Nieuws
24 nov 2005 - Balemans: Leerplicht, voortijdig
schoolverlaten & maatschappelijke stages
Hedenochtend vond het Algemeen Overleg over Leerwerkplicht, voortijdig
schoolverlaten en maatschappelijke stages plaats. Hieronder treft U de
inbreng van VVD-onderwijswoordvoerder Balemans.
1. Inleiding
Voor de VVD is het onderwijs aan onze kinderen een kerntaak van de
overheid in het belang van de kinderen en de samenleving. En dat betekent
dat het aan de overheid is om er voor te zorgen dat ieder kind, en zeker
gedurende leerplichtige leeftijd, kwalitatief goed onderwijs moet
krijgen. Het is ook aan de overheid om te zorgen dat niemand uitvalt
zonder startkwalificatie of diploma.
De werkelijkheid is anders: Nog maar een kleine tien jaar geleden sprak
Frits Bolkestein de woorden: "Liever de warmte van een baan dan de kilte
van een uitkering". Anno 2005 zou je daar voor de voortijdig
schoolverlaters als variatie op het thema aan kunnen toevoegen "liever de
warmte van de school dan de kilte van de bijstand". Mensen hebben in
Nederland rechten, maar ook plichten. Over die plichten gaat het debat
vandaag.
2. Voortijdig schoolverlaten
Recentelijk is de stand van zaken inzake het voortijdig schoolverlaten
aan de Kamer gestuurd. De conclusie is dat er geen sprake is van een
structurele vermindering van het aantal jongeren dat voortijdig de school
verlaat. Jongeren die we nu kwijt raken hebben we over een aantal jaren
keihard nodig hebben op onze arbeidsmarkt. Een arbeidsmarkt die ook
steeds beter gekwalificeerde en geschoolde mensen vraagt.
Het percentage voortijdig schoolverlaters ligt nu op 15%. Het
streefcijfer over vijf jaar is 8%. Het aantal voortijdig schoolverlaters
is in 2002-2003 gedaald van 70.508 naar 63.849. Dat was een aardig
resultaat, maar dit jaar komt het ministerie van OCW weer uit op 64.000.
Het streefcijfer van 8% lijkt nu al onhaalbaar in 2010. Vorig jaar was
dus in weerwil van wat de minister hoopte geen structurele daling
ingezet. Ook toen heeft de VVD vraagtekens gesteld bij de euforie van de
minister en de Kamer en gesteld dat de slechte arbeidsmarkt wel eens de
reden kon zijn om toch maar niet de school te verlaten. Dat laatste lijkt
er nu steeds sterker op.
Als we ieder jaar grosso modo 60.000 voortijdig schoolverlaters hebben
dan is dat alleen al een aantal van 300.000 kanslozen op de arbeidsmarkt
in de afgelopen vijf jaar. Zeker in het licht van de vergrijzing koersen
we af op een ramp voor deze jongeren op de arbeidsmarkt. 64.000 drop-outs
per jaar betekent 175 leerlingen per dag. Zelfs als je aan neemt dat de
helft van die cijfers vervuild zijn omdat een aantal alsnog weer
terugkeert in de schoolbanken is er sprake van 85 leerlingen per dag die
de schooldeur achter zich sluiten zonder een startkwalificatie. We zullen
dus in het belang van die jongeren, in het belang van de samenleving alle
zeilen bij moeten zetten om het tij te keren. Ook hier staan plannen in
de steigers of liggen op de burelen van het ministerie maar er is nog
onvoldoende sprake van "werk in uitvoering". Het moet nu wel gaan
gebeuren.
De minister noemt als knelpunt dat er teveel nadruk op curatief, en te
weinig op preventief beleid ligt. Spijbelen is altijd de eerste stap die
een drop-out zet. Spijbelen moet hard worden aangepakt door school,
leerplichtambtenaar en ouders. Het belangrijkste is snelheid. De
spijbelrechter van Almelo en het plan van de PvdA kunnen rekenen op de
warme steun van de VVD. Wat gaat er in dat kader gebeuren met het
voorstel van de spijbelrechter van de PvdA? Komt er een spijbel/drop-out
meldplicht voor scholen?
Over een ander knelpunt zegt de minister: "Verder is het een gegeven dat
niemand jongeren en hun ouders ergens toe kan dwingen". Pardon? En die
leerwerkplicht dan?
Voortijdig schoolverlaters worden in de voorstellen verplicht aan de
gemeente te laten weten wat ze zoal doen in het leven. Dat lijkt me nou
eigenlijk overbodig. Als het goed is registreert het CWI (Centrum Werk en
Inkomen) dat al. Daar moeten ze het hele verhaal toch ook al een keer
vertellen. Stuur dan het verhaal gewoon van CWI via de e-mail naar de
gemeente en laat gemeente actie ondernemen. Dit voorstel lijkt vooral te
leiden tot bureacratie en de schoolverlater twee keer hetzelfde laten
doen.
Een echt fors probleem is ook discriminatie en uitsluiting van allochtone
jongeren bij stageplaatsen. Wat doet dit kabinet eraan? Ik ben zelf coach
van een allochtone VMBO-leerling. Een goede jongen met veel talent. Hij
werd geweigerd voor een stageplek bij een autogarage omdat ze daar al
eens eerder problemen hadden gehad met allochtone stagiaires. Pure
discriminatie. Zijn moeder wil er een zaak van maken hij niet. Ik heb
toen met bureau racisme en discriminatie gebeld. Die konden er geen werk
van maken omdat de jongen zelf geen aangifte wilde/durfde te doen. En dan
stopt het helaas dus, ook ik kan namens hem geen klacht indienen. Wordt
het niet tijd dat hier de regels veranderen? Wat gaat de minister op dit
punt doen? Hoe lang moeten die jongeren die nu geweigerd, beledigd en
ontmoedigd worden, nog wachten? Geen stageplaats betekent geen diploma en
dus is voortijdig schoolverlaten de trieste consequentie.
3. Leerwerkplicht
Al in de VVD notitie "Oog voor ongekend talent" hebben wij gepleit voor
een stevigere aanpak van het voortijdig schoolverlaten. Ook in diverse
debatten heeft de hele Kamer meer daadkracht en voortvarendheid van het
kabinet gevraagd. In 2004 heeft de Tweede Kamer dat breed onderstreept
met het aannemen van de motie Verhagen, Van Aartsen, Dittrich, Van der
Vlies en Rouvoet over de leerwerkplicht voor alle jongeren tot 23 jaar.
In de strijd tegen het voortijdig schoolverlaten moeten een aantal
maatregelen worden genomen:
a. invoering van een leerwerkplicht voor jongeren tot 23 jaar.
Dat betekent dat een jongere of op school zit of een betaalde baan heeft.
Een bijstandsuitkering is er dus niet meer bij. Dus onverkort uitvoeren
van de motie uit 2004 Wat is nu de definitie van het kabinet: "De
doelgroep wordt gevormd door jongeren van 18 tot 23 jaar zonder
startkwalificatie, die niet aan het leren of werken zijn en geen
uitkering hebben." De doelgroep waar het om gaat, wordt dus door het
kabinet niet meegenomen. Dat is in strijd met de motie Verhagen, Van
Aartsen e.a. uit 2004 over de leer-werkplicht. Dat is voor de VVD
onacceptabel. Wij houden vast aan de oorspronkelijke bedoeling. Ook de
groep jongeren die nu in de bijstand zitten en de 17-jarigen moeten
vallen onder de leer-werkplicht. De motie kan niet duidelijker: Het gaat
om jongeren tot 23 jaar (ook die van 17 dus) die niet aan het leren (geen
startkwalificatie/diploma) of aan het werken zijn. Het gaat juist wél om
diegenen die een uitkering hebben natuurlijk! Het kan toch niet zo zijn
dat we deze jongeren afschrijven en tot hun 65ste in de bijstand laten
zitten om over een aantal jaren de noodzakelijke mensen voor de
arbeidsmarkt uit het buitenland te moeten halen omdat onze mensen niet
goed genoeg zijn opgeleid. Dat zou absurd zijn. Dat zal deze minister
toch ook niet willen?
Op dit punt heeft de VVD een aantal vragen aan de minister: Waarom worden
deze jongeren niet tot de doelgroep gerekend? Waarom voert het kabinet de
motie van de Kamer niet uit? Waarom heeft het een jaar moeten duren
voordat de uitwerkingsbrief van het kabinet er kwam? We kunnen niet nog
een jaar wachten op de feitelijke invoering. Wanneer komt de minister met
concrete voorstellen voor wetswijziging naar de Kamer?
b. invoering van een kwalificatieplicht tot 18 jaar.
De Onderwijsraad stelt voor om de partiële leerplicht voor 17-jarigen om
te zetten in een volledige leerplicht. Ook de minister lijkt dat voor te
staan. De VVD heeft daar twijfel over. Denk bijvoorbeeld aan de vrije
keuze voor de goedwillende 17-jarige met vmbo-diploma die (voorlopig) wil
werken. Die weg wordt mogelijk met dit voorstel afgesneden. Dat lijkt mij
nu niet de bedoeling. Op dit punt had de VVD graag een nadere uitleg van
de minister (?).
Nu zijn er drie opties voor de verlenging van de leerplicht. De VVD kiest
dan voor de meest vergaande optie. De best mogelijke garantie voor
succes. De VVD is dus voorstander van een kwalificatieplicht tot 18 jaar.
Iemand is volledig leerplichtig tot de 18e verjaardag of tot een eerder
moment wanneer een startkwalificatie/diploma is behaald.
De VVD wil dus van "SCHOOL PLICHT" naar "DIPLOMA PLICHT". Hiermee kan een
winst van 20.000 startkwalificaties geboekt worden. Nu wil de minister
eerst nog eens alle opties gaan onderzoeken en bij de voorjaarsnota.
Waarom maken we nu niet al een keuze? Waarom wil de minister weer een
onderzoek?
4. Maatschappelijke stage
De experimenten met de maatschappelijke stage lopen prima stelt de
minister. Mooi zegt de VVD. Het is niet verplicht, al kan de school er
zelf wel voor kiezen om het voor de eigen leerlingen verplicht te
stellen. Waarom krijgt de school wel de keuze en de individuele leerling
niet? Er is voor de jaren 2005 en 2006 een financiële regeling opgezet,
daarna gaat het in de lumpsum. Maar waarom in de lumpsum? Stel dat de
school het niet doet dan krijgen ze straks in de lumpsum dus wel het
extra geld. De VVD is voor de lumpsum laat daar geen twijfel over
bestaan, maar we gaan scholen toch geen extra geld geven om niets te
doen?
Mijn vraag is dan ook: Is dit de bedoeling van de minister?
In de brieven wordt constant gesproken over de maatschappelijke stage bij
maatschappelijke organisaties zoals ziekenhuizen en vrijwilligerswerk,
ideële instellingen dus. Maar mag je dan geen maatschappelijke stage
lopen bij Shell of Douwe Egberts of een restaurant? Ik heb zelf 10 jaar
in een restaurant gewerkt in de vakanties. Daar leer je met iedereen
omgaan.
Waarom zou dat niet mogen?
Jongeren kijken bij stages, of ze nou verplicht onderdeel zijn van het
onderwijspakket of dat het een vrijwillige maatschappelijke stage is ook
naar nut en noodzaak voor zichzelf. Wat is de inbreng van de leerling
zelf bij het soort maatschappelijke stage? Mag die wel in het verlengde
van zijn opleiding liggen?
5. Conclusie
De plannen van het kabinet gaan de VVD op een aantal punten als de
leerwerkplicht en de aanpassing van de leerplicht niet ver genoeg.
Wellicht is het nodig om volgende week 29 en 30 december) bij de
behandeling van de onderwijsbegroting dat vast te leggen in
Kameruitspraken. Er is geen tijd meer te verliezen. Woorden moeten nu
daden worden.
Voor nadere informatie: balemans@tweedekamer.nl
Donderdag 24 november 2005
VVD