Weg met de oude ondernemingsraad
Gepubliceerd door Cor Berkel (senior adviseur BPO Adviesgroep)LEUSDEN, 20051012 -- Dat de Tweede Kamer de Wet Medezeggenschap Werknemers naar de prullenbak heeft verwezen, komt door het vasthouden aan het begrip 'medezeggenschap'. Dat begrip moet de prullenbak in. De ondernemingsraad moet meer advies- en controleorgaan worden en minder meebesturen.
Ook de ondernemingsraad moet dualistisch gaan werken. De afstand tussen bestuur en het controlerend orgaan moet worden vergroot. De ondernemingsraad kan advies uitbrengen over alle belangrijke, bedrijfseconomische onderwerpen; de raad kan zo zijn mening geven over het beleid van de directeur en dat zelfs veroordelen.
Die afstand tussen directie en ondernemingsraad is nodig omdat in de top van veel ondernemingen en bij de overheid een monocultuur bestaat. Topmanagers die niets anders beogen dan het verbeteren van de effectiviteit van de organisatie en die niets anders doen dan continu reorganiseren, hebben geen oog meer voor andere waarden dan de geldwaarde.
Inspiratievernietigende regels, richtlijnen en formulieren van de mba's bederven het plezier in het werk en door de gewenste roulatie in de top hebben managers ook weinig binding met een onderneming. Dit heeft een destructieve invloed op de bedrijfscultuur.
De ondernemingsraad vertegenwoordigt het personeel en is dus veel meer betrokken bij de bedrijfscultuur. Hij geeft als democratisch gekozen orgaan in de onderneming vorm aan de sociale waarde van de bedrijfsgemeenschap. Zonder bedrijfsgemeenschap is er geen samenwerking meer en overlijdt de onderneming.
De code-Tabaksblat wijdt geen woord aan het personeel en de ondernemingsraad. De aandeelhouders hebben meer bevoegdheden gekregen en de commissarissen mogen zichzelf niet meer benoemen. Met een eerder aangenomen wijziging van de structuurregeling kunnen de ondernemingsraden nu een derde van de commissarissen voordragen, maar de minister van Justitie heeft al de aftrap gegeven van de discussie om die bevoegdheid weer te schrappen. Een ondernemingsraad die dualistisch werkt, heeft geen behoefte aan een eigen positie in de raad van commissarissen.
De verkleining van de rol van de overheid op het terrein van de sociale zekerheid legt steeds meer onderwerpen op het bord van onderneming, vakbonden en ondernemingsraad. Deze ontwikkeling leidt ertoe dat het aantal afdelingen hrm of p&o dat ge-outsourcet wordt, plotseling sterk toeneemt. Zo verdwijnt deskundigheid op een belangrijk werkterrein van de ondernemingsraad. Dat vraagt om bevoegdheden die aansluiten bij het arbeidsrecht, en om extra faciliteiten voor de ondernemingsraad.
In ongeveer de helft van de ondernemingen met een ondernemingsraadverplichting zijn er geen ondernemingsraden, functioneren ze slecht of scholen de leden zich niet. De huidige Wet op de Ondernemingsraden (WOR) heeft dat probleem niet kunnen oplossen.
Nog steeds blijken bestuurders, ondernemingsraden en toezichthouders in de onderneming niet te weten welke bevoegdheden de ondernemingsraad heeft. Bestuurders wachten met hun besluit op een 'positief' advies van de ondernemingsraad. Ondernemingsraden gaan op de stoel van de directie zitten. En de toezichthouder houdt zich met beide bezig om nog wat van de besluitvorming te redden.
Uit studies blijkt dat bij een stijl van het management ook een eigen stijl van medezeggenschap past. De wetgeving kent slechts een model. Het duurt daarom jaren voordat de wetsregels in een onderneming zijn vertaald naar een eigen stijl van medezeggenschap. En de huidige wet regelt de scholing voor de verkeerde doelgroep. Zonder scholing leert geen autobestuurder autorijden; scholing moet dus gericht zijn op het beginnen als ondernemingsraad en het vinden van een eigen stijl.
Net als de gemeenteraad moet de ondernemingsraad dualistisch gaan optreden en onafhankelijker worden. Mijn voorstel is om het adviesrecht algemeen te maken voor belangrijke bedrijfseconomische onderwerpen. Stem het instemmingsrecht af op het arbeidsrecht, of vervang dit door een ander inhoudelijk begrip of door het adviesrecht. Om de positie van de ondernemingsraad niet te verzwakken, is toekenning van het enquêterecht nodig.
Geef daarnaast de ondernemingsraad eigen financiële mogelijkheden voor scholing, deskundige bijstand en advisering. Dat maakt de ondernemingsraad sterker en onafhankelijker ten opzichte van directie en toezichthouder. De snelheid van de besluitvorming neemt toe.
Cor P. Berkel is senior adviseur BPO Adviesgroep, oprichter Adviesbureau Atim en BPO Adviesgroep, redactielid OR Handboek (Kluwer), redacteur www.or-online.nl.