Schaduwmacht in de schijnwerpers
Pszvs
http://www.pszvs.nl/
Bundel Schaduwmacht in de schijnwerpers verschenen
Haagse adviescommissies: te veel, ondemocratisch, eenzijdig samengesteld
Bewindslieden en ministeries benoemen te gemakkelijk en teveel tijdelijke adviescommissies
om heikele problemen voor hen op te lossen of politieke verdeeldheid weg te masseren. Ook
worden die commissies gebruikt om moeilijke kwesties in de ijskast te zetten. Het aantal
adviescommissies neemt alsmaar toe en de leden ervan worden in belangrijke mate
gerekruteerd uit een old boys'network van politieke en economische elites. Deze
adviescommissies maken het maatschappelijke en politieke debat onmogelijk en dit staat op
gespannen voet met ons democratisch bestel.
Het wordt tijd om deze 'Schaduwmacht'via onafhankelijk onderzoek goed in beeld te krijgen,
bestaande commissies op hun nut en noodzaak te beoordelen en veel terughoudender te zijn
bij de instelling van nieuwe commissies. Ministers moeten zelf hun keuzen maken,
beslissingen nemen en het maatschappelijke debat aangaan over moeilijke kwesties en deze
niet verstoppen in adviescommissies.
Dat zijn enkele conclusies en aanbevelingen uit de publicatie Schaduwmacht in de
schijnwerpers. Adviescommissies in politiek Den Haag die vandaag aan minister Alexander
Pechtold (Bestuurlijke vernieuwing en verantwoordelijk voor het programma 'Andere
Overheid'is gepresenteerd. De publicatie bevat bijdragen van diverse auteurs onder
redactie van A.J.W. Duyvendak (GroenLinks), drs. P. de Jong (Rob), mr. B.M.J. Pauw (Pauw
Sanders Zeilstra Van Spaendonck) en professor dr. M.P.C.M. van Schendelen (Erasmus
Universiteit Rotterdam). Aanleiding vormde de politieke discussie die vorig jaar in de
Tweede Kamer werd gevoerd op initiatief van Groen Links. Dat debat eindigde met een
aantal moties om het systeem van tijdelijke commissies te veranderen. Sindsdien is er
echter nauwelijks iets mee gedaan. Integendeel, het aantal commissies nam alleen maar
toe.
In hun bijdrage stellen Wijnand Duyvendak en Jeroen van de Koppel, Tweede Kamerlid en
medewerker van Groen Links: 'Politici moeten weer hun eigen verantwoordelijkheid nemen en
zich niet langer verschuilen achter al die commissies'. Zij vinden ook dat de
commissieadviezen de angel uit het debat halen, omdat regering en politiek zich daar vaak
tamelijk willoos naar voegen. Ander kritiekpunt is de rekrutering uit het old boys'netwerk
van vooraanstaande oud-politici die ook in de luwte hun invloed hebben behouden. Zo hebben
de drie grote partijen het voorzitterschap in 74% van de commissies in handen, terwijl de
kleinere partijen er nauwelijks aan te pas komen.
'Gek van die adviezen'
Ook minister Pechtold heeft kritiek op het fenomeen van de tijdelijke adviescommissies.
'Ik registreer met grote verbazing hoeveel van die commissies er zijn. Ik word gek van de
adviezen. Het is volkomen uit de hand gelopen. Men is gestopt er kritisch over te zijn. In
plaats van 'Schaduwmacht'noemt hij de tijdelijke adviescommissies 'een geregisseerde
onmacht van de politiek'. Hij vindt dat het verschijnsel niet past in onze democratie.
'Het is een schijnlegitimatie en staat op gespannen voet met de ministeriële
verantwoordelijkheid'. Pechtold noemt de samenstelling van de commissies 'een griezelig
fenomeen' en deelt daarmee de kritiek van Groen Links.
Volgens mr. R.J. Hoekstra, lid van de Raad van State, vervullen tijdelijke
adviescommissies wel degelijk een nuttige functie als gangmaker voor consensusvorming bij
de oplossing van actuele, maatschappelijke problemen. Of bij de oplossing van bestuurlijke
problemen waarvoor snel een advies nodig is. Hoekstra verwijt GroenLinks een 'vooropgezet
waardeoordeel' wanneer de partij tijdelijke adviescommissies afschildert als
'Schaduwmacht'. 'De werkelijkheid is anders. Die commissies hebben een nuttige en
noodzakelijke rol te vervullen. Hun bestaan geeft uitdrukking aan de complexiteit en
pluriformiteit van maatschappij en politiek, zoals permanente adviesorganen dat ook
doen.'