in de zorg is zwaar maar ook erg waardevol. De benodigde vakkennis om in de zorg te werken wordt onderschat. In sommige verpleeghuizen is een attitudewijziging nodig. Het moet niet langer alleen gaan om een medische maar ook om een menselijke benadering. Een ja- in plaats van een nee-cultuur, in "ondersteuning waar nodig" in plaats van "handen aan het bed" en in kwaliteit van leven in plaats van kwaliteit van zorg. Het verpleeghuismanagement inspireert medewerkers en cliënten. De leiding is betrokken en kent de mensen bij naam. Een platte organisatiestructuur heeft de voorkeur. Geprofessionaliseerde raden van toezicht verdienen meer invloed. Verbetering van het personeelsbeleid is nodig. Flexibel personeelsbeleid en bezetting naar drukte en zorgzwaarte is een voorwaarde. Vooral bij het omgaan met verlies, stervensbegeleiding, calamiteiten en het verwerken van trauma's, behoren de medewerkers goed begeleid worden. Maar ook bij ziekte hebben medewerkers recht op goede begeleiding. De medewerkers moeten tussen de diensten voldoende rust krijgen. De kwantiteit en kwaliteit van het personeel wordt afgestemd op de cliënten. Het is belangrijk dat medewerkers geschoold zijn in cliëntgericht en vraaggestuurd werken. Ongekwalificeerde medewerkers en/of slecht functionerende medewerkers worden alsnog opgeleid. Acties:
o in opleiding/bijscholing voldoende aandacht schenken aan bejegening. o ontwikkelen programma's voor cultuurverandering en motivering medewerkers en aanbieden van deze programma's waar nodig o ontwikkelen en aanbieden cursussen aan raden van toezicht o bijscholing personeelsfunctionarissen
o bijscholing leiding in begeleiding medewerkers op gebied van verlies, stervensbegeleiding, calamiteiten, etc. en op het gebied van onvoldoende functioneren/het houden van functioneringsgesprekken o aanbieden opleiding aan niet gekwalificeerd personeel

Bureaucratie
Bureaucratie in de instellingen wordt mede veroorzaakt door slecht management, overmatige regelgeving en te grote afstand tussen afdelingen (suboptimalisatie). In de loop der tijd zijn vaak grote centrale facilitaire afdelingen ontstaan die slechts via bonnen ingeschakeld kunnen worden. Bureaucratie door overheid gaat veelal om gebrek aan vertrouwen en communicatie. Vaak is niet duidelijk hoe een norm geïnterpreteerd moet worden, wat het doel van de norm is en wat het resultaat zal zijn. Zinloze inventarisaties moeten ophouden. De brancheorganisaties moeten met het Ministerie van VWS doornemen wat geschrapt kan worden, c.q. wat het nut van bepaalde regelgeving is. De indicaties voor langdurige verpleeghuiszorg en de procedure voor het verkrijgen van een herindicatie moeten worden vereenvoudigd. De indicatie verblijf bij langdurige verpleeghuiszorg kan niet verlopen. Zorgkantoren moeten worden afgeschaft. De zorgverzekeraar van een cliënt zal ook de AWBZ-zorg voor de cliënt regelen en zo nodig optreden als zorgmakelaar. Bouwprioriteitenlijsten moeten worden opgeheven en de bouwprocedures vereenvoudigd.

Acties:
o doorlichten regelgeving en afschaffen zinloze inventarisaties o reorganisatie ondersteunende diensten zodat zij dienend zijn aan cliënten en medewerkers die direct cliënten ondersteunen o vereenvoudigen indicaties voor verpleeghuisverblijf (indicatie naar cliëntengroep en niet naar AWBZ-functies) o vereenvoudigen herindicatie en opheffen termijn in indicatie langdurig verblijf o afschaffen zorgkantoren
o inschakelen zorgverzekeraar als zorgmakelaar/-bemiddelaar o vereenvoudiging bouwprocedures en afschaffen bouwprioriteitenlijst

Vergoeding
Op basis van het ziektebeeld of aandoening van een cliënt wordt een budget per jaar ontwikkeld. Hierin is een geoormerkt deel bestemd voor de cliëntenraad. Gedetailleerde indicatie, hoeveel minuten een bewoner precies verpleegkundige zorg of ondersteuning nodig heeft per AWBZ-functie, is niet nodig. Verpleeghuizen kunnen het budget flexibel inzetten. Dus geen tijdschrijverij. Indien de zorgverlening niet overeenkomt met het zorgplan, kan de cliënt of zijn familie bezwaar aantekenen volgens een in het huis vastgestelde procedure. Wanneer een bewoner naast de ziekte of aandoening waarvoor hij opgenomen is, een andere ziekte heeft of krijgt, dan moet de behandeling van die ziekte gewoon via de zorgverzekering betaald worden. Bij ziekenhuisopname krijgt het verpleeghuis een vergoeding voor het vrijhouden van de kamer van de cliënt. Tussen de zorgverzekering en AWBZ moet afstemming plaatsvinden, op onder andere het gebied van medische hulpmiddelen (incontinentiemateriaal, rollators, etc.) en medicijnen. Door combinatie van inkoop kunnen grote kortingen verkregen worden. Daarbij kan gedacht worden aan een inkoopcombinatie met andere zorg- instellingen of met zorgverzekeraars. Ook dient afstemming plaats te vinden tussen de AWBZ en WMO (o.a. rolstoelen en vervoer). Na opname in een verpleeghuis zouden cliënten bijvoorbeeld hun rolstoel van thuis, die vaak geheel aangepast is, kunnen blijven gebruiken. Voor diverse gemaksdiensten, die het leven van ouderen vergemakkelijken en aangenamer maken, zullen ouderen zelf moeten (bij)betalen. Dit moeten verpleeghuizen van te voren duidelijk aangeven.

Acties:
o budget per cliënt naar cliëntengroep in plaats van AWBZ-functies o oormerken gelden voor cliëntenraad
o afschaffen tijdschrijven
o flexibele besteding zorgbudget door zorginstelling o voor behandeling van ziekten en aandoening buiten de hoofdindicatie inclusief medicijnen zal financiering via basisverzekering plaatsvinden o verbeteren inkoop door benchmarking en samenwerking op gebied van inkoop o afstemmen AWBZ met basisverzekering en WMO o financiering lege plekken bij ziekenhuisopname

Overgangstraject
Sommige verpleeghuizen zijn in financiële en kwalitatieve problemen geraakt. Deze huizen moeten hun problemen voor leggen aan het steunpunt verpleeghuiszorg (het consulententeam), die hen kan voorzien van advies en ook kan doorverwijzen naar de College Sanering voor een financiële injectie onder voorwaarden. Voor hulp bij bouwplannen kan gebruik gemaakt worden van de kennis van het College bouw. Na deze eenmalige kwalitatieve vereffening moet worden voorkomen dat het weer mis gaat. Vandaar dat er voldoende verpleeghuiscapaciteit voor concurrentie, dus overcapaciteit moet zijn en er niet centraal afspraken over afbouw gemaakt mogen worden. In een regio moeten meerdere zorgaanbieders actief zijn. De fusiegolf in een regio moet gestopt worden en in sommige gevallen teruggedraaid. Cliënten moeten kunnen kiezen tussen instellingen. Ook moet het mogelijk zijn tussen instellingen te verhuizen. Na de periode van kwalitatieve vereffening zullen de rente en afschrijving van bouwprojecten een vast budgetdeel vormen en zal voor bouw geen toestemming meer nodig zijn. Dit vooruitzicht mag niet leiden tot grote reserveringen. Het Waarborgfonds moet een bovengrens stellen aan het eigen vermogen van een verpleeghuis totdat de transitieperiode over is.

Acties:
o waarschuwen dat het nu of nooit is en bepalen einddatum overgangstraject o faciliteren steunpunt verpleeghuiszorg
o voorkomen afbouw tenzij er leegstand is en wachtlijsten ontbreken o laten opstellen lange termijn huisvestingsplannen en benodigde bouwplannen o bieden hulp bij bouwplannen door College bouw o bewaken concurrentie- en keuzemogelijkheden in een regio o faciliteren verhuizen tussen instellingen o ontwikkelen van criteria op basis waarvan fusie nog wel mag plaatsvinden en aanpassing van de Mededingingswet o scheppen duidelijkheid over gewenst eigen vermogen