Sociaal en Cultureel Planbureau

Vrijwilligerstekort bij zorg- en hulpverleningsorganisaties

Vrijwilligersorganisaties onderzocht. Over het tekort aan vrijwilligers en de wijze van werving en ondersteuning.

· Twee op de vijf vrijwilligersorganisaties hebben een tekort aan vrijwilligers. Dit tekort is het sterkst bij de zorg- en hulpverleningsorganisaties.

· Bijna twee op de vijf vrijwilligers zijn vijf tot tien jaar verbonden aan dezelfde organisatie.

· Gemiddeld de helft van de organisaties heeft problemen met het werven van vrijwilligers voor bestuursfuncties. Deze problemen zijn het geringst in de sectoren `zorg en hulpverlening' en onderwijs en vorming'.

· De helft van de organisaties is tevreden met het huidige vrijwilligersbestand. Organisaties in de sector `zorg en hulpverlening' geven aan behoefte te hebben aan zowel meer mannelijke vrijwilligers tussen de 30 en 50 jaar als aan meer allochtone vrijwilligers.

· Bijna de helft van de organisaties heeft een verzekering voor de vrijwilligers afgesloten. Eenderde van de organisaties doet aan een vorm van deskundigheidsbevordering.

· Voor de meerderheid van de vrijwilligersorganisaties vormen contributies de belangrijkste bron van inkomsten.

Dit zijn enkele conclusies uit het SCP-werkdocument Vrijwilligersorganisaties onderzocht. Over het tekort aan vrijwilligers en de wijze van werving en ondersteuning dat op dinsdag 5 juli jl. is verschenen.

In het rapport geeft onderzoeker dr. Jeroen Devilee een beeld van de wijze waarop uiteenlopende maatschappelijke organisaties gebruik maken van de inzet van vrijwilligers. Aan de orde komen onder meer het tekort aan vrijwilligers, de functies waarvoor nauwelijks vrijwilligers zijn te vinden en de voorzieningen die organisaties voor hun vrijwilligers treffen. Van de Nederlandse bevolking van 16 jaar en ouder verricht ruim een kwart min of meer regelmatig vrijwilligerswerk. Voor het onderzoek werd gebruik gemaakt van de Monitor Lokaal vrijwilligerswerk van CIVIQ, waaruit 1400 organisaties in tien gemeenten werden geselecteerd. In drie gemeenten is meer diepgaand onderzoek verricht bij

17 vrijwilligersorganisaties in de thuiszorg, sportorganisaties en organisaties in de welzijnssector.

Tekort aan vrijwilligers

Bijna twee op de vijf onderzochte organisaties geven aan dat er bij hen een tekort aan vrijwilligers bestaat. Het sterkst wordt dit tekort gevoeld in organisaties op het terrein van de zorg en de hulpverlening (bijna de helft) gevolgd door het sociaal-cultureel werk en de levensbeschouwelijke organisaties.

Van de organisaties in de sector sport en recreatie geeft ruim eenderde aan dat men over onvoldoende vrijwilligers beschikt. Uit eerder onderzoek van NOC*NSF kwam naar voren dat het vooral de sportverenigingen met veel jeugdleden zijn die een tekort aan vrijwilligers hebben.

Vrijwilligers zeer trouw aan organisaties

Het tekort aan vrijwilligers wordt in ieder geval niet veroorzaakt door het feit dat vrijwilligers slechts korte tijd bij een organisatie werkzaam zijn. Integendeel, uit het onderzoek komt naar voren dat bijna twee op de vijf vrijwilligers vijf tot tien jaar voor één en dezelfde organisatie werkzaam zijn, terwijl een derde van de vrijwilligers twee tot vijf jaar aan een organisatie verbonden is. De levensbeschouwelijke organisaties hebben op dit punt het minst te klagen, aangezien een kwart van hun vrijwilligers maar liefst tien tot twintig jaar aan de organisatie verbonden blijft. Relatief kort zijn vrijwilligers werkzaam in de sectoren `sociaal-cultureel werk' en `onderwijs en vorming'.

Bestuursfuncties relatief moeilijk vervulbaar

Naast een tekort aan vrijwilligers in het algemeen geven organisaties ook aan dat zij voor specifieke functies een gebrek aan vrijwilligers hebben. Dat geldt bijvoorbeeld voor het vervullen van bestuursfuncties in bepaalde sectoren. Gemiddeld de helft van alle organisaties heeft problemen met de werving van vrijwilligers voor bestuursfuncties. Die problemen zijn het geringst in de sectoren `zorg en hulpverlening' en `onderwijs en vorming'. Waarschijnlijk heeft dit te maken met het feit dat het bestuurswerk in deze sectoren veel meer dan elders neerkomt op het omgaan met grote budgetten en het dragen van een grote verantwoordelijkheid. Bovendien bestaan in dergelijke organisaties veel meer mogelijkheden voor professionele ondersteuning. Dat alles maakt het bestuurswerk er niet alleen interessanter op, maar brengt tevens een zekere status met zich mee.

Vraag naar mannelijke, jonge en allochtone vrijwilligers

Uit het onderzoek blijkt dat de helft van de organisaties tevreden is met het huidige vrijwilligersbestand. Er zijn echter ook organisaties die aangeven nog behoefte te hebben aan specifieke typen vrijwilligers. Zo geeft de sector `zorg of hulpverlening' aan dat men daar behoefte heeft aan meer mannelijke vrijwilligers tussen de 30 en 50 jaar en in iets mindere mate aan meer allochtone vrijwilligers. De eerste vraag komt voort uit de oververtegenwoordiging van vrouwen in deze sector, de tweede uit een toenemend aantal cliënten met een allochtone achtergrond.

Uiteenlopende regelingen en voorzieningen voor vrijwilligers

Vrijwilligersorganisaties verschillen sterk in de mate waarin er regelingen of voorzieningen getroffen zijn voor de bij de organisatie werkzame vrijwilligers. Zo heeft bijna de helft van de organisaties een verzekering voor de vrijwilligers afgesloten en doet eenderde aan een vorm van deskundigheidsbevordering. In de sectoren `sport en recreatie' en `cultuur' is het minst sprake van regelingen en voorzieningen, terwijl in slechts een aantal sectoren sprake is van een expliciet `vrijwilligersbeleid'. Het meest voorkomend is nog het `uitspreken van waardering'; dit gebeurt in tweederde van de organisaties.

Contributies belangrijkste vorm van inkomsten

Voor 70% van de vrijwilligersorganisaties vormen contributies de belangrijkste bron van inkomsten. Dit geldt met name voor de organisaties in de sectoren `sport en recreatie' en `levensbeschouwing'. Goede tweede zijn de gemeentelijke subsidies (voor 46% van de organisaties). In de sector `sport en recreatie' verkrijgt 36% van de organisaties middelen uit sponsoring, terwijl een kwart van de organisaties in het sociaal-cultureel werk gebruik maakt van fondsen.

SCP-werkdocument 116, Vrijwilligersorganisaties onderzocht. Over het tekort aan vrijwilligers en de wijze van werving en ondersteuning, Jeroen Devilee, Den Haag, Sociaal en Cultureel Planbureau, juli 2005, ISBN 90 377 0233 3, prijs EUR 12,90.

De publicatie is verkrijgbaar bij de boekhandel of te bestellen bij het SCP via fax 070 - 340 7044,

e-mail: bestel@scp.nl of via de web-site: www.scp.nl