Verschijningsplicht daders rechtszitting
St. reclassering nederland
14 november 2005
Reclassering vindt confrontatie dader-slachtoffer in rechtszaal goede zaak
Vorige week lieten diverse politici weten voorstander te zijn van een verschijningsplicht
voor daders van zeden- en geweldmisdrijven tijdens rechtszittingen. Reclassering
Nederland steunt de opvatting dat verdachten (een dader is iemand immers pas na een
veroordeling) van dit type misdrijven verplicht moeten verschijnen in de rechtszaal. De
confrontatie met het eigen delict en het slachtoffer daarvan kan het delictbesef
versterken. Dit besef kan het risico van terugval in crimineel gedrag verminderen en zo
de samenleving veiliger maken. Alleen een verschijningsplicht van de dader bij de zitting
is echter in de optiek van Reclassering Nederland niet voldoende. Wat óók
nodig is: professioneel begeleide confrontatie en herstelbemiddeling.
Confronteren
Reclassering Nederlander is warm voorstander van de confrontatie tussen dader en
slachtoffer. Slachtofferhulp komt bij cliënten vaak de uitdrukkelijke wens tegen om
in een gesprek met de dader uitleg te krijgen. Te vragen naar het waarom. Bovendien leeft
er de behoefte om te vertellen wat de consequenties zijn van het gepleegde misdrijf.
In de praktijk van het reclasseringswerk blijkt maar al te vaak dat daders weinig of geen
zicht hebben op de gevolgen van hun daden. Terwijl juist dit delictbesef belangrijk is om
het recidiverisico te reduceren. Reclassering Nederland juicht dan ook elke versterking
van de mogelijkheden toe om dit inzicht te vergroten. Zo nodig met dwang en drang. Want
zelfs personen die dat in eerste instantie niet willen, kunnen ertoe worden aangezet te
veranderen. Reclasseringswerkers hebben daartoe bij uitstek de expertise in huis.
Uitgangspunt moet dan wel zijn dat de confrontatie professioneel wordt begeleid. Anders
kan een confrontatie zelfs nieuwe delicten in de hand werken; juist bij agressie- en
zedenproblematiek!
Reclassering Nederland (RN) draagt, samen met de justitiepartners en vooral
slachtofferhulp, graag bij tot maximaal effectieve confrontaties in de rechtszaal. Daarom
doet zij deze voorstellen:
- RN moet de mogelijkheid krijgen om, wanneer het slachtoffer hierom vraagt (bij voorkeur
via slachtofferhulp), contact op te nemen met een verdachte/dader, ook als deze niet
bekend is. Er kan dan, onder professionele begeleiding, een gesprek plaatsvinden.
- RN kan, als er een advies wordt uitgebracht aan de rechter, de mogelijkheid van een
confrontatie expliciet aan de orde stellen in het gesprek met de verdachte.
- De juridische mogelijkheden moeten verbeteren om de dader tot een gesprek te brengen.
Dit kan op diverse, nader uit te werken manieren: als bijzondere voorwaarde (naast een
toezicht) opgelegd bij het vonnis; bij een transactie regelen; of als onderdeel van een
taakstraf.
- RN is van mening dat het soms zinnig is om de dader strafvermindering in het
vooruitzicht te stellen als deze wenst mee te werkt aan de confrontatie. Natuurlijk
alleen maar dan als het slachtoffer daarbij gebaat is. De dader wordt dan extra
gemotiveerd tot gedragsverandering en het recidiverisico neemt af. In elk geval een
interessant punt voor verdere discussie.
- Bij zedendelinquenten is het van eminent belang dat het toezicht wordt versterkt en
verlengd. Gegevens worden uitgewisseld over de woonsituatie van daders (ook na hun
straf). Dit geldt zowel voor de politie als voor slachtoffers. In Rotterdam en Den Haag
zijn inmiddels convenanten tussen OM, politie en reclassering gesloten rond de
informatie-uitwisseling. Dit initiatief verdient landelijk navolging.
- RN is geen voorstander van een directe koppeling van een confrontatiegesprek aan de
zitting: de emoties lopen dan immers vaak hoog op, wat een effectief gesprek in de weg
staat. Ook qua planning is een dergelijke koppeling lastig.
Slachtofferhulp en reclassering doen in pilot- of projectvorm samen al eerste ervaringen
op met confrontaties, bijvoorbeeld in Brabant en Limburg. Enkele verbeterpunten zijn nu
reeds duidelijk:
- De dader is vaak niet bekend bij de reclassering. Dan kan er geen actie worden
ondernomen. De reclassering kan immers niet zonder opdracht van het Openbaar Ministerie
of een rechter aan het werk. Hierdoor kan RN niet ingaan op het verzoek van het
slachtoffer.
- Kent RN de verdachte wel, echter zonder dat er toezicht van RN is geregeld in de periode
vóór het vonnis, dan loopt de verdachte vrij rond en kan de reclassering
niets doen. Terwijl juist in de eerste fase het slachtoffer behoefte heeft aan een
confrontatie, en de verdachte het meest openstaat voor gedragsverandering.
- Er zijn nauwelijks modaliteiten om daders te motiveren mee te werken aan een
confrontatie. Als de dader niet wil, gebeurt er niets. Dat is onwenselijk, omdat bekend
is dat confrontatie helpt om recidive te verminderen. Bovendien hebben slachtoffers recht
op uitleg.
Herstelbemiddeling
Ook op het vlak van herstelbemiddeling is nog veel winst te behalen, vooral ook om
recidive (herhaling van delictgedrag) te voorkomen. Reclassering Nederland wijst er al
jaren op dat de huidige Terwee-afspraken, die in de basis deugen, onvoldoende vorm
krijgen en tot veel tijdverlies leiden in het strafrechtproces. Met haar expertise kan de
reclassering hierbij veel meer betekenen dan nu het geval is. Herstelbemiddeling is
effectief, zeker in combinatie met een confrontatie. Waarbij professionele begeleiding
een must is.
Belangrijk aandachtpunt is dat veel daders schulden hebben. Bij herstelbemiddeling moeten
schuldsanering, toezicht en gedragsverandering hand in hand gaan. Anders bestaat het
risico dat het ene delict wordt opgelost door het plegen van een nieuw.
Er zijn bij herstelbemiddeling mogelijkheden via het transactiemodel en de combinatie met
andere (extramurale) sancties en toezicht. Uitwerking van juridische modaliteiten is
daarbij uiteraard noodzakelijk.
---