Rariteitenkabinetten weerspiegelden intelligent design van de schepping
Donderdag 17 november 2005, 10:00
Promotie
G.M. van de Roemer / Kunstgeschiedenis
De geschikte natuur. Theorieën over natuur en kunst in de verzameling van zeldzaamheden van Simon Schijnvoet (1652-1727).
Het debat over de aanwezigheid van een goddelijk plan in de natuur laaide de afgelopen zomer weer op in de Nederlandse media. Bert van de Roemer laat zien dat driehonderd jaar geleden vergelijkbare discussies werden gevoerd naar aanleiding van burgerlijke rariteitenverzamelingen. Historici belichten deze collecties veelal vanuit een sociaal-economisch perspectief, maar Van de Roemer toont aan dat verzamelaars uit de Republiek ook theoretisch reflecteerden op de inhoud van hun kabinetten. De idee van de schepping als een weldoorwrocht en geordend maaksel beïnvloedde zowel de manier waarop de verzamelaar zijn objecten ordende en rangschikte, als die waarop bezoekers van deze vertrekken de voortbrengselen van de natuur beschouwden. Als casus onderzocht Van de Roemer de verzameling van Simon Schijnvoet (1652-1727), onderschout en hoofdprovoost van het Aalmoezeniersweeshuis in Amsterdam. In een van de vertrekken van zijn woning in het weeshuis bewaarde deze zijn vermaarde collectie van schelpen, mineralen, insecten, munten en kunstvoorwerpen. Hier kon de bezoeker zich vergapen aan al het schoons wat de wereld te bieden had. Tegelijkertijd trachtte de achttiende-eeuwse verzamelaar hiermee de 'ongodisten' op andere gedachten te brengen. Schijnvoet schikte zijn schelpen in prachtige, geometrische patronen volgens principes die waren ontleend aan de classicistische architectuurtheorie. Daarbij streefde hij naar een systematische ordening naar soort en geslacht volgens eigentijdse inzichten. Zo probeerde hij schoonheid en orde van de schepping te verhogen. Van de Roemer onderzocht tevens de wederzijdse beïnvloeding van natuuropvattingen en kunsttheorie naar aanleiding van Schijnvoets figuurstenen, stenen die door de natuur zelf voorzien waren van een bijzondere voorstelling. Zoals de schepper zijn plan uitwerkte met mathematische regelmaat, zo diende de mens zijn kunst volgens vaste, heldere regels voort te brengen. Dankzij de kunstrijke ordening werd het intelligent design van de schepping zichtbaar gemaakt.
Promotor
prof. dr. E.J. Sluijter Locatie
Singel 411 (Aula van de UvA)
Singel 411
1012 WN Amsterdam
Deelname
Toegang vrij
Verwijzingen
Persoonlijke webpagina Bert van de Roemer
Bron: UvA Persvoorlichting
persvoorlichting@uva.nl
Universiteit van Amsterdam