Ministerie van Verkeer en Waterstaat

Speaking notes voor de staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat, Melanie Schultz van Haegen, tijdens Politiek Café in Noordwijk

(alleen uitgesproken tekst geldt)


* Ik ben sinds een paar weken bezig met een soort kroegentocht langs de Noordzeekust. In Rotterdam en Katwijk heb ik al een gezellige politieke avond achter de rug, dus het is nu de hoogste tijd voor een bezoek aan het mooie Noordwijk.

* Vanavond wil ik het met u hebben over water en in het bijzonder waterveiligheid. Ik weet dat water niet echt een populair product is in een café, maar het is voor u als kustbewoners en voor mij als staatssecretaris van Waterstaat wel een heel belangrijk onderwerp. En u kunt er gerust een biertje bij drinken.
* Waterveiligheid staat weer hoog op de maatschappelijk agenda na New Orleans. Van verschillende kanten kreeg ik de vraag "kan zoiets ook in Nederland gebeuren?" op me afgevuurd. En ook u zult deze vraag - als kustbewoners - heel interessant vinden.
* New Orleans heeft laten zien dat watersnoodrampen geen verschijnsel zijn uit een grijs verleden of alleen voorkomen in ver-van-ons-bed-landen, zoals Bangladesh. We zijn met onze neus op de feiten gedrukt: de natuur maakt geen onderscheid tussen rijk of arm.

* Maar moeten we nu direct vrezen voor een New Orleans scenario? Nee, want de kans op zo'n ramp is ons land een stuk kleiner. Alleen al omdat wij geen bezoek krijgen van woeste dames als Katrina, Wilma en Rita. Daarnaast torent ons veiligheidsniveau mijlen ver uit boven dat van de VS: één op de tienduizend versus één op de tweehonderd jaar.

* Sterker nog we doen het zo goed dat de Amerikaanse Senaat mensen van Rijkswaterstaat heeft laten invliegen om voor een Senaatscommissie uit te leggen hoe wij in Nederland omgaan met de dreiging van water. Dat bewijst wel weer dat onze kleine landje groot is in water. Daar ben ik trots op!


* Maar deze grootse positie betekent niet dat we achterover kunnen leunen, want ook Nederland moet alert blijven en waterveiligheid hoog op de politieke agenda houden. Er komt namelijk een grote golf water op ons af. Door de klimaatverandering stijgt de zeespiegel en krijgen we meer regen op ons dak. Het is dus alle hens aan dek om de voeten droog te houden.

* Dat doen we ook. Overal in Nederland gaat onder het credo `ruimte voor water' de schop in de grond. Ook versterken we dijken en duinen. De komende jaren zullen we nog veel meer moeten doen. Het risico dat u of ik te maken krijgt met een overstroming is dan wel klein, maar de gevolgen zijn groot als het wel gebeurt. In economische zin en gezien het aantal mensen dat getroffen wordt. De Randstad is namelijk één van de dichtst bevolkte en meest welvarende regio's ter wereld.

* Het is mijn missie om ons land te beschermen tegen overstromingen. En die missie deel ik met steeds meer Nederlanders. Bijna 70 procent van de bevolking heeft vertrouwen in de maatregelen die we nemen en maar liefst 90 procent begrijpt dat er nieuwe maatregelen nodig zijn om het hoofd ook in de toekomst boven water te houden. Dat is een interessant gegeven voor ons als VVD-ers: water heeft het dan misschien niet in de kroeg, politiek is het best een sexy thema. Alle reden dus om er stevig op in te zetten.
* En alle reden om het vanavond met u te hebben over een aantal waterthema's: kustveiligheid, zwakke schakels (en daar bedoel ik geen tv-programma mee), buitendijkse bebouwing en last but nog least zoom ik hier en daar graag even in op Noordwijk en natuurlijk de bereikbaarheid van deze mooie plaats.


* Allereerst kustveiligheid: elk jaar onderzoeken we of de kustlijn terugtreedt en zo ja dan gooien we er flink wat zand tegenaan. Ik heb daarvoor een potje voor met 44 miljoen Euro.
* Ook bekijken de waterschappen elke vijf jaar of onze duinen nog wel aan alle eisen voldoen. Kortom we houden de kust goed in de gaten.


* Daardoor weten we ook dat in onze kust verschillende zwakke schakels zitten en dat Noordwijk daar één van is. Dat betekent niet dat er hier direct een ramp op de loer ligt - er is nu nog genoeg zand aanwezig. Maar we moeten wel voor 2020 actie ondernemen om ons torenhoge veiligheidsniveau van één op de tienduizend jaar op peil te houden. Want ook aan de kust geldt dat de ketting zo sterk is als de zwakste schakel. Daarom hebben we 750 miljoen gereserveerd om die zwakke plekken aan te pakken.
* Acht van die zwakke schakels zijn zogenaamde prioritaire zwakke schakels en Noordwijk valt ook in die categorie. Het Rijk doet daar aan duinversterking, maar geeft daarnaast gemeenten de ruimte om met integrale plannen te komen, plannen die de ruimtelijke structuur versterken en ook goed zijn voor de veiligheid. Denk het ophogen van de boulevard. De kosten voor het veiligheidsdeel van die plannen neem ik voor mijn rekening.
* We hebben de provincies gevraagd om ruimtelijke plannen te maken waarin rekening is gehouden met waterveiligheid. In 2007 gaan we bepalen welke plannen in de praktijk worden gebracht. Bij de beoordeling van de plannen gaan we kijken naar: 1) de veiligheid, de zwakste schakel gaat voor (ik ben geen Chazia Mourali); 2) de ruimtelijke kwaliteit; en 3) de uitvoerbaarheid.
* Het Hoogreemraadschap Rijnland is samen met de provincie, gemeente en het Rijk bezig met een integrale planstudie voor Noordwijk. Dijkversterking en ruimtelijke ontwikkeling gaan daarin hand in hand.

* Ik heb gehoord dat het waarschijnlijk de `dijk in duin' variant gaat worden. Een harde constructie in de duinenrij voor de boulevard. Deze keuze verbaast me niet, want met `dijk in duin' hoeft Noordwijk niet op slot. En kan de gemeente waarschijnlijk toch gaan bouwen op het Jan Kroenplein, het Vuurtorenplein en het Palaceplein. Natuurlijk wel onder de voorwaarde dat het veiligheidsniveau daar niet onder lijdt.

* Deze bouwplannen stuitten tot nu toe steeds op bezwaren van het Hoogheemraadschap, die bouwen binnen de waterkeringszone niet goedkeurt. Maar met het plan `dijk in duin' gloort er dus weer licht aan de horizon, omdat de waterkering naar zee verschuift. Ik ben heel benieuwd wat de toekomst gaat brengen voor Noordwijk. In 2006 komt de provincie met een voorstel en dan weten we wanneer we Noordwijk onder handen gaan nemen. Ik kijk er al naar uit.


* Een derde - voor Noordwijk heel relevant - thema waar ik graag iets over wil zeggen is buitendijkse bebouwing.


* Wist u dat een groot deel van de Noordwijkers buitendijks woont en dat er daar dus helemaal geen wettelijk beschermingsniveau geldt zoals binnen de dijken? Deze situatie is historisch ontstaan. In de loop van de eeuwen is er buitendijks gebouwd. Bij u gaat het bijvoorbeeld om een deel van de woningen bij de boulevard. Maar denk ook aan het Scheveningse Kurhaus. Dit mocht, maar was op eigen risico. In 1996 is dat ook formeel geworden door de instelling van de Wet op de Waterkering.


* Maar ja, de meeste mensen weten helemaal niet dat ze buitendijks wonen. Mocht u nu tot één van de gelukkigen behoren met een eersteklas uitzicht op de Noordzee, dan hoeft u niet acuut in de stress te schieten. U zit vaak veel hoger dan mensen die binnendijks wonen in de Randstad. Ook voltrekt De zeespiegelstijging zich niet in een tsunamitempo en bij hoog water heeft u alle tijd om een duin te beklimmen. Maar goed, met de rijzende zee in ons achterhoofd kunnen we bedenken dat de economische schade behoorlijk kan zijn.

* Mijn adagium is: Nederland niet op slot, wij moeten dingen mogelijk maken in plaats van onmogelijk. De Nederlandse badplaatsen zijn bij uitstek plekken waar water en economische ontwikkeling (toerisme, recreatie) goed samen kunnen (en moeten) gaan.

* Ik heb daarom vorige maand het volgende besloten. Het is echt een nieuw besluit. (Het is nog niet eens in het kabinet aan de orde geweest). Mijn besluit is om de dertien aaneengeregen woongebieden in Nederland waar buitendijkse bebouwing plaats vindt, waaronder in Noordwijk, ook een beschermingsniveau te geven. Daarvoor wil ik uitgaan van het huidige beschermingsniveau.
* Dit leidt tot twee voordelen voor uw gemeente. Ten eerste wordt voor de burgers van buitendijkse woningen duidelijkheid en zekerheid gegeven. Ten tweede leidt die zekerheid er toe dat er ook weer nieuwe ontwikkelingen in dat gebied plaats kunnen vinden.

* Ik wil hier nog wel zeggen dat aan de harde eisen voor het instandhouden van de stabiliteit van de waterkering niet wordt getornd, dus geen parkeergarage in het duin. De veiligheid van het achterland mag namelijk nooit in het geding komen..
* Ook wil ik nog zeggen dat het beschermingsniveau geldt voor de huidige bebouwing. Mocht er gekozen worden voor nieuwe ontwikkelingen in het buitendijks gebied die ten nadele zijn van het veiligheidsniveau dan moeten de kosten om het huidig veiligheidsniveau te handhaven ten laste van het nieuwe project komen.

* En ook in gevallen waar investeerders meer bescherming wensen dan het huidige niveau is dit voor hun eigen rekening.

Ik vind het zelf een goed voorstel: meer veiligheid, meer ruimte voor ontwikkelingen en ook meer eigen verantwoordelijkheid. Liberaler had het niet gekund.


* Als Verkeer en Waterstater in hart en nieren, kan ik het niet nalaten om ook wat te zeggen over de bereikbaarheid van Noordwijk.
* De bereikbaarheid van de duin- en bollengemeenten, zoals Noordwijk is van oudsher problematisch. Dat komt daar de indeling van het landschap, die door de duinen en strandwallen noord-zuid gericht is, terwijl het hoofdwegennet juist ten oosten van het gebied ligt. Voor Noordwijk is vooral de verbinding van de A44 en de A4 van belang. Vooral voor mensen die richting Den Haag en Rotterdam willen met de auto.

* De problemen rond het knooppunt N206/A4 bij Leiden-west worden alleen maar groter door de verstedelijking tussen Katwijk en Leiden. Ook loopt het verkeer tussen de A4 en A44 niet echt soepel.

* Terecht daarom dat de provincie bezig is met de zogenaamde Rijnlandroute: een verbinding tussen de A4 en de A44 en van de A44 naar Katwijk. Samen met de regio Holland Rijnland is de provincie bezig met een planstudie, waarin verschillende opties de revue passeren. De weg tussen de A4 en A44 staat niet in het Meerjarenplan Infrastructuur en Transport, maar we hebben wel in de Nota Mobiliteit - de VenW bijbel voor de komende jaren - een ruimtelijke reservering gemaakt, de tracés A11 west en de N11 west. In 2008 is de planstudie klaar en dan gaan we kijken of het tracé een felbegeerd plekje krijgt in het MIT, met andere woorden, of we geld gaan investeren in dit stukje weg. Daarbij kijken we naar wat er nog meer nodig is aan infrastructuur in Zuid-Holland. We kunnen elke Euro maar één keer uitgeven en dat zullen we doen daar waar die het meeste opbrengt. De verbinding van de A44 met Katwijk hoort bij het zogenaamde onderliggend wegennet en valt daarmee onder de provincie.

* Belangrijk voor VenW is dat de gemeenten en de regio samen met een plan komen waar ze zich allemaal in kunnen vinden. Van onderling gesteggel en NIMBY-denken zijn we in Den Haag niet erg gecharmeerd. Pas als er een gezamenlijk plan ligt gaan wij nadenken over geld.


* Nu wel weer even genoeg gepraat. Zal uw vragen zo graag beantwoorden. Maar eerst een glaasje water, of misschien ook wel wat anders.