Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
Bestuurlijke Vernieuwing en Koninkrijksrelaties
Persbericht ministerraad
8 juli 2005
DEMOCRATISCHE VERNIEUWING
Versterking van de democratie en van vertrouwen. Dat is de kern van de
voorstellen voor bestuurlijke vernieuwing van minister Pechtold voor
Bestuurlijke Vernieuwing en Koninkrijksrelaties. De ministerraad heeft
ingestemd met zijn Democratische vernieuwingsagenda.
De democratie staat onder druk. Burgers herkennen zich onvoldoende in hun
bestuur. Herkenbaarheid en vertrouwen zijn van levensbelang in een
democratie. Versterking van de democratie, één van de kernthema's van dit
kabinet, begint daarom met het vergroten van vertrouwen. Twee lijnen staan
daarin centraal: versterking van democratisch leiderschap van de politiek
en versterking van de positie van actieve burgers. Het één kan niet zonder
het ander. Juist in een levende democratie zijn burger en politiek op
elkaar betrokken. Versterking van vertrouwen van burgers in de politiek
vraagt om actie, nu en in de toekomst. In de manier van werken wordt de
vernieuwing zichtbaar. Burgers en maatschappelijke organisaties worden nauw
betrokken. Zo buigt een Burgerforum zich over het kiesstelsel. Een
Nationale Conventie komt met een samenhangend pakket aan aanbevelingen over
de inrichting van onze democratie. De Democratische vernieuwingsagenda
richt zich niet alleen op versterking van de democratie op landelijk
niveau, ook de lokale democratie komt aan bod.
Versterking democratie op landelijk niveau
Referendum
Het referendum over de Europese Grondwet heeft duidelijk gemaakt dat het
onderwerp referendum in brede kring leeft. Zowel in samenleving en
parlement bestaat de wens om het referendum een vaste plek te geven binnen
de Nederlandse staatsinrichting. Kort na de zomer komt het kabinet met een
analyse van de verschillende vormen van het referendum met hun voor- en
nadelen. Deze analyse zal in ieder geval ingaan op het bindend correctief
referendum: het initiatiefwetsvoorstel dat de Tweede-Kamerleden Duyvendak
en Dubbelboer onlangs hebben ingediend. De kabinetsnotitie is leidend voor
de positie van het kabinet in het verdere proces waarvoor de minister voor
Bestuurlijke Vernieuwing en Koninkrijksrelaties de eerste
verantwoordelijkheid draagt.
Burgerforum kiesstelsel
Het kiesrecht is het kernrecht van burgers in een democratie. Het kabinet
is daarom van mening dat kiezers moeten kunnen aangeven wat zij het meest
wenselijke kiesstelsel vinden. Het kabinet stelt met dat doel een
Burgerforum in. Deze groep burgers is groot genoeg om representatief te
zijn. Het Burgerforum formuleert een advies over het kiesstelsel. Dat kan
het huidige stelsel zijn maar ook een ander. Dit advies wordt aangeboden
aan het kabinet.
Nationale Conventie
De regering roept een Nationale Conventie bijeen die zich uitspreekt over
de vraag of belangrijke elementen van het huidige staatsbestel nog voldoen.
De Conventie genereert ideeën voor verandering in hun onderlinge samenhang.
Deelnemers aan de Conventie zijn afkomstig uit politieke partijen,
wetenschap en vertegenwoordigers uit maatschappelijke organisaties,
journalisten/opiniemakers en jongeren. De Conventie bepaalt de eigen agenda
en werkwijze. Mogelijke onderwerpen voor de Nationale Conventie zijn: de
gevolgen van de Europese integratie voor de Nederlandse staatsinstellingen,
de positie van Eerste Kamer, Raad van State, de inrichting van de Grondwet,
de grondwetsherzieningsprocedure, en vormen van directe democratie. Van de
Conventie wordt verwacht dat zij het debat zoeken met burgers,
belangstellenden en andere deskundigen. De Conventie kan ervoor kiezen
tussentijds te rapporteren, als zij het op een deelonderwerp eens is. Het
kabinet kan dan mogelijk deze kabinetsperiode nog met concrete voorstellen
komen. Het eindrapport van de Conventie vormt de constitutionele agenda
voor de komende decennia.
Positie minister-president
Na de zomer komt het kabinet met een standpunt over de mogelijke
versterking van de positie van de minister-president. Na overleg met de
Kamer komt het kabinet nog in deze regeerperiode met concrete voorstellen.
Verlaging voorkeursdrempel
De voorkeursdrempel wordt gehalveerd. De voorkeursdrempel in de Kieswet
voor de verkiezing van de Tweede Kamer wordt verlaagd tot 12,5 procent van
de kiesdeler (is nu 25 procent). Verlaging van de voorkeursdrempel is een
belangrijke mogelijkheid om de band tussen kiezer en gekozene in het
huidige kiesstelsel al bij de komende verkiezingen te versterken. In de
nieuwe situatie zijn dan ongeveer 7.500 stemmen nodig om bij voorkeur in de
Tweede Kamer te worden gekozen.
Versterking democratie op lokaal niveau
Gekozen burgemeester
Vanaf 2010 worden alle burgemeesters in Nederland rechtstreeks door de
bevolking gekozen. Het kabinet doet een voorstel voor een
Grondwetswijziging die de rechtstreekse verkiezing van de burgemeester
mogelijk maakt. De Grondwet beschrijft nu nog de benoeming van de
burgemeester door de Kroon. Voor het wijzigen van de Grondwet zal na
indiening en aanvaarding door het parlement het voorstel opnieuw moeten
worden behandeld na de Tweede-Kamerverkiezingen.
Spreiding van de raadsverkiezingen
Het kabinet komt met een wetswijziging om de spreiding van
gemeenteraadsverkiezingen mogelijk te maken. Spreiding zou kunnen per
provincie of op alfabetische volgorde. Nu staan de raadsverkiezingen te
veel in het teken van de landelijke politiek. Dat komt de betrokkenheid van
burgers bij de lokale politiek niet ten goede. Bovendien wordt de
verkiezingsuitslag te zeer beïnvloed door landelijke politieke thema's.
Gevolg: de gemeenteraad is vaak een afspiegeling van landelijke politieke
trends. Het kabinet wil dat de samenstelling van gemeenteraden veel meer
overeenkomt met opvattingen van kiezers over lokale politieke thema's.
RVD, 08.07.2005
Ministerie van Algemene Zaken