Sociaal en Cultureel Planbureau


Hogere eigen bijdrage heeft relatief weinig effect op gebruik gesubsidieerde rechtsbijstand

Advocaat met korting. Een analyse van de prijsgevoeligheid van de rechtsbijstand.

· Tussen 1995 en 2003 steeg het aantal huishoudens met tenminste één rechtsprobleem met 30% tot ruim 2,1 miljoen huishoudens. De belangrijkste problemen betroffen een geschil over arbeid of uitkering.

· In 40% van de gevallen (850.000) werd daadwerkelijk rechtsbijstand ingeroepen.

· In ruim 40% van de zaken betekende rechtsbijstand de inschakeling van een advocaat.

· Van een advocaat wordt vooral gebruik gemaakt bij relatie- en familiezaken.

· Van de 12.500 ingeschreven advocaten behandelt ongeveer de helft (ook) gesubsidieerde zaken.

· Het aantal gesubsidieerde zaken waarin een advocaat optrad steeg van bijna 300.000 in 2000 tot bijna 350.000 in 2004.

· De kosten van de gesubsidieerde rechtsbijstand stegen van 180 miljoen euro in 1995 tot 360 miljoen in 2003. Rond de 7% ( 21 miljoen in 2003) van deze kosten werden gedekt door eigen bijdragen.

· Een hogere eigen bijdrage heeft relatief weinig effect op het gebruik van de gesubsidieerde rechtsbijstand.

Dit zijn enkele conclusies uit de SCP-publicatie Advocaat met korting. Een analyse van de prijsgevoeligheid van de rechtsbijstand die op woensdag 16 november jl. is verschenen.

In het rapport gaat onderzoeker drs. Ab van der Torre nader in op de vraag of de verhoging van de eigen bijdrage voor de gesubsidieerde rechtsbijstand van invloed is op het gebruik dat hiervan wordt gemaakt.

Voor de modelmatige berekeningen is gebruikt gemaakt van cijfers uit 2003. Het onderzoek werd verricht op verzoek van de Raad voor de Rechtsbijstand.

Advocaat vooral ingezet bij relatie- en familiezaken

De in 1994 ingevoerde Wet op de rechtsbijstand schept de mogelijkheid van door de overheid gesubsidieerde rechtsbijstand voor hen die over onvoldoende financiële middelen beschikken om deze rechtshulp zelf te bekostigen. In de periode 1995-2003 is het aantal huishoudens met tenminste één rechtsprobleem gestegen met 30% tot ruim 2,1 miljoen huishoudens. De belangrijkste problemen betreffen een geschil over arbeid of uitkering, gevolgd door een geschil over levering van goederen of diensten en een geschil met een overheidsinstantie. In 2003 werd in 40% van de gevallen ( 850.000 huishoudens) daadwerkelijk rechtsbijstand ingeroepen. In ruim 40% van de zaken kwam dat neer op het gebruik van een advocaat, in 24% van de zaken liep dit via een vereniging of bond voor rechtsbijstand, in 20% van de zaken via een bureau voor rechtshulp of een wets/rechtswinkel (was 27% in 1995) en in een groeiend aantal zaken (van 10% in 1995 naar ruim 16% in 2003) liep dit via een verzekeringsinstelling. Van een advocaat wordt vooral gebruik gemaakt bij relatie- en familiezaken. Dit laatste vloeit onder meer voort uit de verplichting om bij echtscheidingszaken gebruik te maken van een advocaat.

Kosten gesubsidieerde rechtsbijstand tussen 1995 en 2003 verdubbeld

Van de ruim 12.500 ingeschreven advocaten in Nederland behandelt ongeveer de helft (ook) gesubsidieerde zaken. Het aantal gesubsidieerde zaken waarin een advocaat optrad steeg van bijna 300.000 in 2000 tot bijna 350.000 in 2004. In diezelfde periode steeg het aantal rechtsbijstandverzekeringen van 975.000 in 2000 tot
1.350.000 in 2004. De kosten van de gesubsidieerde rechtsbijstand stegen van 180 miljoen euro in 1995 tot 360 miljoen in 2003. Rond de 6% ( 21 miljoen in 2003) van deze kosten werden gedekt door eigen bijdragen.

Hogere eigen bijdrage heeft relatief weinig effect op gebruik

In 2004 werden de eigen bijdragen voor de gesubsidieerde advocaat met 35% verhoogd, terwijl ook de griffierechten met 15% werden vermeerderd. Op grond van modelberekeningen en met cijfers van 2003 is bezien of deze maatregelen van invloed kunnen zijn op het gebruik dat van deze voorziening wordt gemaakt. Op grond van de berekeningen (en vergelijkingen met berekeningen voor de jaren 1987 en 1991) kan geconcludeerd worden dat de verhogingen een licht negatief effect kunnen hebben op het gebruik van de gesubsidieerde advocaat, maar dat dit een gering effect betreft dat in de loop der tijd lijkt af te nemen. Een belangrijke verklaring hiervoor is waarschijnlijk het toegenomen gebruik van rechtsbijstandverzekeringen.

SCP-werkdocument 118, Advocaat met korting. Een analyse van de prijsgevoeligheid van de rechtsbijstand , Ab van der Torre, Den Haag, Sociaal en Cultureel Planbureau, november 2005,

ISBN 90 377 0240 6, prijs EUR 12,50.

De publicatie is verkrijgbaar bij de boekhandel of te bestellen bij het SCP via fax 070 - 340 7044,

e-mail: bestel@scp.nl of via de web-site: www.scp.nl