Algemene Vereniging Van Beroepsjournalisten in België
nieuws
Het waarom van Robert Fisk
Als beginnende buitenlandcorrespondent definieerde ik mijn job als
eerste getuige zijn van de geschiedenis. Pas later begreep ik dat het
er eigenlijk om gaat het centrum van de macht te controleren. De
vermaarde en wat controversiële Midden-Oostencorrespondent van The
Independent Robert Fisk had woensdagmiddag geen moeite om de aandacht
van zijn toehoorders in de Medialounge van De Persgroep vast te
houden. Wij, westerse journalisten, stellen ons veel te weinig de
waarom-vraag. Gebeten om te weten, als het ware.
Fisk is bezig met een wereldtournee om zijn boek War of Civilisation,
the Conquest of the Middle East (vertaald als De grote
beschavingsoorlog, de verovering van het Midden-Oosten) te promoten.
Voor een gehoor van Belgische journalisten bepleitte hij vooral de
officiële versies van de feiten te wantrouwen. Westerse journalisten
zijn volgens hem te gezagsgetrouw, hebben te weinig aandacht voor wat
de Arabische wereld te vertellen heeft en zijn te veel louter bezig
met feiten en te weinig met de motieven voor die feiten. Hij wees erop
dat zelfs het woordgebruik van westerse en dan vooral Amerikaanse
journalisten tendentieus is. Bezette gebieden worden betwiste gebieden
genoemd. Palestijnen worden steevast als geweldenaars voorgesteld. En
bezetters stellen zich altijd als bevrijders voor. Dat wist Napoleon
al toen hij Egypte binnenviel.
Fisk ziet opmerkelijke parallellen tussen de huidige Amerikaanse
bezetting van Irak en de situatie met de Britten in dat land, in 1920.
Een déjà-vu gevoel is nooit veraf. De historische component van het
Midden-Oosten wordt te veel verwaarloosd, vindt hij. Zowel de
Palestijnen als de Joden zijn bedrogen geweest door de westerse
mogendheden.
Natuurlijk willen de mensen in het Midden-Oosten vrijheid, maar ook
een vrijheid tegenover het Westen. En ik denk dat we hen die vrijheid
niet willen geven. Na de WTC-aanslagen van 11 september 2001 was Fisk
een van de weinigen in de Angelsaksische pers die het waarom van de
gebeurtenissen durfde aan te kaarten. Het leverde hem banbliksems op,
ook van collegas bij gerenommeerde Amerikaanse dagbladen. Ik werd
beschuldigd van anti-Amerikanisme. Terwijl je je toch kunt afvragen
waarom die waarom-vraag zelden of nooit werd gesteld door westerse
journalisten.
Als je met je eigen ogen ziet hoe de toenmalige Britse
Buitenlandminister Jack Straw zich in de VN-Veiligheidsraad rept om
zijn Amerikaanse ambtsgenoot Colin Powell, tijdens de discussie over
Irak en de zogenaamde massavernietigingswapens, te omhelzen wat niet
op de televisie kwam dan zie je de ware aard van de Britse relatie ten
aanzien van de Verenigde Staten. En toen de VS al in Irak zat, maar
die wapens niet vond, werd gezegd dat Irak die tuigen per trein naar
Syrië had gebracht. Terwijl een eenvoudige blik op een lokale
treinkaart volstond om te zien dat dit alleen via Turkije kon, waar
Amerikanen elke trein nauwkeurig controleerden. Tja
Volgens Fisk gaat de hele Irak-zaak uiteraard om oliebelangen, maar
ook om wat hij noemt the extension of empire, machtsuitbreiding van
een supermacht. En als wij, journalisten, de termen van de
machtshebbers overnemen, en het hebben over een burgeroorlog, dan
falen we in ons basiswerk, vindt Fisk. Hoevelen van ons hebben de
moeite gedaan om een transcriptie van de boodschappen van Osama bin
Laden ook te lezen? Vaak vervelende lectuur, jawel. Maar vijf weken
voor de Amerikaanse invasie riep hij met een verwijzing naar de
kruisvaarten alle Irakezen op de wapens op te nemen en samen met de
socialisten (de seculiere Baath-partij) te strijden tegen de
bezetters! Geen journalist heeft dat toen gemeld. Opmerkelijk toch?
Ik heb Bin Laden gesproken in Afghanistan. Hij zei toen: Vanaf deze
berg hebben we de Sovjets uit Afghanistan verdreven en de Sovjet-Unie
ten val gebracht.. Ik bid God dat we ook de VS tot een schaduw kunnen
reduceren. Ik dacht dat dit retorisch was bedoeld. Tot ik de beelden
van 11 september 2001 zag. Ik wist direct: dit is Osama bin Ladens
werk. We hebben de verwijzing naar de kruisvaarten niet de aandacht
gegeven die ze verdient.
We zouden eigenlijk onze verslaggeving vanuit het Midden-Oosten
telkens moeten besluiten met Watch out, want we leven in veel
gevaarlijker tijden dan de meeste mensen beseffen. En het is onze taak
het waarom uit te vissen en uit te leggen.
Fisk is ook niet mals voor de hoteljournalistiek vanuit Bagdad. Als je
in je hotel blijft, kun je net zo goed vanuit Brussel berichten. Het
heeft geen enkele zin in Irak te zijn, als je niet de straat op gaat.
NBC, Associated Press, The New York Times: al hun journalisten
rapporteren vanuit versterkte burchten in Bagdad. Pas op, het is er
inderdaad gevaarlijk voor journalisten en ik heb alle begrip voor hun
voorzichtigheid. Wat ik evenwel niet accepteer, is dat ze hun lezers
en kijkers niet vertellen hoe zij rapporteren.
Ook Fisk is bang, geeft hij toe. Ik ben in Irak door een menigte
belaagd geweest, die op mijn auto begon te kloppen. Ik heb me toen
snel uit de voeten gemaakt. Je moet er kiezen tussen
hoteljournalistiek en bange-muisjournalistiek. De eersten sturen dan
verhalen naar huis over 140 gedode terroristen, terwijl ik in het
lijkenhuis vooral vermoorde vrouwen en kinderen zie. Ach, de westerse
media zeker de Amerikaanse en de meeste Britse hebben geen aandacht
voor dode Irakezen. Alleen dode Amerikanen en Britten hebben een naam.
De Arabieren, die we zogezegd gaan bevrijden, interesseren ons geen
zier.
Fisk is zelfs verbijsterd dat de moslims niet harder reageren, na al
de vernederingen, martelingen en verraad die ze al die jaren hebben
moeten ondergaan. Gevraagd of hij zelf nog wel een privé-leven heeft,
zegt hij: Als ik in een Europese stad een familie met kinderen een
zondagse wandeling zie maken, in alle rust en veiligheid, dan denk ik
wel eens: de geschiedenis van dichtbij bekijken is misschien toch niet
zozeer een privilege, maar veeleer een vloek. Maar het klinkt niet
echt als spijt van een veel jaren geleden gemaakte levenskeuze.
(I.D.)
(03/11/2005)