| |Postadres: Postbus 16200, 3500 CE Utrecht
Bezoekadres: Korte Minrebroederstraat 2, Utrecht
Telefoon: 030 - 286 11 10
Fax: 030 - 286 14 71
Internet: www.utrecht.nl | |
|Tweede Kamercommissie voor Justitie | | | |Tweede Kamercommissie voor Justitie | | | |t.a.v. woordvoerders asielbeleid | | | |t.a.v. woordvoerders asielbeleid | | | |Postbus 20018 Postbus 20018 | | | |2500 EA DEN HAAG 2500 EA DEN | | | |HAAG | | | | | | | | | | | | | |Datum: | | | | | |4 november 2005 \@ "d MMMM | | | | |yyyy"4 november 2005 | | | |Ons |05.021068 05.021068 | | | |kenmerk:| | | | |Onderwer|project beëindiging leefgeld | | | |p: |ex-AMA's en voorstel voor | | | | |alternatieve aanpak project | | | | |beëindiging leefgeld ex-AMA's | | | | |en voorstel voor alternatieve | | | | |aanpak | | | | | | | | |Verzonde| | | | |n: | | | | |Bij antwoord datum, ons kenmerk en | | | |onderwerp vermelden | | | |
Geachte heer, mevrouw,
De gemeente Utrecht heeft al eerder (op 1 februari en 29 juni jl.) brieven aan uw commissie gestuurd, omdat wij zeer bezorgd zijn over de gevolgen van de beëindiging van de leefgelden voor de AMA's en ex-AMA's. In deze brieven zijn wij ingegaan op het verschil in resultaten tussen de voormalige AMA campus Vught en het Utrechtse ex-AMA project "Perspectief". De AMA campus aanpak is ons inziens te kenschetsen als "dwang" en dezelfde benadering zien wij in het nu gestarte project "beëindiging leefgelden" (PLEXA). De aanpak "Perspectief", die de gemeenten voorstaan, is daarentegen veel humaner, effectiever, goedkoper en voorkomt problemen op het gebied van illegaliteit en openbare orde. Onze zorgen zijn door de eerste ervaringen met de huidige wijze van het stopzetten van leefgelden alleen maar toegenomen. Daarom sturen wij u opnieuw een (brand)brief.
Helaas heeft minister Verdonk, namens het Kabinet, nog steeds geen contact met de gemeente Utrecht gezocht over de succesvolle ervaringen met de "Perspectief"-aanpak. Dit ondanks dat daarover aan u wel toezeggingen zijn gedaan. Overigens ligt het in de bedoeling van de minister om in november 2005 wel een bezoek af te leggen aan Utrecht, maar dan aan een geheel andere vestiging van Stichting Vluchtelingenwerk en over een ander onderwerp (de nieuwe Wet Inburgering).
Met deze brief willen wij:
- een aantal feiten weergeven die ons inziens afwijken van schriftelijke informatie die u van het kabinet ontving en die de schrijnende gevolgen duidelijk maken van de huidige wijze van het stopzetten van leefgelden en
- u een alternatief voorstel doen voor steunpunten voor ex-AMA's in de steden, waarmee wel illegaliteit wordt voorkomen en dat bovendien humaner en goedkoper is dan de aanpak van het rijk.
Reactie op schriftelijk informatie aan de Tweede Kamer van 15 september jl.
Minister Verdonk schrijft, namens het Kabinet, in haar brief van 15 september 2005 dat het project beëindiging leefgelden van ex-alleenstaande minderjarige vreemdelingen bedoeld is om leefgelden stop te zetten. Het is niet bedoeld om een (nieuw) oordeel te vellen over de verblijfsstatus, dan wel om de doelgroep tot terugkeer te bewegen. Verder staat in de brief dat vreemdelingen die nog voorzieningen ontvangen erg moeilijk tot terugkeer te bewegen zijn. De minister wil echter geen MOB percentage noemen dat voor haar (on)aanvaardbaar is. Het afhandelen van dossiers is blijkbaar belangrijker.
Als het kabinetsbeleid wordt voortgezet en alleen beëindiging leefgeld uitgangspunt is, dan zal dat voor 3.600 Ex-AMA's en 4.000 AMA's tot een leven in de illegaliteit leiden. Het project beëindiging leefgelden (PLEXA) biedt een herhaling van de gevolgen van de AMA campussen. Dit heeft de praktijk inmiddels al bewezen. Ketenpartners IND en COA blijken regelmatig niet op de hoogte van lopende procedures. De regeling is op meerdere punten nog steeds juridisch discutabel. Er zijn veel AMA's die 18 jaar worden en nog een (reguliere) procedure voor verblijfsvergunning hebben lopen, waardoor zij nog steeds rechtmatig verblijf hebben. Toch worden de leefgelden nu al gestopt. De IND overschrijdt de termijnen voor beslissingen, zoals ook in recent rapport van de Rekenkamer is te lezen, maar het leefgeld van de AMA wordt op diens 18e verjaardag toch gestopt. Over terugkeer wordt met deze jongeren niet gesproken, waardoor voor hen alleen de straat overblijft. Gemeenten komen dan voor de keus te staan om - op basis van hun zorgplicht en in het licht van dreigende openbare orde problemen - deze jongeren op te vangen. Dat geldt ook voor de kerken: ongeveer eenderde van de ex-AMA's heeft een (orthodox) Christelijke levensovertuiging.
Met de "Perspectief" aanpak wordt voorkomen dat jongeren massaal in de illegaliteit verdwijnen. Het is binnen diezelfde aanpak bovendien wel degelijk mogelijk hen - in lijn met het overheidsbeleid - redelijke keuzes te laten maken, wat vaak neerkomt op terugkeer. Maar dat betekent wel dat de lijn van "dwang" van het Kabinet verlaten zal moeten worden. Deze lijn werkt alleen maar averechts op de terugkeerbereidheid van de jongeren. In bijlage 1 ziet u dit heel duidelijk in cijfers terug.
Overigens staat in de brief van 15 september jl dat onrechtmatig verblijvende vreemdelingen in project perspectief worden gefaciliteerd. Dit is echter in strijd met de feiten, zoals die door de minister in het kader van de toekenning van het Europees Vluchtelingen Fonds (EVF) in brieven in 2005 zijn verwoord. Het EVF schrijft dat "alle kwantitatieve doelstellingen behaald dan wel overtroffen zijn" en dat het project "nauwgezet verslag heeft gedaan van de ervaringen die opgedaan werden in het project. Hiermee heeft ze het programmasecretariaat EVF en Directie Vreemdelingenbeleid voorzien van waardevolle informatie vanuit de praktijk". Het project is van juni 2003 tot en met december 2004 volledig subsidiabel gebleken. Onrechtmatig verblijvende vreemdelingen zouden binnen het EVF tot een bijstelling van de subsidiëring hebben geleid, maar dat is dus niet aan de orde.
Ex-AMA meisjes, moeders en kinderen
Zeer schrijnend is dat honderden kinderen jonger dan 5 jaar van de (ex)AMA's niet in de dossiers van ketenpartners COA en IND voorkomen. Ketenpartners zijn hoogst verbaasd als blijkt dat er kinderen zijn. Volgens de minister zijn alle gezinnen bij deze doelgroep per definitie in Nederland gevormd en het is haar beleid dat deze jonge kinderen en ouders gescheiden worden uitgezet. Het is de verantwoordelijkheid van de betrokkenen zelf om dit te voorkomen. De eigen verantwoordelijkheid ligt echter volgens ons bij minderjarige asielzoekers en alleenstaande tieners niet zo voor de hand. Dit standpunt leidt immers tot schrijnende situaties. Meisjes die op 14/15-jarige leeftijd zwanger zijn geraakt, dreigen nu van hun kind gescheiden te worden. De huidige echtgenoot of partner en daarmee het kind, hebben vaak een verblijfsvergunning of zelfs al de Nederlandse nationaliteit. De moeder zou dan terug moeten naar het land van herkomst. Tegelijk zien wij al verscheiden moeders die tot de wanhoopsdaad willen komen het kind hier achter te laten. De hoop is dat de Nederlandse staat (kinderbescherming) voor het kind zal zorgen. Als alleenstaande meisjes met hun (in den vreemde en niet binnen het huwelijk geboren) kinderen terug (moeten) keren, dan is vaak niet onderzocht of zij binnen hun gemeenschap verstoten zullen worden.
Vaak ontbreken de technische mogelijkheden om binnen de gestelde termijnen terug te keren. De moeder komt op straat of dreigt gedwongen uitgezet te worden. In beide gevallen kunnen deze meisjes slachtoffer worden van (internationale) mensenhandelaren, die hen zullen dwingen tot prostitutie. Hier zijn nu in de praktijk helaas al veel voorbeelden van. Dat het geen uitzonderingen betreft, blijkt al uit het feit dat 30% van de nieuwe aangiftes (in voorbereiding) van mensenhandel in Utrecht uit deze relatief kleine groep (ex-)AMA's komt. Als straks duizenden meisjes in de leeftijd van 18-23 jaar op straat komen, worden zij zonder twijfel slachtoffer van mensenhandelsyndicaten. Deze syndicaten werken niet alleen in Nederland, maar ook in de omliggende Europese landen. De vrouwenhandelaren circuleren de meisjes namelijk in hoog tempo binnen Europa, zodat zij niet de tijd krijgen om contacten op te bouwen die hen kunnen steunen. Dit gebeurt nu al op kleine schaal, maar het zal zeker toenemen. Het speerpunt van beleid van het Kabinet om mensenhandel te bestrijden, is daarmee strijdig met het beleid van beëindiging leefgelden (PLEXA).
Huidige praktijk
De dwangaanpak is de afgelopen jaren mislukt en uit de afgelopen periode blijkt dat de daarop voortbordurende PLEXA aanpak zal ontaarden in chaos. In bijlage 2 geven we u een aantal cases van project PLEXA van COA en IND. Alleen in Utrecht lijkt de opkomst voor gesprekken vooralsnog redelijke, maar daar is ook sprake van de zorgvuldige begeleiding vanuit het meerjarig Utrechtse project "Perspectief". In andere gemeenten verdwijnen naarmate de begeleiding afneemt, meer jongeren nu al in de illegaliteit. Ketenpartners binnen PLEXA spreken elkaar tegen. In de meest opmerkelijke vorm doordat na een groots aangekondigde start met oude-wet jongeren, dit opeens wordt stilgelegd. Nu worden, in tegenstelling tot eerdere informatie, de leefgelden van nieuwe-wet jongeren beëindigd. Terugkeer als optie wordt met deze groep niet onderzocht. In de gestandaardiseerde aanpak krijgen jongeren te horen dat de leefgelden beëindigd zullen worden ongeacht wat ze verder ondernemen richting terugkeer. Dit is in kader van project terugkeer niet afgesproken met de gemeenten. AMA's die 18 jaar werden zijn de afgelopen maanden al op straat gekomen. Gemeenten worden hierover niet geïnformeerd. Deze aanpak leidt er toe dat 80/ 90% van de jongeren op straat terecht zullen komen en dat er geen sprake van een sluitende aanpak is.
Alternatieve aanpak "Perspectief":
Het is hoog tijd voor een betere, effectievere en goedkopere aanpak. En die ligt voor het oprapen. In de eerdere brieven is u al informatie toegestuurd over de Utrechtse aanpak "Perspectief". In de bijlage staan nogmaals de resultaten. Deze aanpak krijgt steeds meer navolging in het land. Hierbij worden het "mindsettingsproces" en de daadwerkelijke termijnen voor verkrijgen van reisdocumenten uitgangspunt van beleid. Zo wordt illegaliteit daadwerkelijk voorkomen. Afhankelijk van de juridische kansen wordt werkelijk een "perspectief" in land van herkomst of in Nederland gemaakt.
Voorstel: steunpunten voor ex-AMA's in 15 steden
Ons voorstel is dat de centrale en decentrale overheid samen besluiten tot een "Perspectief" aanpak. In de praktijk betekent dit dat er 15 steunpunten in de (middel)grote gemeenten worden opgezet. De uitvoering zal bij Non Gouvermentele Organisaties (NGO's) liggen, die het vertrouwen van de doelgroep hebben. Hiervoor is breed draagvlak in de (middel)grote gemeenten. Vluchtelingenwerkgroepen van een aantal grote steden hebben hierover al contact met elkaar. Zo kan het humanitaire verenigd worden met een effectieve aanpak.
Wij verzoeken u om samen met de gemeenten een aanpak van "Perspectief" voor deze jongeren in 15 steunpunten verder te ontwikkelen en in te voeren. Het zal de jongeren een toekomst geven en de samenleving veiliger en leefbaarder maken.
Via EVF wordt al langer gemeld dat radicalisering dreigt binnen de doelgroep. Vanuit het Utrechtse project wordt al jaren gewaarschuwd voor het risico van voormalig kindsoldaten op straat en voor het risico van drugsgebruik en marginalisering. Eveneens zijn er al jaren waarschuwingen voor het risico van illegale prostitutie, dat nog hoger is door het gedwongen prostitutieverleden van veel meisjes uit de doelgroep. Daarnaast waarschuwen GGZ instellingen voor de toenemende kans op zelfmoorden onder deze jongeren. Deze toenemende kans op zelfmoorden wordt in een interne instructie van de COA erkend. De eigen verantwoordelijkheid van ex-AMA's blijft echter centraal staan in deze interne instructies.
Financiën
Op dit moment wordt in de miljoenennota voor het jaar 2006 E 8.000.000 voor het PLEXA project uitgetrokken. In 2007 wordt niets uitgetrokken, zodat de doelstelling lijkt te zijn om per 1/1/2007 de leefgelden van 3.600 jongeren beëindigd te hebben. Wij verzoeken u om als Tweede Kamer in de behandeling van de Justitiebegroting dit bedrag meerjarig te bestemmen voor een landelijke aanpak op basis van "perspectief". Wij durven u te garanderen dat zo met dezelfde middelen meer resultaat wordt geboekt.
Er zijn binnen de begroting voldoende mogelijkheden om dit mogelijk te maken. Er wordt immers al in 2005 E 10,6 miljoen minder uitgegeven doordat er nauwelijks uitgeprocedeerde asielzoekers in de vertrekcentra aankomen. Door budgetten vrij te maken voor een ander beleid, kunt u de oplopende spanningen tussen Rijk en gemeenten op het punt van het op straat komen van uitgeprocedeerde asielzoekers verminderen. Voor gemeenten is het onacceptabel dat enorme groepen risicojongeren op straat terechtkomen.
Vooral omdat we beschikken over een perspectiefvolle aanpak, die veel humaner en goedkoper is, veel meer mensen laat terugkeren naar het land van herkomst en illegaliteit voorkomt. Kortom: een goede aanpak waarmee de doelstellingen van het rijk beter worden bereikt.
Met vriendelijke groet,
J.L. Spekman
Bijlage 1:
Uitstroom AMA campus
Inclusief uitplaatsingen en overplaatsingen naar andere centra
MOB
Naar ambassade
Teruggekeerd
Begeleidingskosten per jaar omgerekend naar 400 jongeren
Resultaten Project Terugkeer G4 Totaal
Bijlage 2: Overzicht praktijk PLEXA
De werkwijze van PLEXA, zoals uitgevoerd door COA is dat de gesprekken en acties strak gepland zijn. Bij het eerste gesprek wordt de lijn gevolgd dat herhaaldelijk wordt gemeld dat het leefgeld in ieder geval gestopt zal worden. Ook wordt in dit gesprek de doelstelling ingevuld om het vertrouwen van betrokkene te winnen. Vanuit haar ervaringen heeft het project "perspectief" ook aan het beleidskader van Justitie doorgegeven dat het werken vanuit een vertrouwensband van belang is, bij deze jongeren. Ineffectief is het echter om dit vorm te willen geven in één gesprek van ca drie kwartier met een onbekende vertegenwoordiger van COA over het expliciete thema 'beëindigen leefgeld'. Vertrouwen en beëindigen leefgeld zijn elkaar uitsluitende begrippen in de belevingswereld van de jongere. Bijvoorbeeld zo wordt in het tweede gesprek binnen PLEXA door COA aan betrokkene gevraagd: Wil je terug? Iedere ex-AMA zal op deze vraag met nee antwoorden. Wordt echter gevraagd: Wil je hier op straat zonder leefgeld zegt betrokkene ook nee. Wordt gevraagd wil je gedwongen uitgezet naar eigen land, zegt betrokkene wederom nee. Als je in een rustiger gespreksvorm deze 3 keuzes voorlegt aan de jongeren, dan kiezen ze veelal voor vrijwillige terugkeer ook al vinden ze het vaak moeilijk. Door de suggestieve vraagstelling concludeert de COA dat niemand terug wil, waardoor een onjuist beeld van de doelgroep dreigt te ontstaan. Immers binnen project "perspectief" bleek 90% van de jongeren met voorzieningen bereid om contact te zoeken met de eigen autoriteiten en keerden al 25% daadwerkelijk terug.
Een aantal jongeren uit Utrecht werd ongeveer twee wéken vóór de start van PLEXA al aan de eigen autoriteiten gepresenteerd. Hiermee is de voorbereidende fase gemist. Bij deze presentatie is niet een toon gezet die bijdraagt tot vertrouwen. Volgens de onafhankelijk van elkaar opgetekende verslagen is bij de Chinese jongeren sprake van een groep van 100 geselecteerde kandidaten, waarvan tegen de jongeren gezegd wordt dat 30 een laissez passer zullen krijgen van de Chinese autoriteiten. Onduidelijk blijft wat er gebeurt als een jongere behoort tot de groep die van papieren wordt voorzien, gevangenis, of vervangende ('valse'?) papieren, zoals ook onduidelijk blijft wat er gebeurt als de jongere géén papieren krijgt (op straat?). Zo wordt een 'damned if you do, damned if you don't' scenario gevolgd wat niet bevorderlijk is voor medewerking.
Onderstaand een overzicht van de 8 cases uit het project Utrecht die werden geselecteerd voor PLEXA en de twee 18-jarigen wiens leefgeld al gestopt werd.
A: Nog in procedure op 14-1 vanaf 2003 en daarmee niet uitzetbaar.
B: Nog in procedure op 3-jaren termijn en daarmee niet uitzetbaar.
C: Uitgerekend om te bevallen in de week van oproep PLEXA en daarmee niet uitzetbaar. Vader van het kind is tot Nederlander genaturaliseerd en het kind is voor de geboorte al erkend, waardoor het de Nederlandse nationaliteit zal bezitten.
D: Moeder met 1-jarig kind van Nederlandse nationaliteit. Moeder dreigt kind alleen achter te laten in de hoop dat kinderbescherming zich over het kind zal ontfermen.
E: Moeder met 3-jarig kind met voortgezet verblijf via verblijfstitel vader. Moeder is reeds zwart werk aangeboden die om uitbuiting bekend staat.
F: Meisje dat bezig is met laatste schooljaar MBO bedrijfsadministratie. Zij heeft een realistisch terugkeerplan dat rekening houdt met de wachttijd bij haar ambassade en zij geeft aan dat zij zonder bemiddeling naar werk in haar thuisland als alleenstaand meisje afhankelijk is van prostitutie. Bij de presentatie aan eigen autoriteiten door de IND is door de acties van de IND ('uitgeprocedeerd") duidelijk geworden dat het ging om een afgewezen asielzoeker. Hiermee is de terugnamebereidheid nu aangetast en frustreert de IND zelf het terugkeerbeleid.
G: Meisje dat al een jaar geleden aangegeven heeft mee te willen werken aan terugkeer. Bij eerste vrijwillige presentatie aan de eigen autoriteiten in 2004 werd zij niet erkend. In oktober 2005 vindt een vanuit het project Perspectief georganiseerd persoonlijk gesprek plaats met een attaché van haar ambassade. Vanuit het project Perspectief is haar geadviseerd om in dit gesprek duidelijk te maken dat zij slachtoffer werd van mensensmokkel om daarmee haar eigen autoriteiten ertoe te bewegen zich meer coulant op te stellen ten aanzien van haar terugkeer.
H: Meisje voorgeleid aan eigen autoriteiten waarbij haar gezegd is dat de politie haar op zou komen halen na terugkeer. Haar autoriteiten werd duidelijk dat het om een asielzoekster ging.
I: Jongen voorgeleid aan eigen autoriteiten waarbij hem gezegd is dat hij in de gevangenis zou komen bij terugkeer. Zijn autoriteiten werd duidelijk dat het om een asielzoeker ging.
Situatieschets AMA net 18-jarigen van wie het leefgeld al per verjaardag na 20 augustus gestopt werd:
J: Nog in procedure op AMA vergunning. Er bestaat daarmee rechtmatig verblijf. J. kwam als ca 15 jarig meisje, en als jonger zusje van een slachtoffer vrouwenhandel, mee met het iets oudere meisje. Het slechts iets oudere zusje is, kort na hun ontvluchten aan de gedwongen prostitutie met opsluiting en geweld in Nederland, als vermist opgegeven en sedert 3 jaar is niets meer van haar vernomen.
K: Uitgeprocedeerd nadat een eerste advocaat niet tijdig in bezwaar en beroep ging. Als K. wordt aangemeld bij het project Perspectief is er al een nieuwe advocaat naar de zaak aan het kijken en de gronden voor een gefundeerde asielstatus lijken evident aanwezig. De nieuwe advocaat wil daarom een tweede asielverzoek doen.
PLEXA nodigt jongeren op basis van onduidelijke criteria uit. Het Utrechtse project Perspectief werkt actief met jongeren op basis van inhoudelijke afwegingen, waardoor de 'mindsetting' op terugkeer of het begeleiden bij een nog lopende procedure rond definitief verblijfsrecht, zinvol wordt. Juist bij de alleenstaande minderjarige asielzoekers is het argument "Je bent zelf hiernaartoe gekomen dus je moet ook maar zien zelf weer terug te gaan" niet realistisch. Immers, als minderjarige was het per definitie nooit hun eigen verantwoordelijkheid hier naartoe te komen. Een minderjarige is niet gehouden de gevolgen te kunnen overzien van zijn of haar daden. De meerderheid van deze jongeren heeft alle instructies van de overheid opgevolgd (naar school, je best doen, integreren) en begrijpt niet hier nu voor 'bestraft' te worden. Dit maakt de doelgroep als geheel extra weerbarstig en er zal veel tijd voor nodig zijn om de veranderde beleidsvisie bij hen 'binnen' te krijgen. Deze groep zal zonder zeer intensieve begeleiding vrijwel 100% kiezen voor een bestaan in de illegaliteit zonder te beseffen wat dit inhoudt. Het zijn immers altijd zeer beschermde jongeren geweest, die door justitiële voogdij en hulpverlening juist ver werden gehouden van de zelfkant van de samenleving. De wijziging in beleidsvisie is dus voor deze groep van onevenredige hardheid en wordt daarmee slecht begrepen.
De PLEXA jongeren zijn allen jongeren die al lang tot zeer lang in Nederland verblijven en die binnen de oude beleidsstijl juist werden aangemoedigd tot integratie, het leren van de Nederlandse taal en het volgen van een opleiding die kansen op de Nederlandse arbeidsmarkt bood. Zij hebben bijna allen een sociaal of zorgnetwerk in Nederland opgebouwd dat niet goed begrijpt hoe het beleid tussentijds gewijzigd is.
| |
---
---- --