Partij van de Arbeid


Den Haag, 10 november 2005


Bijdrage van Sharon Dijksma (PvdA) aan het algemeen overleg HSL-Zuid


Voorzitter,


Met lede ogen heeft mijn fractie in de afgelopen weken moeten aanzien hoe de NS en deze minister met elkaar de loopgraven ingedoken zijn over de schuldvraag met betrekking tot het HSL-dossier. En ik begrijp wel dat geen van beide partijen veel zin heeft om het boetekleed aan te trekken, want het is ook om je voor dood te schamen.
De Nederlandse staat heeft voor miljarden een goudgerande infrastructuur laten aanleggen om een snelle verbinding tussen Amsterdam en Parijs mogelijk te maken. Het is een project dat in onze samenleving omstreden is en daar getuigt alleen al het parlementaire onderzoek van de commissie Duivesteijn van. En net nu het stof rondom die discussie over het tot stand komen van de infrastructuur is gaan liggen wordt duidelijk dat die goudgerande rails mogelijk eenzaam en ongebruikt in de zomerzon van 2007 liggen te schitteren. Sterven in schoonheid noemen ze dat in onze kringen. En wie neemt daar nu verantwoordelijkheid voor?


Voorzitter, hoewel de schuldvraag van groot belang, al was het maar om te bezien wie de rekening straks gaat betalen, wil ik daar aan het eind van mijn verhaal op terug komen.


Er spelen nu immers twee belangrijke vragen en de eerste is:
1) Wordt er nu wel of niet (snel) gereden over de HSL op 1 april 2007?
De HSL-zuid wordt zoals het er nu uitziet mogelijk pas op 1 januari 2008 of later geopend. De problemen worden veroorzaakt door vertraging in de bouw van treinen voor het vervoer in Nederland en de dienst naar Brussel. De problemen met de treinen draaien om het nieuwe beveiligingssysteem dat volgens Europese afspraken in het hsl-materieel moet komen. De treinen kunnen dan gemakkelijker op verschillende spoorlijnen in de EU-landen rijden en daar is veel voor te zeggen. De treinen die NS/HSA besteld heeft zijn echter niet op tijd klaar. HSA zegt dat de minister zelf verantwoordelijk is voor de vertraging in de treinenbouw, omdat de specificaties voor het nieuwe beveiligingssysteem te laat zijn aangeleverd.


Laten we eens even kijken naar de mogelijke oplossingen die nu op tafel liggen. De tragiek van het verhaal wil dat HSA de oplossing van de minister slechts met grote aarzeling omarmt en dat de minister de volgens HSA noodzakelijke ondersteuning van het veiligheidssysteem ronduit afwijst. HSA willen dat de minister een ander beveiligingssysteem naast de nieuwe techniek installeert, zodat met bestaand materieel zoals Thalys en ICE over het traject kan worden gereden. Bovendien kan er dan de eerste jaren na opening op dit oude systeem worden teruggevallen als de moderne apparatuur niet goed zou werken. Kosten hiervoor zijn volgens Peijs 30 a 35 miljoen, volgens NS 20 miljoen. Waarom wijst de minister dit voorstel nu echt af? Volgens haar stellen deskundigen dat dit werk niet voor april 2007 klaar kan zijn en tientallen miljoenen euro's extra kost. Bovendien is zij bang dat twee veiligheidssystemen 'over elkaar heen' de hsl minder betrouwbaar maakt. Maar waarom vindt men het in een land als Zwitserland dan helemaal geen probleem om met twee systemen te werken? En waarom aarzelen ze in Spanje niet? Of is het de minister puur te doen om het vermijden van mogelijke kosten die op haar worden afgewenteld omdat er bij deze oplossing ook gesleuteld wordt aan de infrastructuur?


En hoe ver staat het met de acties die de minister na afloop van het debat in de media zelf zou gaan ondernemen? (het simpele kastje in de trein-verhaal?)


De minister wil NS in ieder geval de gebruiksvergoeding laten betalen, ook al maken ze geen gebruik van de HSL. Mijn vraag aan de minister blijft of zij de consequenties van dit standpunt ook in volle omvang wil gaan nemen. Want in the end betaalt de staat natuurlijk altijd de rekening. Als HSA omvalt dan zit de overheid met de gebakken peren. Een nieuwe aanbesteding is in zo'n situatie ook geen feest en dan zwijg ik nog over de financiele consequenties voor moederbedrijf NS, 100 % eigendom van minister Zalm.


HSA gebruikt hierbij wellicht ook een niet geldig argument om af te dekken dat ze problemen heeft met treinenproducent Ansaldo Breda. Er zijn in mei 2004 12 treinen besteld en er komen er 6 in februari 2008 van de band????? 50% af in vier jaar, met een vertraging van 10 maanden! Zouden ze al begonnen zijn ze te bouwen vraag je je af.? De verantwoordelijkheid voor het tijdig beschikbaar hebben van treinen die voldoen aan de Europese specificaties ligt bij HSA, dus wat dat betreft komt men er ook in de ogen van mijn fractie niet gemakkelijk vanaf.


Het lijkt erop dat de oplossing nu gevonden gaat worden in het leasen van loc's die wel zijn uitgerust met het juiste veiligheidssysteem, maar die geen topsnelheden halen, waardoor er grote vertraging optreedt. Eerder zijn over vertragingen in België als gevolg van het niet op tijd afkomen van kunstwerken afspraken gemaakt over de verdeling van de kosten. Wat zal deze vertraging met oorzaak aan Nederlandse zijde betekenen voor kosten voor NS/HSA en de staat?


Wanneer wist de minister ervan dat er problemen waren en heeft zij hierover de Kamer volledig en tijdig geïnformeerd?
Vorige maand melde het kabinet dat HSA minister Peijs op 15 augustus hebben ingelicht over de problemen. Daarna dook een persbericht op van de bouwer van de treinen uit 2004 waarin wordt gemeld dat de treinen pas eind 2007 klaar zouden zijn. Dat persbericht zegt de minister nu niet te kennen. Er zouden op 1 april 2007 6 treinen zijn, en daarmee was de kous af.


Wat opvalt in het feitenrelaas van de minister is dat zij wel uitvoerig ingaat op de informatievoorziening aan de kamer over de Franse treinen op de HSL en haar bemoeienis daarmee. En inderdaad, op dit punt is de kamer keurig ingelicht, ook toen nog slechts risico's dreigden. Maar waarom hebben wij nooit eerder gehoord van de problemen met de door HSA zelf bestelde treinen? Waarom verschuilt de minister zich in deze brief nu achter het gezegde dat het hier geen feiten, maar slechts risico's betrof? Zij weet toch dat zij ook gehouden is de kamer volledig te informeren over dreigende risico's bij grote projecten?


Voorzitter,


Het slagveld overziend wordt er vandaag van de kamer gevraagd om als een soort arbitragerechter op te treden. Mijn fractie heeft daar geen zin in. Op basis van de stukken die we nu kennen is het onmogelijk om een scherp oordeel te vormen. Om die reden lijkt het mijn fractie goed om de zaak zelf te gaan onderzoeken. Mogelijk vallen de puzzelstukjes dan echt op hun plaats.