03.11.2005
A.W. Faber
auditorium
Faculteit der Exacte Wetenschappen
10:45
5.8S rRNA formation in yeast: Baby steps to maturity
Promotor: prof.dr. H.A. Raué
Ribosomen onder de loep
Alex Faber onderzocht hoe een klein onderdeel van een ribosoom wordt gemaakt in de cel. Ribosomen zijn onderdeel van de celmachinerie en essentieel voor het voortbestaan: ze spelen de hoofdrol bij het vertalen van DNA naar eiwitten. Ribosomen bestaan uit twee onderdelen, een kleine en een grote subeenheid, elk gemaakt van ribosomaal RNA (rRNA) en eiwitten. Faber laat in zijn proefschrift in detail zien hoe in de gist Saccharomyces cerevisiae een onderdeel van het ribosoom wordt gemaakt; hij gebruikte genetisch aangepaste cellen zodat een specifieke variant ribosoom wordt geproduceerd. Zo kon hij bijvoorbeeld uitzoeken, hoe bepaalde weinig voorkomende lange rRNA-moleculen worden gemaakt (5.8S-Long rRNA) en wat hun functie is in vergelijking met de korte versie (5.8S-short rRNA).
De kleine subeenheid van een ribosoom bestaat uit een 18S rRNA en 35 eiwitten; de grote subeenheid bestaat uit een 5.8S, een 25S en 5S-rRNA en 45 eiwitten. 18S, 5.8S en 25S rRNA worden gezamenlijk, als een groot 35S precursor RNA-molecuul, afgelezen van DNA, waarna speciale eiwitten extra stukken RNA verwijderen.
In de meeste eukaryoten (planten en dieren) komen twee vormen van 5.8S rRNA voor. De korte vorm (5.8S-s rRNA) komt het meeste voor, terwijl 10 procent een verlenging heeft van zes tot zeven nucleotiden aan het 5'-uiteinde (5.8S-L rRNA). Tot nu toe was er weinig bekend hoe de lange variant wordt gemaakt en wat de functie van deze vorm is, die in bijna alle organismen voorkomt.
Uit het proefschrift blijkt dat in de gist Saccharomyces cerevisiae het lange rRNA niet ontstaat uit bijvoorbeeld het aan elkaar plakken van korte stukken, maar dat het als lang rRNA wordt geproduceerd uit het grote 35S-molecuul. Het RNA 5'-uiteinde van 5.8S-L rRNA wordt afgeknipt door een specifiek maar nog onbekend eiwit.
Door gemuteerde cellen te gebruiken die voornamelijk de lange 5.8S rRNA-variant maken, heeft de promovendus andere (nieuwe) eiwitten en eiwitcomplexen gevonden (zoals Rex4p, Rnt1p, Dbr1p en snR45); die zijn onmisbaar bij deze 5.8S-L rRNA overproductie. Er is in dit onderzoek een heel nieuwe manier ontdekt hoe de extra stukken RNA uit het grote 35S molecuul kunnen worden verwijderd, waaruit blijkt dat het mechanisme om ribosomen te maken erg flexibel is.
Met deze nieuwe inzichten in het maken van 5.8S-L rRNA is wellicht een nieuwe weg geopend richting onderzoek naar verschillen tussen de werking van lange en korte 5.8S rRNA-ribosomen. Want de mutante, 5.8S-L rRNA overproducerende cellen groeien aanmerkelijk langzamer dan ongemuteerde cellen en zijn ook veel gevoeliger zijn voor sommige antibiotica.
Voor meer informatie over activiteiten aan de VU:
dienst Communicatie, afdeling wetenschapsvoorlichting:
T 020 59 85666
E Persvoorlichting_VU@dienst.vu.nl
Voor meer informatie over activiteiten aan VUmc:
T 020 44 43444
E communicatie@vumc.nl
Vrije Universiteit Amsterdam