Ministerie van Algemene Zaken

8-7-2005, NOS, Met het oog op morgen, Radio 1, 23.07 uur

MINISTER-PRESIDENT BALKENENDE, NA AFLOOP VAN DE WEKELIJKSE MINISTERRAAD, OVER STAND VAN ZAKEN TEN AANZIEN VAN CRISISBEHEERSING IN NEDERLAND EN HET REFERENDUM

PRESENTATOR:
Je hebt vandaag gesproken met de premier, ik neem aan dat Balkenende wel erg onder de indruk is van de gebeurtenissen in Londen.

WALLAART:
Ja, zeker, en dan vooral van het optreden van Tony Blair, de Britse premier, daar is iedereen echt vol lof over. Ik sprak Balkenende vanmiddag en vroeg hem als eerste of hij nog contact had gehad met zijn ambtsgenoot op Downingstreet.


BALKENENDE:
Ik heb premier Blair een persoonlijke brief geschreven waarin ik het medeleven vanuit Nederland, de Nederlandse regering en ook mezelf heb overgebracht omdat wat zich heeft afgespeeld natuurlijk het ergste is wat je kan treffen. Terroristische aanslagen waarin mensen die volstrekt schuldeloos zijn om het leven worden gebracht, moedwillig.

WALLAART:
Het is niet de eerste keer dat we opgeschrikt worden door zo'n grote aanslag. 11 september, Bali, Madrid, Casablanca, Istanbul. Merkt u nou bij uzelf een gevoel van gewenning?


BALKENENDE:
Het went nooit. Ergens wel dat de realiteit van terrorisme er is. Het kan overal neerslaan, in tal van plaatsen, steden, landen waar het gebeurt. Dat is het erge. Mensen kunnen worden gegijzeld, samenlevingen kunnen worden gegijzeld, dat is de realiteit van vandaag. Dat went nooit maar het doet elke keer enorm veel pijn.

WALLAART:
Toch heeft het kabinet niet besloten, zoals bijvoorbeeld na Madrid, om een nationale minuut stilte te houden. Waarom niet?


BALKENENDE:
Omdat we in de eerste plaats rekening willen houden met hoe men in Engeland met het verdriet, met de pijn omgaat. Daar laten we ons door leiden.

WALLAART:
Vandaar zoiets van: we laten ons niet kisten, we gaan niet rouwen, gewoon doorgaan.


BALKENENDE:
Ik vind het ook heel goed dat wij ons als Nederlanders rekenschap geven van de manier waarop men het verdriet, de pijn in Groot-Brittannië verwerkt. Wij zullen ons daarbij aansluiten.

WALLAART:
Nu heeft Nederland ook enige ervaring met terrorisme, met name de moordaanslag op Theo van Gogh. Deze aanslag werpt nu toch weer vragen op over de persoonsbeveiliging bijvoorbeeld. Is die naar uw oordeel op dit moment adequaat?


BALKENENDE:
Wij doen het maximale, wanneer gegevens aanwezig zijn, wanneer er dreigingen zijn, om mensen te beschermen. Dat is gedaan op basis van ervaringen uit het verleden. Naar mijn oordeel doen we het maximaal mogelijke. In die zin is er sprake van adequaat optreden. Aan de andere kant is het natuurlijk nooit zo dat je garanties kunt geven.

WALLAART:
Er is de afgelopen tijd ook flink veel kritiek geweest op dat systeem van persoonbeveiliging. Vandaag bijvoorbeeld nog in Trouw: de zus van Theo van Gogh die de AIVD verwijt niet alert te zijn geweest. Kamerlid Hirsi Ali heeft onlangs zelf nog voor een parlementaire enquête gepleit. Heeft u begrip voor dat soort geluiden?


BALKENENDE:
Natuurlijk is het zo dat wanneer mensen zelf te maken hebben met bedreigingen of wanneer je familieleden verliest, dat die pijn buitengewoon groot is, dat men ook met een kritisch oog kijkt naar wat er is gebeurd. Natuurlijk wordt dan de vraag gesteld; had een zaak voorkomen kunnen worden? Ik begrijp heel goed dat die vragen worden gesteld. Maar we hebben de afgelopen jaren wel enorme slagen gemaakt, dat weet iemand als Hirsi Ali zelf ook. Wanneer sprake is van bedreigingen, internet of anderszins, dan wordt er ook opgetreden.

WALLAART:
Londen heeft gisteren veel waardering gekregen voor de kalme manier waarop ze met de aanslagen zijn omgegaan. Doet uw kabinet eigenlijk genoeg om het publiek op een aanslag voor te bereiden?


BALKENENDE:
Dat doe je natuurlijk door eerlijk het verhaal te vertellen. Als er aanknopingspunten zijn, dan ook direct actie te ondernemen. Er zij twee dingen: het ene is dat je steeds maximaal probeert die informatie te krijgen die nodig is en dat is het werk van inlichtingendiensten, van internationale contacten. Het andere is; wanneer weer sprake is van concrete aanwijzingen, dat je dan ook alert handelt, dat je ook zichtbaar bent. Dan zullen mensen vanuit het leger ergens optreden , dan zullen we te maken hebben met extra controles op wegen. Dat is afhankelijk van de situatie en je moet oppassen dat er een beeld gaat ontstaan dat niet nodig is, want je moet ook geen paniek hebben, dat is ook verkeerd.

REFERENDUM

WALLAART:
Ander onderwerp nu, het referendum. Het kabinet heeft vandaag geconstateerd dat het referendum, de dag van het referendum over de Europese Grondwet, in brede kring leeft. Toch blijft u, zo begrijp ik, persoonlijk een hardnekkig tegenstander van het instrument. Waarom toch?


BALKENENDE:
We weten allemaal dat er voor- en tegenstanders zijn van het referendum.

WALLAART:
U bent tegenstander.


BALKENENDE:
Ik heb zelf altijd gezegd dat ik kies voor de representatieve democratie, ik kies voor de vertegenwoordigende democratie omdat ik denk dat het van groot belang is dat we belangen afwegen, dat je discussie hebt over politieke idealen en uitgangspunten.

WALLAART:
Dat is echt een principe van u.


BALKENENDE:
Dat is een principe. En geen misverstand; zo heb ik er altijd in gezeten en dat zal ik ook blijven doen. Maar tegelijkertijd ben ik minister-president en ik wil op een integere manier omgaan met afspraken die we hebben gemaakt en dat doe je met respect voor de verschillende posities.

WALLAART:
En dan zou het dus zomaar kunnen dat u de geschiedenis ingaat als de premier onder wie het referendum werd ingevoerd in Nederland. Is dat een aantrekkelijk vooruitzicht?


BALKENENDE:
Je kunt persoonlijke opvattingen hebben maar het wezen van een coalitiekabinet is dat je bereid bent om met elkaar afspraken te maken. Als je dat niet wilt, dan moet je dat werk niet doen. Wat hebben we nu gezegd in het Paasakkoord; er zal een onderzoek komen naar het referendum, burgerinitiatief. Toen hebben we gezegd en dat is de afgelopen dagen ook bekrachtigd: we gaan het onderzoek doen om een analyse te kunnen hebben van de verschillende typen referenda. Dat is nodig omdat wij onze positie moeten bepalen in de relatie tot het debat in de Tweede Kamer omdat daar het initiatiefvoorstel ligt.

WALLAART:
U laat het dus aan de Tweede Kamer.


BALKENENDE:
Ja, want wij hebben niet met elkaar afgesproken dat het kabinet met een voorstel komt over een referendum, dat was ook niet de strekking van de afspraken in het Paasakkoord. Maar we hebben wel afspraken gemaakt van hoe we met een referendum omgaan en wat dat betreft hebben we vandaag kabinetsbreed deze lijn getrokken. Het kabinet neemt niet het initiatief, we gaan nu wel intensief aan de hand van de notie van Pechtold praten over de voors en tegens van verschillende varianten van referenda en vervolgens is dat dan ook de input van het kabinet in de Tweede Kamer over het initiatiefwetsvoorstel over een referendum.

WALLAART:
Het klinkt niet als een heel erg daadkrachtig besluit van dit kabinet om wel of niet dat referendum in te voeren. Dat vind ik een beetje a-typisch voor dit kabinet.


BALKENENDE:
Maar u moet weten dat ook in het kabinet over het referendum niet identiek wordt gedacht. We hebben ook niet de afspraak gemaakt dat we als kabinet met een voorstel zouden komen. Maar we gaan op deze manier de discussie aan, op een goede manier waarmee we rekening houden met verschillende posities maar waarin we wel zeggen: we moeten goed onder ogen zien wat voor verschillende vormen er zijn van referenda, wat zijn de voors en tegens en dan zullen we de balans opmaken. Dat is dan denk ik hetgeen minister Pechtold nodig heeft in zijn contacten met de Kamer. (Letterlijke tekst, ongecorrigeerd, LJ)