136 - Biograaf van Vestdijk put uit niet-gepubliceerde bronnen
Datum: 3 november 2005
De vermaarde dichter, romancier en essayist Simon Vestdijk - bekend
van onder meer Terug tot Ina Damman, De Koperen Tuin en De kellner en
de levenden - was een onafhankelijk schrijver die zich bij niets of
niemand aansloot. Zijn enige voorbeelden waren Kafka en Dostojevski.
Maar het bestaande beeld van de geïsoleerde kluizenaar uit Doorn is
niet correct, stelt Wim Hazeu. Hij is de eerste biograaf die van
Vestdijks weduwe onbeperkte toegang kreeg tot alle ongepubliceerde
bronnen en daarover in alle artistieke vrijheid mocht schrijven. Hazeu
promoveert op Vestdijks biografie op donderdag 10 november 2005 aan de
Rijksuniversiteit Groningen.
Wim Hazeu, die eerder biografieën schreef over J. Slauerhoff, M.C.
Escher en Gerrit Achterberg, kreeg van Vestdijks weduwe Mieke van der
Hoeven alle volmachten om zijn biografie te schrijven. Een hutkoffer
bij haar thuis bevatte een schat aan niet-gepubliceerde brieven,
dagboeken, zakagenda's en aantekenboekjes. Bijvoorbeeld de verloren
gewaande brieven van Willem Brakman en de correspondentie tussen
Vestdijk en de schrijfster Henriëtte van Eyk, met wie hij een intense
liefdesrelatie had. Deze briefwisseling, waarin Vestdijk openhartig
over zijn werk, depressies en affaires schreef, hanteert Hazeu als
rode draad in de biografie.
Buitenshuis
Vestdijk was geen kluizenaar, stelt Hazeu. `Daarvoor was hij te
nieuwsgierig naar wat er `buitenshuis' gebeurde.' Uit de tienduizenden
bladzijden directe (Vestdijks schifturen: zes meter) en indirecte
bronnen (geschriften en getuigenissen van anderen: vijf meter) die de
biograaf heeft doorgenomen, kwam weliswaar het beeld vrij van een zeer
individualistisch man. Maar Vestdijk deelde destijds wel de
geestelijke houding van de intellectuelen - het nihilisme of
`onttovering' - dat de kunst en vooral het maken van kunst, de
creativiteit zelf, voorop stelde. En hij ontdekte en stimuleerde het
talent van beroemde schrijvers als Gerard Reve en W.F. Hermans.
Hazeu omschrijft Vestdijk tevens als `de meest belezen man van zijn
tijd'. `Hij volgde de literaire en muzikale ontwikkelingen in het
buitenland op de voet.' Zijn encyclopedische kennis resulteerde niet
alleen in omvangrijke werken over bijvoorbeeld religie, astrologie en
het wezen van de angst. Ook bezat Vestdijk een uitgebreide collectie
grammofoonplaten en publiceerde hij veel over klassieke muziek. Hazeu:
`Een veelzijdiger auteur kun je je niet voorstellen.'
Depressies
In Vestdijk, een biografie laat Hazeu zien hoezeer Vestdijks leven en
werk samenhangen. Hij legt een verband tussen diens amoureuze
avonturen, obsessieve werkkracht en zware depressies. `Vestdijk was
een bezeten schrijver. Hij was altijd bang dat hij door de depressies
op een moment niet meer kon schrijven. Buiten een ziekteperiode wilde
hij daarom alles uit de kast halen.' Hij werkte dan snel, obsessief en
waarschijnlijk zelfs manisch, weet Hazeu, die te rade ging bij de
bekende psychiater Andries van Dantzig. Vestdijk schreef zo twintig
gedichten op een dag. Collega-schrijver Menno ter Braak noemde hem
daarom een `duivelskunstenaar'.
Nobelprijs
Vestdijk was `de enige echte kandidaat voor de Nobelprijs voor de
literatuur na de Tweede Wereldoorlog', stelt Hazeu. Dertien keer was
hij Nederlands kandidaat, maar ondanks internationale steun heeft hij
de prijs nooit ontvangen. De biograaf wijt dit vooral aan de kwaliteit
van de boekvertalingen. `Die waren niet goed.' In zijn eigen
taalgebied werd Vestdijks werk echter met alle grote literaire prijzen
bekroond. In 1964 ontving hij van de RUG een eredoctoraat in de
letteren. Anno 2005 blijft zijn betekenis voor de Nederlandstalige
literatuur immens. Hazeu: `Jonge allochtone schrijvers, die recent
zonder last van het verleden zijn boeken lazen, waren ondersteboven.
Dat zegt toch wel iets over de kracht van zijn werk.'
Curriculum Vitae
Wim Hazeu (Delft, 1940) volgde de School van Taal en Letterkunde in
Den Haag. Hij publiceerde naast dichtbundels en romans de succesvolle
biografieën van Achterberg, Slauerhoff en M.C. Escher. Voor de
Slauerhoff-biografie ontving hij de presitigieuze biografieprijs van
de Dordtse Academie. Hazeu maakte ook documentaires voor radio en
televisie of schreef daar de scenario's voor. Hij trok zich drie jaar
terug om de Vestdijk-biografie te schrijven. Hazeu promoveert tot
doctor in de letteren bij prof.dr. G.J. Dorleijn. Het onderzoek is
mede tot stand gekomen door de Schrijversvereniging `De Bezige Bij' en
het Amsterdams Fonds voor de Kunst. De titel van zijn proefschrift
luidt: Vestdijk, een biografie (De Bezige Bij, Amsterdam, ISBN 90 234
17666, prijs EUR 39,90)
Noot voor de pers
Voor meer informatie en het aanvragen van interviews en
recensie-exemplaren kunt u contact opnemen met Saartje Schwachöfer van
uitgeverij De Bezige Bij, tel. (020) 305 98 15, e-mail
s.schwachofer@debezigebij.nl
Rijksuniversiteit Groningen